Μίλα λοιπόν. Just do it

H Union Square στο Σαν Φρανσίσκο έχει ένα νέο σημείο αναφοράς. Πάνω από το κατάστημα της Nike βρίσκεται μία τεράστια πολύ κοντινή φωτογραφία του Colin Kaepernick και ανάμεσα στα μάτια με το υγρό, μάλλον θλιμμένο βλέμμα και την περίεργα γαμψή μύτη η φράση: "Να πιστεύεις σε κάτι. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θυσιάσεις τα πάντα".

Η ειρωνεία είναι προφανής.

Στο Σαν Φρανσίσκο ήταν που ο Kaepernick ασκούσε την ευγενή τέχνη του quarterback για τους 49ers, την ομάδα football της πόλης. Η καριέρα του μάλλον έφθινε και μαζί με αυτήν και η απήχησή του στο κοινό, όταν ξαφνικά το 2016 η εικόνα του άρχισε να παίζει παντού. Ήταν αυτός που άρχισε την διαμαρτυρία του γόνατος. Αντί να στέκεται προσοχή κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου πριν από κάθε αγώνα της ομάδας, αυτός γονάτιζε θέλοντας να δείξει ότι δεν ταυτίζεται με τον ύμνο μιας χώρας που (όπως εξήγησε) ενώ βαυκαλίζεται ότι είναι αυτή της ελευθερίας και της δικαιοσύνης για όλους, στην πραγματικότητα ανέχεται τις διακρίσεις σε βάρος των μαύρων αδελφών του. Οι ιδιοκτήτες των ομάδων δεν ενθουσιάστηκαν με την διαμαρτυρία, που εξαπλώθηκε με ταχύτητα. Έτσι, και μετά την προτροπή του ίδιου του Προέδρου Trump, το αφεντικό του Kap στους 49ers διέκοψε την συνεργασία τους, έκτοτε δε καμία ομάδα δεν υπέγραψε συμβόλαιο μαζί του (όπως και μαζί με τον συμπαίκτη του Eric Reid).

Ο Kap όμως επέστρεψε στο San Francisco για να το στοιχειώσει με την φωτογραφία του και να διχάσει την Αμερικανική κοινή γνώμη, αυτή μιας χώρας, στην οποία επιστημονική και καλλιτεχνική πρωτοπορία συνυπάρχει με ακραίο ρατσισμό που τείνει να γίνει σχεδόν mainstream. Το ζήτημα, βέβαια, δεν είναι σημερινό. Δεν είναι καν χθεσινό. Ο πολιτικός ακτιβισμός των Αμερικανών αθλητών είναι σχεδόν το ίδιο παλιός με τον αθλητισμό στη χώρα, Την χώρα των ελεύθερων και την πατρίδα των γενναίων, όπως – κάπως κωμικά – αυτοπεριγράφονται οι Αμερικανοί που τραγουδούν τον εθνικό ύμνο πριν από κάθε αθλητικό γεγονός. Κι υπήρξε πάντα ο ακτιβισμός στα γήπεδά τους προϊόν κυρίως των γενναίων, που πάσχιζαν να γίνουν και ελεύθεροι. Των μαύρων.

Ο Paul Robeson, o πυγμάχος Joe Lewis, ο σπρίντερ Jesse Owens κι η τενίστρια Althea Gibson ήταν οι πρώτοι. "Χωρίς τους αθλητές, χωρίς τα σπορ, το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, δεν θα είχε υπάρξει. Ο αθλητισμός έκανε τους Αμερικανούς πιο δεκτικούς σε αυτό που στη συνέχεια έγινε κοινωνικά, νομικά και πολιτικά αποδεκτή πρόοδος". Η διαπίστωση ανήκει στον Αιδεσιμότατο Al Sharpton, έναν Βαπτιστή Ιερέα, που πέρασε όλη του τη ζωή στον αγώνα για τα δικαιώματα των μαύρων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μιλούσε για τα 60s και τα 70s, την εποχή που αθλητές όπως ο Tommie Smith κι ο John Carlos (οι αθλητές που σήκωσαν την γαντοφορεμένη γροθιά τους στους Ολυμπιακούς του Μεξικό, για τον Bill Russell και – κυρίως – τον τεράστιο Muhammad Ali που με την ανυπακοή του σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή.

Στη δεκαετία του ’80 ήταν ο Kareem Abdul Jabbar με την έντονη συγγραφική δραστηριότητα ως σήμερα, ο Craig Hodges του οποίου η επιστολή διαμαρτυρίας στον George Bush πρακτικά του στέρησε την καριέρα αλλά και ο Mahmoud – Abdul Rauf που προτιμούσε να προσεύχεται ως Μουσουλμάνος κατά την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου. Δεν τους λες και λίγους.

Ίσως, όμως, ποτέ η φωνή των μαύρων αθλητών να μην ήταν τόσο δυνατή, τόσο επιδραστική όσο σήμερα. Οι συμπατριώτες τους φαίνεται – κάπως έκπληκτοι σαν τους Γερμανούς μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – να συνειδητοποιούν ότι η κοινωνία τους δεν έχει κάνει και μεγάλα βήματα από την εποχή των (και νομοθετικά κατοχυρωμένων) φυλετικών διακρίσεων. Και οι σπουδαιότεροι αθλητές τους είναι εκεί να τους το θυμίζουν. Οι αθλητές του football γονατίζουν, ο LeBron, ο Kobe, ο Kyrie Irving, οι μπασκετμπολίστριες του WNBA ενώνουν τη φωνή τους με τους αδελφούς τους στο δρόμο δηλώνοντας με κάθε τρόπο "I can’t breath" τα τελευταία λόγια του Eric Gardner για τον θάνατο του οποίου κανείς από τους αστυνομικούς που τον προκάλεσαν δεν παραπέμφθηκε.

Στο ίδιο πλαίσιο κοινωνικής διαμαρτυρίας οι Πρωταθλητές Warriors, με προεξάρχοντα τον ηγέτη τους Steph Curry αρνήθηκαν να δουν τον Πρόεδρο Trump.

Και – ευτυχώς – η συμμετοχή των ανθρώπων των σπορ στον δημόσιο διάλογο των Ηνωμένων Πολιτειών δεν περιορίζεται σε ζητήματα που αφορούν στις φυλετικές διακρίσεις ούτε περιορίζεται μόνο μεταξύ των Αφροαμερικανών. Ο Steve Kerr κι ο μέντοράς του ο Gregg Popovich, εκτός από τεράστιοι προπονητές διακρίνονται και για το θάρρος τους να εκφράζονται για τα πιο σκληρά θέματα με τρόπο καθαρό όσο και αιχμηρό. Δεν δίστασαν να τα βάλουν με την NRA την ισχυρότατη οργάνωση που προωθεί την χρήση των όπλων παρά τα συχνά περιστατικά μαζικών δολοφονιών, ακόμη και με τον ίδιο τον Trump και τις ακραίες θέσεις του. Τα αδέλφια Gasol είναι εξίσου δραστήρια σε κοινωνικά θέματα.

Τα αδέρφια Gasol βοηθούν πρόσφυγες.

Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι με το προσφυγικό πρόβλημα έχουν υπάρξει ως και εθελοντές σε ανθρωπιστικές οργανώσεις ενώ η τοποθέτηση του Pau σχετικά με τον μισογυνισμό και τις φαλλοκρατικές προσεγγίσεις στον επαγγελματικό αθλητισμό με μια ανοιχτή επιστολή του πριν από μερικούς μήνες ήταν ενδεικτική των ικανοτήτων του να αναλύει, να σκέφτεται και να εκφράζεται.

Οι σημερινοί επαγγελματίες αθλητές είναι πολυσχιδέστατα όντα.

Κι όμως, όσο πληθαίνουν οι διαμαρτυρίες, όσο πυκνώνουν οι άνθρωποι του αθλητισμού που παίρνουν θέση άλλο τόσο πληθαίνουν κι εκείνοι που τους αρνούνται το θεμελιώδες δικαίωμα να εκφράζονται για θέματα άλλα από σουτ, φάουλ και κλισέ του τύπου "βλέπουμε κάθε παιχνίδι ξεχωριστά" και "πέντε αυτοί – πέντε εμείς…". Οι αθλητές είναι entertainers. Οι απόψεις πολώνουν, διώχνουν πελάτες. Κι ακόμη πιο χοντρά "Γιατί να έχουν δικαίωμα να εκφέρουν γνώμη αυτοί οι ζάμπλουτοι, αμόρφωτοι;".

Είναι, όμως, έτσι; Φεύγει το κοινό; Είναι οι αθλητές αυτού του απίθανα υψηλού επιπέδου πνευματικά υστερούντες που απλώς τυχαίνει να έχουν ένα συγκεκριμένο ταλέντο;

Μάλλον όχι. Οι σημερινοί επαγγελματίες αθλητές είναι πολυσχιδέστατα όντα. Πέρα από τα εμφανή, τις υψηλές δηλαδή αθλητικές επιδόσεις, είναι επιχειρηματίες που διαπραγματεύονται τεράστια deals, διαχειριστές του σπουδαιότερου, ίσως, περιουσιακού τους στοιχείου, της εικόνας τους, αλλά και μεγαλοστελέχη multi – billion επιχειρήσεων. Αλήθεια, υπάρχει, κανείς που να πιστεύει ότι οι τύποι αυτοί πρέπει να είναι φορείς κτηνώδους δύναμης αλλά ογκωδέστατης άγνοιας; Απλοί διασκεδαστές που εκτελούν πειθήνια παραγγέλματα ατάλαντων χαρτογιακάδων για την διασκέδασή μας;

Το ίδιο το κοινό δίνει την απάντηση. Κι η αγορά δίνει (ή επιχειρεί να δώσει) τη δική της.

Επιστροφή στον Kap. Ελάχιστες ημέρες μετά την κυκλοφορία της διαφήμισης της Nike με αυτόν πρωταγωνιστή, μαζί με την ανιψιά του και τον συνοδοιπόρο του Eric Reid, παρακολουθούν την – επίσης πρωταγωνίστρια στην ίδια σειρά διαφημίσεων – Serena Williams στο US Open. Η γιγαντοοθόνη του γηπέδου τον δείχνει στην εξέδρα και το κοινό ξεσπά σε χειροκροτήματα.

Την οπτική της αγοράς περιμένει η Nike. Με την απόφασή της να κάνει τον Kaepernick κεντρικό πρόσωπο της εκστρατείας της, στηρίζει επάνω του ολόκληρη την τριαντάχρονη επέτειο του εμβληματικότερου αθλητικού logo, του Just Do It. Παρά την αναταραχή των social media, οι αναλυτές της Oppenheimer συμβουλεύουν τους επενδυτές να παραμείνουν long στη μετοχή της εταιρείας, παρότι η πρώτη αντίδρασή της είναι αρνητική. Ίδια, φαίνεται να είναι και η εκτίμηση του Bloomberg. Η ΝΙΚΕ κάνει μία σιωπηλή δήλωση: "Μακροπρόθεσμα, οι καταναλωτές θα μας στηρίξουν γιατί στηρίζουμε μια άποψη". Κοινό και αγορές φαίνεται να συμφωνούν ότι το να συνδέει μια εταιρεία τη φήμη της με έναν αθλητή που παίρνει θέση, ίσως τελικά να μην είναι και τόσο κακό.

Αυτές τις μέρες με αφορμή τον Kap, γυρίζει στο μυαλό μου μια ιστορία που διάβασα πρόσφατα στο υπέροχο βιβλίο του Michael Lewis "The Undoing Project”. Στα τέλη των 80s η κολοσσιαία εταιρεία αερογραμμών Delta Airlines αντιμετώπιζε όλο και περισσότερα και συχνότερα προβλήματα σε πτήσεις της. Η εξήγηση για την συντριπτική πλειονότητα αυτών κατέληγε να είναι μία λανθασμένη απόφαση στο πιλοτήριο. Αφού εξάντλησε διάφορους τρόπους να τα αντιμετωπίσει απευθύνθηκε στον Amos Tversky.

Ο Ισραηλινός ψυχολόγος είχε μία απλή εξήγηση αλλά και μια δύσκολη πρόταση αντιμετώπισης: Για τα προβλήματά σας, εξήγησε στους ανθρώπους της εταιρείας, φταίει η κουλτούρα του πιλοτηρίου σας. Οι πιλότοι σας είναι τόσο αυταρχικοί κόπανοι που ακόμη και όταν κάνουν κάτι εμφανώς λάθος, που οδηγεί στις εξευτελιστικές για την εταιρεία σας συνέπειες που παρατηρείτε, κανείς δεν τολμάει να τους διορθώσει. Έτσι κανένα λάθος δεν αποτρέπεται. Εκπαιδεύστε τους ανθρώπους σας να αμφισβητούν την κρίση των πιλότων και να εκφράζουν την άποψή τους". Η Delta το έκανε. Τα προβλήματα, σχεδόν, εκμηδενίστηκαν.

Η αναλογία – φαντάζομαι – φαντάζομαι είναι προφανής. Των κοινωνιών μας ηγούνται άνθρωποι με την κουλτούρα των πιλότων της Delta: Αυταρχικοί κόπανοι. Η αντίληψη "αφήστε το σε εμάς τους επαγγελματίες που ξέρουμε καλύτερα" είναι κυρίαρχη όσο και επικίνδυνη. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να επιτρέπουμε στους ανθρώπους που έχουν άποψη να μην την εκφράζουν. Αντίθετα, πρέπει να τους δίνουμε βήμα και να τους προτρέπουμε να το κάνουν ελεύθερα, κάποιες φορές προκλητικά, πάντα όμως, φωναχτά. Για να εθίζουμε στην ίδια συμπεριφορά και τα παιδιά μας και τους εργαζομένους και τα στελέχη των εταιρειών και εντέλει τους πολίτες.

Γιατί αν δε μιλάς δεν εξελίσσεται τίποτε. Μίλα λοιπόν. Just do it.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr