Ο ανοιξιάτικος παγανισμός δεν είναι σκέτο entertainment

Την άνοιξη, τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω πανδημίας, μάλλον δεν την έχουμε γευτεί σε όλο της το μεγαλείο. Κι όμως, εκείνη έρχεται πάντα ανθισμένη στο background, πιστή στο ενιαύσιο ραντεβού της. Ίσως γιατί, σύμφωνα με τους ρομαντικούς και κατά το σλόγκαν που μας άφησε παρακαταθήκη η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, αν δεν τη βρούμε, τη φτιάχνουμε.

Έρως, έαρ, πόλεμος

Στην εύκρατη ζώνη, βέβαια, δεν υπάρχει καμία ανάγκη να τη φτιάξουμε, με την κυριολεκτική της έννοια. Αποτελεί μία από τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Στο βόρειο ημισφαίριο, δε, ήρθε ήδη και μας βρήκε στις 20 του Μάρτη, με την εαρινή ισημερία. Πλέον, λοιπόν, η αξονική κλίση της Γης έχει στρέψει το βόρειο ημισφαίριο προς τον Ήλιο. Έτσι, το φως της ημέρας διαρκεί για δώδεκα plus ώρες, ενώ η θερμοκρασία έχει ανέβει.

Άμεσες συνέπειες, η ανθοφορία και η φυτική ανάπτυξη. Επίσης, όπως κάθε άνοιξη –δεν έχουμε κάνει έρευνα αλλά δεν φανταζόμαστε να συμβεί φέτος κάτι το διαφορετικό από άλλες χρονιές, για τις οποίες υπάρχουν επαρκή data– έχει αρχίσει να αυξάνεται η παραγωγή των ενδορφινών στον ανθρώπινο οργανισμό, κάτι που έχει αποτέλεσμα τη βελτίωση της διάθεσης και την αύξηση της σεξουαλικής επιθυμίας. Ναι, εν μέσω όλων αυτών που συμβαίνουν στην Ευρώπη και τον κόσμο – έρως, έαρ, πόλεμος.

Getty Images

Παλαιότερα, σε εποχές και περιοχές που εμείς ίσως δεν ζήσαμε για να έχουμε αναμνήσεις, το πέρασμα στην άνοιξη συνοδευόταν με ευετηριακές τελετουργίες, καθώς η περίοδος της διάβασης από τη μία εποχή στην άλλη θεωρείτο επικίνδυνη.

Ας αλλάξουμε, νοερά, τον χρόνο της πρότασης που μόλις διαβάστηκε σε ενεστώτα: Ναι, η άνοιξη είναι ακόμη επικίνδυνη. Για όλους. Και όχι γιατί ο πλανήτης έχει γεμίσει εμπόλεμες ζώνες, όχι γιατί με τη χαλάρωση που φέρνει στην τήρηση των μέτρων προστασίας, τα κρούσματα του κορονοϊού μπορεί να ανέβουν.

Η άνοιξη είναι επικίνδυνη, πρώτα απ' όλα, μέσα μας, στο μυαλό μας. Όσο κι αν πιστεύουμε ότι οι πράξεις μας καθοδηγούνται από την ορθολογική σκέψη, από την επιστήμη, οι περισσότεροι από εμάς, χωρίς να έχουμε πλήρη συνείδηση του τι ιδέες μας κινούν, συνεχίζουμε να δομούμε την καθημερινότητά μας στη βάση του παγανισμού.

'Μικροαστικός' παγανισμός

Για να υποστηρίξουμε αυτό το επιχείρημα, θα πρέπει να αναφέρουμε κάποια hardcore λαογραφικά δεδομένα –ας τα πάρουμε ως δεδομένα– που τυπικά διδάσκονται στα πρώτα εξάμηνα ενός σχετικού πανεπιστημιακού τμήματος.

Σύμφωνα με αυτά, παρά το αναπτυχθέν από τα free press και τα περιοδικά discours περί αστικής κουλτούρας, στην Αθήνα, αλλά και γενικότερα στην Ελλάδα, δεν αναπτύχθηκε ποτέ 'γνήσια' αστική τάξη αλλά μάλλον 'συμπεριφορές σαλονιού' που δεν ήταν παρά μία μίμηση των αστικών ηθών.

> Διάβασε ακόμα: Heidi Klum: Το ελληνικό της Πάσχα με συρτάκι και μεζέδες

Τελείως σχηματικά, χωρίς να αξιώνουμε το ιστορικό αλάνθαστο, στην πρωτεύουσα και τα πέριξ της, οι εντόπιοι Αρβανίτες που είχαν 'καταλάβει' τις αττικές πεδιάδες προσμίχθηκαν σταδιακά με τους επαρχιώτες, που κατέφθαναν στην πρωτεύουσα για να φτιάξουν νέες γειτονιές μαζί με τους συγχωριανούς τους, που έρχονταν κι όλο έρχονταν και 'κάθονταν' σιμά τους.

Κάπως έτσι, οι παγανιστικές συνήθειες που κυριαρχούσαν στους αγρούς και τα λιβάδια, οι οποίες είχαν επιζήσει του εκχριστιανισμού του πληθυσμού, πέρασαν μέσω της δύναμης του έθους στις επόμενες γενιές, αρκούντως εμπλουτισμένες με βαυαρικά –είχαμε κάποτε βασιλεία στη χώρα– και στη συνέχεια λοιπά δυτικά ήθη, έθιμα και τις δια-χρονικές μεταμορφώσεις τους.

Όλα αυτά εμείς τα βρήκαμε από τους γονείς μας και τα διαιωνίζουμε με 'μικροαστική' επιμέλεια, όχι για να γιορτάσουμε τη νίκη μας επί των δαιμονίων που επιβουλεύονται την επικράτεια της άνοιξης, αλλά επειδή αρεσκόμαστε να ανατρέχουμε στην επινοημένη ασφάλεια του παρελθόντος, στους μύθους που μας έθρεψαν.

Getty Images

Οι δικές μας post-hipsterικές, post-Covid-19 ανοιξιάτικες συνήθειες αποτελούν sui generis παγανιστικές ιεροτελεστίες εξαγνισμού. Και ενώ δεν πιστεύουμε ότι θα διώξουν τα καινά κακά δαιμόνια, πάνε βαθιά οι ρίζες τους, σαν του Ιεσσαί.

Το spring cleaning, λοιπόν, δεν το επιτάσσει –μόνο– η παλαιάς κοπής νοικοκυροσύνη, η new age φιλοσοφία και η KonMari Method™, αλλά και ο τελετουργικός εξαγνισμός.

Ας αναστοχαστούμε και άλλες, πιο ενταγμένες στην –υποτίθεται– απομαγευμένη ανοιξιάτικη καθημερινότητά μας συνήθειες. Όπως το ότι την πρωτομαγιάτικη αργία πολλοί είμαστε εμείς που εκδράμουμε στη θάλασσα, η οποία κατά τον Ευριπίδη ξεπλένει όλα τα κακά των ανθρώπων, και ενώ τα νερά είναι ακόμη παγωμένα, αποτολμούμε την πρώτη βουτιά του χρόνου. Δεν είναι αυτό τελετή εξαγνισμού;

Τα μαγιάτικα στεφάνια και οι βόλτες στις ανθοκομικές εκθέσεις, πάλι, μεταλλαγμένοι απόγονοι των Ανθεστηρίων και άλλων, όχι πάντα εντόπιων παραδόσεων, καλά κρατούν και πάντα επιτελούνται 'για το καλό' – μια φράση που μαρτυράει τον ευετηριακό, παγανιστικό χαρακτήρα της πράξης.

Ω γλυκύ μου έαρ

Ο κύκλος της άνοιξης έχει αλληλοεπικαλύψεις με εκείνον του Πάσχα, που φέτος για ακόμα μία χρονιά, λόγω πανδημίας, δεν ξέρουμε αν θα το περάσουμε 'στο χωριό ή στην πόλη'. Γιατί έχει τόση σημασία; Γιατί ήδη από τον Ιανουάριο, σχεδόν ταυτόχρονα με τη ραγδαία άνοδο των κρουσμάτων του κορονοϊού μετά τα Χριστούγεννα, τέθηκε με τέτοια ένταση αυτό το ζήτημα στη δημόσια συζήτηση; Τι διακυβεύεται;

Το Πάσχα μπορεί να είναι μεν θρησκευτική εορτή, το τελετουργικό του μέρος, όμως, διαπλέκεται με τον παγανισμό. Άλλωστε, η ίδια η σύλληψη του Ιησού από την Παρθένο Μαρία (25 Μαρτίου) σχεδόν συμπίπτει με την εαρινή ισημερία. Όσο για τον θάνατο και την ανάστασή του; Παρουσιάζει αντιστοιχίες με τη λατρεία του Άδωνι.

> Διάβασε ακόμα: 4 cult ταινίες για το Πάσχα

Ας σκεφτούμε σε αυτό το σημείο και κάτι πεζό, πιο καθημερινό, που μας βάζει σε πασχαλινό mood: Το ότι οι φούρνοι, τα ζαχαροπλαστεία και τα καταστήματα τροφίμων ανανεώνουν τα είδη τους με εποχικά, του ανοιξιάτικου-πασχαλινού κύκλου, ενώ τα εκπτωτικά super markets βγαίνουν και αυτά στη μάχη της ευετηριακής κατανάλωσης προσφέροντας deluxe γλυκίσματα από άλλους τόπους.

Παγανισμός και entertainment

Εμμένουμε, λοιπόν, στον παγανισμό χωρίς να είμαστε παγανιστές; Ίσως ναι. Όντως, τα τελετουργικά εδέσματα με την παγανιστική προέλευση, όπως το λαμπρόψωμο, μπορούν να απεκδυθούν του συγκειμένου τους και να γίνουν 'ψωμί σαν τσουρέκι με ένα κόκκινο αβγό (να σου τη η γονιμότητα)' στο τραπέζι μας. Το τσούγκρισμα των αβγών μπορεί απλώς να μας διασκεδάζει παρότι το κόκκινο χρώμα τους συμβόλιζε, πριν από το αίμα του Χριστού, το θανατεπίφορο αίμα αρχαίων θεών, όπως του Άδωνι και του Άττη.

iStock

Ακόμα και οι πασχαλινές λαμπάδες –είτε ανάβονται για λόγους πίστης είτε ως μεταμοντέρνα-καταναλωτική-folklore πινελιά– παραπέμπουν στο άναμμα εξαγνιστικών φωτιών κατά τη διάρκεια εαρινών παγανιστικών τελετών. Τα δυναμιτάκια και τα πυροτεχνήματα συνιστούν σύγχρονη μετάθεση των τελετουργιών που αποσκοπούσαν στο τρόμαγμα και τον εκδιωγμό των στοιχειών και των δαιμονίων που επιβουλεύονταν την επικράτεια της άνοιξης. Ναι, όλα αυτά είναι show, είναι entertainment. Το ότι γινονται επιτρεπτά μόνο την άνοιξη, όμως, λέει κάτι.

Την άνοιξη, νικάει η ζωή

Το πασχαλινό-εαρινό happening κορυφώνεται την Κυριακή του Πάσχα και στη συνέχεια ο θρησκευτικός κύκλος περνάει στο παρασκήνιο. Το πάνω χέρι το παίρνει ο πιο πρωτόγονος, βαθιά σαρκικός παγανισμός, με τα openings των λαϊκών κέντρων διασκέδασης, των οργανωμένων πλαζ και των clubs της αθηναϊκής ριβιέρας.

Τα γυμναστήρια αρχίζουν να στέλνουν αυτοματοποιημένα sms και μηνύματα στο Viber, με τις καινούργιες τους προσφορές για ετήσιες συνδρομές. Κι ενώ η κουλτούρα του (σμιλεμένου) σώματος θα ζει και θα βασιλεύει όσο θα υπάρχουν άνθρωποι και νότια προάστια (εντάξει, υπερβάλλουμε), ας θυμηθούμε ξανά τον Ελύτη: 'Να την αγαπάς την Άνοιξη [...] για την Αναγέννηση που σε κάνει να ζεις'.

Την αγαπάμε, λοιπόν, την άνοιξη. Γιατί στην εύκρατη ζώνη πάντα επιστρέφει –ακόμα και εν μέσω πολέμου– για να εορτάσει τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.

 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr