#MeToo, το κίνημα που άλλαξε το σύστημα

Στην πραγματική ζωή, σε αντίθεση με τη μυθοπλασία, είναι δύσκολο να ορίσουμε το ακριβές σημείο απ' όπου όλα ξεκίνησαν. Για παράδειγμα, το κίνημα του #MeToo, θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει το 2007, τότε που η ακτιβίστρια Tarana Burke δημιούργησε το συγκεκριμένο hashtag για να πυροδοτήσει μία συζήτηση στο διαδίκτυο γύρω από τη σεξουαλική παρενόχληση. Δεν κρίθηκε ωστόσο ως ένα δυνατό ξεκίνημα, μία εκρηκτική εκκίνηση. Να φανταστείς ότι αν αποτελούσε μέρος μίας κινηματογραφικής ταινίας, η σκηνή δεν θα έπαιζε ούτε καν στο teaser ή trailer.

Συνεπώς, για την περίπτωση του #MeToo, το σημείο εκκίνησης ήταν η 5η Οκτωβρίου του 2017, όταν ο Ron Farrow, δημοσιογράφος και ο μοναδικός βιολογικός γιος της Mia Farrow και του Woody Allen, με τη βοήθεια των συναδέλφων του, Jodi Kantor και Megan Twohey των New York Times, έβγαλε τα "άπλυτα" του Harvey Weinstein, του ισχυρού άντρα του Hollywood, στη φόρα. Μέσα από ένα εκτενές ερευνητικό ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στο New Yorker, αποκάλυψε υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης δεκαετιών με δράστη τον πολυεκατομμυριούχο αμερικανό παραγωγό, συνιδρυτή της Miramax, αλλά και της The Weinstein Company.

Μία από τις γυναίκες που μίλησε επώνυμα στον Farrow, κατηγορώντας δημόσια τον Weinstein, ήταν η Asia Argento, Ιταλίδα ηθοποιός και σύντροφος του αείμνηστου Anthony Bourdain. Του εξομολογήθηκε ότι τη βίασε και ότι η ντροπή και ο φόβος που ακολουθεί σχεδόν πάντα τις γυναίκες που βιώνουν σεξουαλική κακοποίηση την αποθάρρυναν από την καταγγελία του συμβάντος. "Το 1997 βιάστηκα από τον Weinstein εδώ στις Κάννες. Ήμουν 21. Το φεστιβάλ αυτό ήταν για εκείνον, "τόπος κυνηγιού"... Θέλω να κάνω μια πρόβλεψη. Ο Harvey Weinstein δεν θα είναι ποτέ ξανά ευπρόσδεκτος εδώ. Θα ζήσει ατιμασμένος και αποδιωγμένος από μια κοινότητα κινηματογραφιστών που κάποτε τον αγκάλιασε και κάλυψε τα εγκλήματά του", είχε αναφέρει η Argento οκτώ μήνες μετά το σκάνδαλο στον καταγγελτήριο λόγο της στη φετινή διοργάνωση του Φεστιβάλ των Καννών.

Στον μακρύ κατάλογο των επιθέσεων και παρενοχλήσεων βρέθηκε και το όνομα της Annabella Sciorra, μίας ακόμα Ιταλίδας ηθοποιού που βιάστηκε από τον Weinstein στην κρεβατοκάμαρά της και όπως η ίδια υπογράμμισε το περιστατικό αυτό την σημάδεψε προσωπικά και επαγγελματικά, στερώντας της το δικαίωμα για μία φυσιολογική ζωή. "Ντρεπόμουν τόσο πολύ, που έπεσα σε κατάθλιψη και σταμάτησα να δουλεύω για πολλά χρόνια. Η καριέρα μου σταμάτησε σε εκείνη τη στιγμή".

Λίγες ημέρες μετά το ξέσπασμα των αποκαλύψεων, στις 10 Οκτωβρίου 2017, δύο άντρες ηθοποιοί αυτή τη φορά όρθωσαν ανάστημα και ένωσαν τη φωνή τους με τις γυναίκες συναδέλφους τους – θύματα του διάσημου παραγωγού, αναρτώντας στο Twitter την προσωπική τους ιστορία. Ο James Van Der Beek εξομολογήθηκε ότι όταν ήταν πιο μικρός τον παρενοχλούσαν "μεγαλύτεροι, ισχυροί άντρες", αλλά λόγω της εξουσίας που είχαν, αδυνατούσε να μιλήσει. Παρόμοια ήταν και η περίπτωση του Terry Crews, που εξιστόρησε την σεξουαλική παρενόχληση που είχε δεχθεί από έναν "υψηλά ιστάμενο" παραγωγό του Hollywood σε εκδήλωση.

Το κίνημα του MeToo πριν το #metoo: το #quellavoltache

Η υπόθεση Weinstein φιγούραρε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων παγκοσμίως, ωστόσο το ιντερνετικό κύμα συμπαράστασης στα θύματα του σκανδάλου που ξέσπασε στα social media δεν ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, αλλά από την Ιταλία. Το hashtag #quellavoltache (quella volta che σημαίνει "εκείνη την ώρα") γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου του 2017 ως απάντηση στο bullying και στις άγριες επιθέσεις που δέχθηκε η Asia Argento από μερίδα χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δυσφημώντας την ηθική της και επιρρίπτοντας ευθύνες στην ίδια για το βιασμό της.

Η 12η Οκτωβρίου ήταν επίσης η ημέρα που η Rose McGowan έσπασε τη σιωπή της σχετικά με την κακοποίησή της από τον Weinstein και έκλεισε τον προσωπικό της λογαριασμός στο Twitter λόγω "παραβίασης των προσωπικών δεδομένων".

Δύο ημέρες αργότερα, Γάλλοι ακτιβιστές λάνσαραν το #balancetonporc (balance ton porc σημαίνει "κάρφωσε το δικό σου γουρούνι") με επικεφαλής τη δημοσιογράφο Sandra Muller, που ήταν η πρώτη που το χρησιμοποίησε για να εξιστορήσει την παρενόχληση που είχε υποστεί από τον Eric Brion, πρώην ιδιοκτήτη της Équidia -ιστοσελίδας για ιππόδρομο και ιππασία. Ο Brion την κατήγγειλε για δυσφήμηση και η υπόθεση βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει.

Πολύ πριν λοιπόν μπει στο παιχνίδι το #MeToo, το #quellavoltache και το #balancetonporc έκαναν πάταγο στα στα κοινωνικά δίκτυα των αντίστοιχων χωρών τους (Ιταλίας και Γαλλίας), με τις γυναίκες να τα χρησιμοποιούν για να εξομολογηθούν τα όσα τραγικά είχαν βιώσει και ποτέ δεν μπόρεσαν να ξεστομίσουν. Επρόκειτο για ιστορίες παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, στην οικογένεια, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στο κατηχητικό, ακόμα και σε σχολές οδήγησης, που ξεπηδούσαν η μία μετά την άλλη και πολλαπλασιάζονταν με τον θυμό, τον πόνο, τη λύτρωση και την υπερηφάνεια να αναδύεται με κάθε τιτίβισμα.

Κι ενώ το #quellavoltache μετρούσε τότε μόλις τρεις ημέρες ζωής, η Αμερικανίδα ηθοποιός Alyssa Milano -θύμα του Weinstein- έγραψε το hashtag #MeToo στο προφίλ της στο Twitter και κάπως έτσι, ξεκίνησε η αμερικάνικη εκστρατεία κατά της σεξουαλικής κακοποίησης που εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, "γεννώντας" δράσεις διαμαρτυρίας, αλλά και δημόσιες διαπομπεύσεις, ακραία επιθετικότητα και πνιγηρά αισθήματα εκδίκησης.

Η μακρά λίστα των θυμάτων, αλλά και των θυτών

Λίγες εβδομάδες μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου Weinstein, που πυροδότησε την έκρηξη του #MeToo στα social media, νέες αποκαλύψεις παλιών υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης είδαν το φως της δημοσιότητας. Ο επικεφαλής προγράμματος του Amazon Roy Price παραιτήθηκε μετά τις κατηγορίες της τηλεοπτικής παραγωγού Isa Hackett. Ο ασκός του Αιόλου είχε ανοίξει για την ένοχη σιωπή/συγκάλυψη του Hollywood με τον ηθοποιό Anthony Rapp -πρωταγωνιστεί στη σειρά Star Trek Discovery- να εξομολογείται στο Buzzfeed News τη σεξουαλική παρενόχληση που δέχθηκε από τον Kevin Spacey στα 14 του χρόνια και πέντε γυναίκες -Dana Min Goodman, Julia Wolov, Abby Schachner, Rebecca Corry και μία ανώνυμη- να κατηγορούν τον stand up comedian Louis C.K. για σεξουαλική παρενόχληση, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι είχε αυνανιστεί μπροστά τους εν ώρα εργασίας, παρά τη θέλησή τους.

Dustin Hoffman, Morgan Freeman, Matt Lauer (διευθυντής του NBC) και Jeffrey Tambor (πρωταγωνιστής της σειράς Transparent) είναι μερικά ακόμα λαμπερά ονόματα που μπήκαν στη λίστα των θυτών. Και από το Hollywood, το #MeToo πέρασε γρήγορα στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ.

Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Roy Moore, υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για τη Γερουσία στην Αλαμπάμα -έχασε τελικά από τον Δημοκρατικό Doug Jones- κατηγορήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων. Ο Donald Trump έσπευσε να τον υπερασπιστεί μέσω ανάρτησής του στο Twitter και λίγο μετά να υπερασπιστεί τον ίδιο του τον εαυτό, όταν ο ραδιοφωνικός παραγωγός Billy Bush ανέφερε σε άρθρο του στους New York Times ότι ο Trump είχε πράγματι κάνει τη δήλωση – καύχημα στην εκπομπή Access Hollywood το 2005. Ότι δηλαδή ήταν σε θέση να αρπάζει τις γυναίκες "από το αιδοίο" και εκείνες του "το επέτρεπαν, γιατί είναι διάσημος".

Οι γυναίκες που έσπασαν τη σιωπή τους

Το γεγονός ότι σπανίως οι γυναίκες είναι ικανές να παρενοχλήσουν και όχι να παρενοχληθούν αποτελεί ένα συνδυασμό πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων. Η σεξουαλική παρενόχληση, ιδίως όταν συμβαίνει στον επαγγελματικό χώρο είναι απόδειξη δύναμης, σχετίζεται άμεσα με την εξουσία και το ποιος την έχει και την ασκεί. Αν αναλογιστούμε ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων παγκοσμίως, τις θέσεις ισχύος κατέχουν άντρες, το γεγονός αυτό καθιστά αυτομάτως τις γυναίκες ευάλωτες.

Η Brit Marling, πρωταγωνίστρια, σεναριογράφος και σκηνοθέτης της τηλεοπτικής σειράς The OA του Netflix περιέγραψε το εφιαλτικό επαγγελματικό ραντεβού που είχε κάποια χρόνια με τον Weinstein και αφορούσε ένα σενάριό της για ταινία. "Αμέσως κατάλαβα ότι ήθελε κάτι παραπάνω από μένα. Κατάφερα να του ξεφύγω. Του είπα όχι κι εκείνος έφυγε χωρίς να επιμείνει". Η Marling απέδωσε τη δραπέτευσή της από τα δίχτυα του στην επαγγελματική της ιδιότητα -"Μπόρεσα και το έκανα γιατί είμαι σεναριογράφος και σκηνοθέτης"- που της εξασφάλιζε οικονομική ανεξαρτησία.

Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης εξακολουθούσε και εξακολουθεί να παραμένει σιωπηλή. Προκειμένου να σπάσει αυτή την αλυσίδα σιωπής, το περιοδικό Time ανακήρυξε "Πρόσωπο της Χρονιάς" για το 2017 τις γυναίκες που ξεκίνησαν την επανάσταση ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση, με τις Taylor Swift (τραγουδίστρια), Ashley Judd (ηθοποιός – θύμα του Weinstein), Susan Fowler (πρώην μηχανικός στο Uber), Isabel Pascual (αγρότισσα) και Adama Iwu (λομπίστρια) να φιγουράρουν στο εξώφυλλο.

Ο τίτλος ήταν "Silence Breakers" και απευθυνόταν σε όλους εκείνους που είχαν τολμήσει τους τελευταίους μήνες να σπάσουν τη σιωπή τους και να μιλήσουν ανοιχτά για τη σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση στους κόλπους της showbiz και όχι μόνο.

Το #MeToo, το κυνήγι μαγισσών και η πτώση

"Οι άντρες τιμωρούνται γενικευμένα, διώχνονται από τη δουλειά τους, όταν το μόνο που έκαναν ήταν να αγγίξουν ένα γόνατο ή επειδή προσπάθησαν να κλέψουν ένα φιλί. Άλλοι βρέθηκαν στο βούρκο επειδή μιλούσαν για προσωπικά θέματα κατά τη διάρκεια επαγγελματικών γευμάτων ή επειδή έστειλαν μηνύματα με σεξουαλικά υπονοούμενα σε γυναίκες που δεν ανταποκρίνονταν...

... Μετά την υπόθεση υπήρξε μια θεμιτή συνειδητοποίηση των σεξουαλικών βιαιοτήτων που ασκούνται σε βάρος των γυναικών, ιδιαίτερα μέσα στο επαγγελματικό πλαίσιο... Αυτή η απελευθέρωση του λόγου στρέφεται σήμερα στο αντίθετό της: μας διατάσσουν να μιλάμε καθώς πρέπει, να αποσιωπούμε αυτό που προκαλεί θυμό, και αυτές που αρνούνται να υποκύψουν σε τέτοιες εντολές θεωρούνται προδότριες, συνεργοί".

Στις 9 Ιανουαρίου του 2018, ανοιχτή επιστολή που υπέγραψαν 100 Γαλλίδες ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνιδες και συγγραφείς -ανάμεσά τους η Catherine Deneuve – δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde, διχάζοντας τον κόσμο. Η επιστολή έθιγε το ζήτημα του κυνηγιού μαγισσών που αναπόφευκτα γέννησε το σκάνδαλο του Weinstein και το κίνημα του #MeToo για την αποκάλυψη ιστοριών σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης γυναικών από άντρες σε θέσεις εξουσίας, ενώ έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για το φόβο ενός νέου πουριτανισμού και το φόβο της καταστολής της σεξουαλικής ελευθερίας.

Η κακεντρεχής και εύπεπτη δημοσιογραφία, που στόχο είχε τη δημιουργία εντυπώσεων, κάλυψε την είδηση με τίτλους τύπου "Η Catherine Deneuve υποστηρίζει τη σεξουαλική παρενόχληση", την ώρα που έγκριτα μέσα έκαναν λόγο για επιπόλαιες πρακτικές μέσα στο κίνημα του #MeToo -άντρες που κατηγορούνται για παρενόχληση να σβήνονται από τον χάρτη-, που μόνο κακό έχουν εν τέλει να προκαλέσουν στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος.

Οκτώ μήνες μετά το open letter των Γαλλίδων γυναικών και σχεδόν ένα χρόνο παρά δύο μήνες μετά το σκάνδαλο Weinstein, ένα νέο σκάνδαλο είδε το φως, αμαυρώνοντας τις προσπάθειες του κινήματος του #MeToo κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times η Asia Argento, από τις πρώτες γυναίκες που κατακεραύνωσαν τον Weinstein, κατηγορούταν από τον νεαρό ηθοποιό Jimmy Bennett ότι τον αποπλάνησε το 2013 όταν εκείνος ήταν 17 ετών και δύο μηνών, ενώ εκείνη 37 ετών.

Η εφημερίδα μάλιστα υποστήριξε ότι είχε στα χέρια της έγγραφα που μαρτυρούσαν ότι η Argento έδωσε 380.000 δολάρια στο νεαρό για να εξαγοράσει τη σιωπή του. Τελικά, όπως αργότερα αποκαλύφθηκε το χρηματικό ποσό είχε προσφέρει στο νεαρό ο σύντροφός της, Anthony Bourdain, προκειμένου να κρατήσει το μυστικό της καλά κρυμμένο.

Αθώα ή ένοχη η πρωτεργάτισσα του κινήματος του #MeToo, αυτό που μένει είναι ότι το σκάνδαλο Weinstein και το ντόμινο αποκαλύψεων σεξουαλικής παρενόχλησης που ακολούθησε, άφησε ένα ίχνος στη συλλογική μας συνείδηση. Ίχνος που άλλαξε τον τρόπο που μιλάμε πλέον γι' αυτό το ευαίσθητο θέμα, πρόσφερε κουράγιο στα θύματα, μας υπενθύμισε τις συνέπειες της σιωπής και της συγκάλυψης, όπως επίσης και της άκρατης επιθετικότητας, της γενίκευσης και τη δημόσιας διαπόμπευσης, ενώ δημιούργησε ένα κλίμα ανασφάλειας για τον τρόπο συμπεριφοράς αντρών και γυναικών στις μεταξύ τους σχέσεις. Από την άλλη βέβαια, όλοι δεν καταλαβαίνουμε πότε ξεπερνάμε τα όρια;

Μ' αυτή τη συνειδητοποίηση και ευαισθητοποίηση, το κίνημα του #MeToo μάλλον καλείται σήμερα να επανεφεύρει τον εαυτό του.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr