Πώς γράφεται ένα επιτυχημένο αστυνομικό μυθιστόρημα σήμερα

"Elementary, my dear Watson" λέει κάθε φορά που λύνει το γόρδιο δεσμό κάποιου μυστηρίου o Sherlock Holmes. Ο εμβληματικός ντετέκτιβ, ο πιο διάσημος ήρωας του αστυνομικού μυθιστορήματος, κάνει τα πάντα να μοιάζουν παιχνιδάκι.

Στον κόσμο του βιβλίου σήμερα η συνταγή για σίγουρη επιτυχία έχει συγκεκριμένο όνομα: η πινακίδα γράφει "αστυνομικό" με μεγάλα νέον γράμματα. Εκατομμύρια πωλήσεις, δεκάδες συνεντεύξεις σε μεγάλα περιοδικά, μεταφορές στην τηλεόραση και στο σινεμά, οι επιτυχημένοι συγγραφείς του είδους απολαμβάνουν φήμη ροκ σταρ. Νέοι, καλοαμειβόμενοι και λίγο καταραμένοι δεν προλαβαίνουν να δίνουν το ένα αυτόγραφο μετά το άλλο. Ποιος δε θα ήθελε να τους μοιάσει; Είναι όμως η επιτυχία το πλέον σημαντικό ζητούμενο για το genre;

"Τα αστυνομικά καλό είναι να θυμίζουν όσο το δυνατόν λιγότερο ταινία ή τηλεοπτική σειρά. Εφόσον στις μέρες μας η κυριαρχία της εικόνας έναντι του γραπτού λόγου είναι συντριπτική, ο καλύτερος –αν όχι ο μόνος– τρόπος για να πετύχει πραγματικά, να μακροημερεύσει, ένα αστυνομικό είναι η διαφοροποίησή του από τα εικονογραφημένα αδελφάκια του, τα οποία ουδόλως υστερούν –απεναντίας!– από άποψη πλοκής, μυστηρίου, ανατροπών, ψυχολογικής εμβάθυνσης και κοινωνικής ανάλυσης. Αυτό που τους λείπει, το στοιχείο που το κοινό δεν μπορεί να βρει πουθενά αλλού παρά μόνο σε ένα βιβλίο, το μυστικό της επιτυχίας κάθε βιβλίου, είναι η λογοτεχνική απόλαυση" ξεκαθαρίζει ο Νεοκλής Γαλανόπουλος, συγγραφέας του Iδανικού ντετέκτιβ (εκδ. Καστανιώτη), που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό.

Τη δεκαετία του ’70 ο πρωτεργάτης του neo-polar Jean-Patrick Manchette δήλωνε ότι "το αστυνομικό είναι το κατεξοχήν μυθιστόρημα της βίαιης κοινωνικής παρέμβασης". Σήμερα τα Nordic noirs κατακλύζουν τα stands όλων των αεροδρομίων παγκοσμίως, τα δικαστικά-αστυνομικά θρίλερ στην Αμερική κάνουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, ο Ian Rankin είναι ένας διεθνούς φήμης σταρ που ξεπερνά τα όρια της λογοτεχνίας. Τα κείμενα είναι συχνά υψηλού επιπέδου, παράλληλα όμως εγείρεται το ερώτημα για το κατά πόσο το άγχος των πωλήσεων ορίζει τη δημιουργική διαδικασία.

"Δεν είμαι σίγουρος τι σημαίνει "επιτυχημένο” σήμερα. Αν μιλάμε για εμπορικότητα, φαντάζομαι ότι πρέπει να ακολουθεί τις κυρίαρχες τάσεις για να πουλήσει. Κατά τη γνώμη μου, πάντως, η επιτυχία δεν ταυτίζεται με την εμπορικότητα. Ένα καλό αστυνομικό, όπως κάθε μυθιστόρημα, πρέπει να έχει ενδιαφέροντες χαρακτήρες, δουλεμένη πλοκή, προσεγμένη γλώσσα και να πραγματεύεται "μεγάλα” θέματα, κοινωνικά ή/και υπαρξιακά" συμπληρώνει ο Βασίλης Δανέλλης, συγγραφέας τεσσάρων crime novels και επιμελητής του BalkaNoir (εκδ. Καστανιώτη), ενός συλλογικού έργου με βαλκανικά διηγήματα.

Η "επιτυχία" είναι ένα μέγεθος που συχνά φαντάζει εύκολο, ιδιαίτερα όταν κάποιος δεν έχει μπει ακόμα στο στίβο της έκδοσης. Μπορεί μάλιστα να λειτουργήσει και σαν λάθος πυξίδα για τους πρωτοεμφανιζόμενους. "Κατά τη γνώμη μου, η συγγραφή αξίζει τον κόπο –γιατί, πιστέψτε με, απαιτεί πολύ κόπο– μόνο αν κάποιος γράφει ό,τι θα ήθελε να διαβάσει ο ίδιος ή αν γράφει ό,τι θα ήθελε ο ίδιος να διαβάσει ένας/μία –όχι δύο ή περισσότεροι– άλλος/άλλη. Γι’ αυτό θα πρότεινα στους επίδοξους αστυνομικούς συγγραφείς, αφού ακούσουν τις γνώμες και τις συμβουλές των ανθρώπων που καθένας εξ αυτών εκτιμά, να τις ξεχάσουν. Να θυμούνται μόνο ότι ο αυστηρότερος κριτής ενός έργου πρέπει να είναι ο δημιουργός του" μου εκμυστηρεύεται ο Βασίλης Δανέλλης.

"Η καλύτερη συμβουλή που μου έχουν δώσει είναι ότι ένας συγγραφέας πρέπει να είναι πρώτα καλός αναγνώστης. Να διαβάζει πολύ, ιδιαίτερα τους κλασικούς, και μάλιστα με ανοιχτό μυαλό, δηλαδή να προσέχει τις φόρμες και τις αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιούν, το πώς χτίζουν τους χαρακτήρες και πώς προσεγγίζουν τα θέματα που πραγματεύονται" έρχεται να συμπληρώσει ο Νεοκλής Γαλανόπουλος, για να κλείσει δίνοντας το στίγμα για την πραγματική ουσία του genre: "Θα πρότεινα σε όποιον θέλει να ασχοληθεί με το αστυνομικό να μη διστάζει να πειραματίζεται με τη φόρμα και τη γλώσσα. Είναι δυναμικό είδος και ανανεώνεται συνεχώς αντανακλώντας κάθε φορά τη σύγχρονη κοινωνία και την εποχή του".