Η αίσθηση είναι η ίδια. Δεν χρειάζεται να έχεις πάει στο γήπεδο μία ή εκατό φορές για να καταλάβεις από τις πρώτες κιόλας σελίδες, ότι ο Θάνος Σαρρής, στην πρώτη του συγγραφική προσπάθεια, με τίτλο Η Μπάλα Στην Κερκίδα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΟΞΥ, σε μεταφέρει κατευθείαν στην κοινωνία της εξέδρας. Με τα συνθήματα, τις συνελεύσεις, την προετοιμασία για την εκτός έδρας εκδρομή, την αληθινή και ανιδιοτελή αγάπη για τη φανέλα.
Αυτό το αληθινό μυθιστόρημα αφορά την ομάδα των "μοβ" όπου οι καλές μέρες του σωματείου ανήκουν στο παρελθόν και ο υποσχόμενος μεγαλοεπενδυτής χρησιμοποίησε τον κόσμο της ομάδας για τα προσωπικά του συμφέροντα. Έτσι, μοιραία, ένα κομμάτι των ένθερμων υποστηρικτών, των παιδιών που πηγαίνουν στο πέταλο ανεξαρτήτως αντιπάλου ή προηγούμενου αποτελέσματος αποφάσισε να βρεθεί απέναντί του, να κάνει το καλύτερο για το σύλλογο που αγαπά παράφορα και να γράψει ιστορία.
Ο συγγραφέας γνωρίζει λόγω ιδιότητας (ο Σαρρής είναι ένας εκ των αρχισυντακτών του gazzetta.gr) και λόγω πολλών επισκέψεων σε γήπεδα της Ελλάδας και του εξωτερικού την οπαδική πραγματικότητα. Από το τι συμβαίνει στους δρόμους έξω από το γήπεδο μέχρι το απαραίτητο φτηνό ποτό της παρηγοριάς που πίνεται μετά από μία ακόμα κυριακάτικη ήττα.
Η Μπάλα Στην Κερκίδα είναι βασισμένη σε έρευνα, αφού στις σελίδες του βιβλίου παρουσιάζονται case studies για ομάδες που βρήκαν σωτηρία χάρη στη συμμετοχή του κόσμου, περιέχει πραγματικές συζητήσεις εκπροσώπων συλλόγων και συνεντεύξεις που έχουν ενταχθεί στην πλοκή και οι πρωταγωνιστές είναι ή θα μπορούσαν να είναι αληθινοί, όπως γράφει εύστοχα ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Για όλα αυτά αλλά και για την οπαδική κουλτούρα, το μοντέρνο ποδόσφαιρο που αλλάζει, τον ρομαντισμό που κρύβουν οι πρωτοβουλίες των οπαδών και το τι συμβαίνει στα κρύα τσιμέντα των γηπέδων μίλησε ο συγγραφέας στο Esquire.
Τι ήταν αυτό που σε έκανε να πετάξεις τη μπάλα στην κερκίδα;
H τριβή με έναν χώρο που συχνά αισθάνεσαι να σε δηλητηριάζει, κάποιες πτυχές του σύγχρονου ποδοσφαίρου που δείχνει να ξεχνά τους τροφοδότες του, οι παθογένειες του παιχνιδιού στη χώρα μας και τα case studies που δημιουργούν όμορφες ιστορίες συμμετοχής του κόσμου στα κοινά των ομάδων που υποστηρίζουν. Αποφάσισα, έτσι, να δημιουργήσω αυτό που αποκαλώ αληθινό μυθιστόρημα, μία ιστορία δηλαδή με πλοκή, βασισμένη σε έρευνα και καταστάσεις αληθινές ή πολύ κοντά στην αλήθεια, η οποία αποτυπώνει τις δυσάρεστες καταστάσεις του ελληνικού ποδοσφαίρου και προτείνει ένα διαφορετικό μονοπάτι, χαραγμένο από τα κάτω.
Είναι κάτι που σκεφτόσουν καιρό; Ρωτάω γιατί είναι σύνηθες πολλοί δημοσιογράφοι που ασχολούνται με τον αθλητισμό να κυκλοφορούν βιβλία.
Δούλευα καιρό το ερευνητικό κομμάτι γύρω από τα δημοκρατικά μοντέλα διοίκησης, τη λαϊκή βάση, τη συμμετοχή του κόσμου στις ομάδες, έχοντας σκοπό να κάνω ένα μεγάλο θέμα κάποια στιγμή. Δεν σκεφτόμουν να το κάνω βιβλίο. Διαμορφώθηκε περισσότερο όταν άρχισα να επεξεργάζομαι το πώς όλο αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί στη δική μας κουλτούρα και στο γιατί δεν έχει συμβεί με επιτυχία, από τη στιγμή που υπάρχει αφενός δέσιμο του κόσμου με την ομάδα που αγαπά και αφετέρου καταστάσεις κρίσης που θεωρητικά θα έπρεπε να ευνοήσουν μια πρωτοβουλία από τα κάτω. Τότε, άρχισε να πλάθεται όλο αυτό στο μυαλό μου και ξεκίνησα να του δίνω μια μυθιστορηματική δομή. Και πάλι όμως δεν ήμουν σίγουρος για το αν θα προσπαθούσα να το βγάλω σε βιβλίο, περισσότερο το σκεφτόμουν σε συνέχειες σε κάποιο έντυπο ή ηλεκτρονικό Μέσο. Η εμπιστοσύνη του εκδοτικού οίκου από την πρώτη στιγμή και ο ενθουσιασμός κάποιων ανθρώπων που το μοιράστηκα μαζί τους το έβαλαν στην τελική ευθεία και με έκαναν να του δώσω την τελική μορφή.
Πώς προετοιμάστηκες για το πιο σοβαρό ρεπορτάζ της ζωής σου, όπως γράφεις στη σελίδα 173 του βιβλίου;
Να σου πω την αλήθεια, αν εξαιρέσεις το ερευνητικό κομμάτι που το προετοίμαζα καιρό, το μυθοπλαστικό, οι χαρακτήρες, η πλοκή μου βγήκαν εντελώς φυσιολογικά στη διάρκεια του γραψίματος. Αισθανόμουν σαν να διηγούμαι μια ιστορία που έχει γίνει, που έχει συμβεί σε εμένα ή σε κάποιον που ξέρω. Όχι ότι αυτό απέχει και πολύ από την πραγματικότητα.
Κατά τη γνώμη σου πόσο ουτοπικό είναι στην ελληνική πραγματικότητα μία ομάδα να πάψει να έχει τον Πρόεδρο-Ηγέτη-Alpha Male/Μεγάλο που φροντίζει για όλα και να καταφύγει σε εταιρείες λαϊκής βάσης με ιδιοκτήτη/διαχειριστή τον κόσμο της; Έχουν γίνει τέτοιες προσπάθειες σε Άρη και Παναθηναϊκό με άσχημα αποτελέσματα.
Νομίζω η ίδια η ελληνική πραγματικότητα έχει προετοιμάσει το έδαφος για να αποδεχθεί στην πράξη ότι δεν είναι ουτοπικό. Στην Ελλάδα οι προσπάθειες αυτές ξεκίνησαν από ανάγκη και όχι από επιλογή. Και πάλι όμως έχουν πράγματα να μας διδάξουν. Η ιστορία του Παναθηναϊκού κυρίως ότι αν η προσπάθεια δεν ξεκινήσει από τα κάτω, αλλά έχει "προστάτη", τότε είναι καταδικασμένη να αποτύχει γιατί ο κόσμος δεν πρόκειται ποτέ να αισθανθεί πραγματικός ιδιοκτήτης. Η ιστορία του Άρη είναι διαφορετική, αφού για κάποια χρόνια είχε αποτέλεσμα σε ένα έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Προσέλκυε μέλη, τηρούνταν οι δημοκρατικές διαδικασίες, υπήρχαν εμπορικά οφέλη κ.ο.κ. Στο τέλος όμως, το παράδειγμα του Άρη απέδειξε ότι είναι διαφορετικό πράγμα η ιδιοκτησία και διαφορετικό η διοίκηση. Άρα λοιπόν το "ιδιοκτήτης/διαχειριστής" δεν είναι ακριβώς δόκιμο. Όπως δεν θα βάλεις τους οπαδούς-ιδιοκτήτες να παίξουν μπάλα, έτσι και δεν θα τους τοποθετήσεις σε νευραλγικές θέσεις που χρειάζονται καταρτισμό. Νομίζω, τελικά, ότι στον Άρη ίσως οι οπαδοί δεν είχαν καταλάβει ακριβώς και τη δύναμη της ψήφου τους, ότι τελικά αυτή τα ορίζει όλα. Είναι κρίσιμο το ποιους θα εμπιστευτούν για να παίρνουν τις αποφάσεις και πώς τελικά η διοίκηση της ομάδας, θα ελέγχεται από την δημοκρατικά εκλεγμένη διοίκηση του σωματείου. Χάθηκαν κάπως οι ισορροπίες, προέκυψαν έριδες, δημιουργήθηκαν χρέη τα οποία δεν ήταν διαχειρίσιμα. Θεωρώ πάντως ότι αν αυτή τη στιγμή καλούνταν κάποιος να εφαρμόσει κάτι αντίστοιχο θα είχε πολλά να μάθει από ανθρώπους που ενεπλάκησαν στις δύο περιπτώσεις. Σε συνδυασμό με την τεχνογνωσία που προσφέρουν οργανισμοί όπως οι Supporters Direct, που με βοήθησαν πολύ στο βιβλίο, αλλά και η ευκολία με την οποία πλέον μπορούν να ληφθούν πληροφορίες από ομάδες που τα κατάφεραν στο εξωτερικό, δεν πιστεύω ότι είναι ουτοπικό.
Γράφεις για διαπλοκή, διεφθαρμένα ΜΜΕ, συμφέροντα και παιχνίδια που παίζονται στην πλάτη των ποδοσφαιριστών και των φιλάθλων. Αυτό είναι κάτι, που όσο επιδερμική κι αν είναι η σχέση οποιουδήποτε με τον ελληνικό αθλητισμό, μπορείς να φανταστείς, μετά από τόσα σκάνδαλα που ξέρουμε και ακόμα περισσότερα που δεν γνωρίζουμε, ότι κατά κάποιον τρόπο ισχύει. Σύμφωνα, λοιπόν, και με την επαγγελματική σου ιδιότητα πόσο πολύ σκεφτόσουν τα ελληνικά γεγονότα όταν έγραφες αυτό στο βιβλίο;
Πολύ, πάρα πολύ. Ήταν αυτά που οδήγησαν ουσιαστικά στη σκέψη για τη γέννηση του βιβλίου, αναζητώντας έναν δρόμο μακριά τους. Μου το είχε καρφώσει στο μυαλό ο Εμίλιο Αμπεχόν από την ισπανική πρωτοβουλία FASFE, που βλέπει τον εκδημοκρατισμό των συλλόγων και των οργάνων του ποδοσφαίρου ως μέσο καταπολέμησης της διαφθοράς. Μου είχε μιλήσει με πολύ πάθος για το πώς η συμμετοχή φέρνει μεγαλύτερη διαφάνεια και άρα λειτουργεί ως αντίδοτο για τέτοιου είδους φαινόμενα. Πόσο όμορφο θα ήταν, τουλάχιστον θεωρητικά, ο κόσμος που αγαπά την ομάδα χωρίς ιδιοτέλεια, να είναι εκείνος που θα επιβλέπει και θα ελέγχει τις διαδικασίες;
Τα ελληνικά media, τελικά, όπως συνήθως κατηγορούν οι οπαδοί της μίας ομάδας τα αντίστοιχα της άλλης, φταίνε τόσο πολύ για το σημερινό κατάντημα του ελληνικού ποδοσφαίρου;
Δεν μου αρέσει να γενικεύω. Φταίνε τόσο τα media για το κατάντημα του ποδοσφαίρου, όσο και το ποδόσφαιρο για το κατάντημα των media. Το βασικό ζήτημα που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια είναι οι κοινοί ιδιοκτήτες και οι φωνές τους στα ΜΜΕ. Είναι εξ ορισμού παθογένεια να ελέγχει κάποιος παράλληλα μία ομάδα και ένα ΜΜΕ που καλείται να κάνει ρεπορτάζ για την ομάδα αυτή. Προφανώς δεν λέω ότι όλοι κάνουν στημένα ρεπορτάζ, υπάρχουν ανεξάρτητες φωνές ακόμα. Αλλά αυτή η σύνδεση το χαλάει πολύ.
Πήρες πολλές συνεντεύξεις και μίλησες με κόσμο, πριν ακόμα γράψεις το βιβλίο. Τι σου έμεινε από τις συναντήσεις σου με τους "ξένους” που, πολλές φορές, στο μυαλό του μέσου φιλάθλου "τα κάνουν όλα καλύτερα”;
Δεν ξέρω αν τα κάνουν όλα καλύτερα, αλλά σίγουρα έχουν εντελώς διαφορετική νοοτροπία. Ήταν δεδομένο για τους οπαδούς της Γουίμπλεντον ή της Κορκ, για παράδειγμα, ότι θα βάλουν προσωπική εργασία σε όποιο πόστο μπορούσε ο καθένας. Άλλος για να βάψει τα καθίσματα, άλλος για να κάνει τα λογιστικά. Δεν απαιτούσαν αντάλλαγμα γι' αυτό, ήταν υπερήφανοι που έκαναν και κάνουν κάτι για το καλό της ομάδας τους. Εδώ γενικώς είμαστε τσακωμένοι με τη συμμετοχή. Η επιμονή, η πίστη και η λογική ότι "το δικό μας κέρδος είναι η σωτηρία και η επιτυχία της ομάδας" μου έδειξαν μία ξένη λογική. Έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται αν κάποιες φορές υποκρίνονται. Οι πράξεις τους όμως συνάδουν με το λόγο τους, όπως διαπίστωσα στη συνέχεια.
O Mourinho είχε πει ότι το μόνο πράγμα που δεν μπορεί να ελέγξει το club είναι οι οπαδοί. Τι πιστεύεις;
Πιστεύω πως πράγματι δεν μπορεί να ελέγξει το σύνολο των οπαδών, πέραν κάποιων εξαιρέσεων, στις οποίες μπορούν να παίξουν ρόλο κι άλλοι παράγοντες. Πολιτικοί, κυρίως. Μπορεί όμως να ελέγξει ένα κομμάτι τους, άλλοτε μικρότερο κι άλλοτε μεγαλύτερο κι αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Έμαθα ας πούμε για ομάδα στο εξωτερικό που έχει κανονική σύμβαση με τους ultras της, οι οποίοι έχουν αναλάβει την ασφάλεια και πληρώνονται. Αλλά όταν το κύμα από τις εξέδρες φουντώσει, είναι ανεξέλεγκτο και αποδεδειγμένα μπορεί να οδηγήσεις τις εξελίξεις.
Ο οπαδός έχει πατρίδα; Με την εμπειρία σου πόσο πιστεύεις ότι διαφέρουν οι Έλληνες οπαδοί από τους Άγγλους ή τους Ιταλούς Ultras και τους Ισπανούς;
Έχει διαφορετική νοοτροπία, η οποία συνδέεται με τους θεσμούς και τις κοινωνικές δομές που τον περιβάλλουν. Σίγουρα υπάρχουν κοινά στοιχεία που τα συναντάς στις εξέδρες όλου του κόσμου, όμως η οπαδική παράδοση διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι Ιταλοί Ultras για παράδειγμα, παρότι έτρεφαν θαυμασμό για τους Άγγλους χούλιγκανς, έντυσαν με ιδεολογικό μανδύα την χωρίς όρους υποστήριξη της ομάδας τους και μετέτρεψαν τις κερκίδες σε κοινωνικούς χώρους. Οι Βρετανοί, από την άλλη, διαθέτουν οπαδούς κάθε ηλικίας και μια μοναδική σύνδεση με την τοπική κοινότητα που εκπροσωπεί κάθε ομάδα. Τα ακραία στοιχεία έχουν αντίστοιχες συμπεριφορές σχεδόν παντού, αλλά η φύση των οπαδών γενικώς διαφέρει.
50+1%. Πόσα μακριά είμαστε σαν οπαδική κοινωνία από κάτι τέτοιο;
Ε, νομίζω πάρα πολλά. Για να φτάσει να περάσει ως κανονισμός στη λίγκα και στην Ομοσπονδία ότι το 51% μιας ομάδας ανήκει στα μέλη της, όπως κάνουν οι Γερμανοί πέραν ελάχιστων εξαιρέσεων, δεν απαιτεί μόνο μια διαφορετική κουλτούρα συμμετοχής, αλλά μια ευρύτερη συναίνεση και αναγνώριση από φορείς και ομάδες για τον ρόλο του οπαδού. Εδώ οι περισσότεροι ακούν "οπαδός" και τους έρχονται στο μυαλό πολεμοχαρείς χούλιγκανς, χωρίς να κατανοούν ότι και οι ίδιοι στην ουσία οπαδοί είναι. Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική λογική, την οποία αν δεν την έχεις ζήσει δυσκολεύεσαι να την κατανοήσεις.
To βιβλίο σου είναι ρομαντικό για τον οπαδό ωστόσο το μοντέρνο ποδόσφαιρο αλλάζει. Ακόμα και οι διοργανώσεις της ΟΥΕΦΑ αναβαθμίζονται με στόχο τα περισσότερα έσοδα. Οι Ultras αντιδρούν, υπάρχει το κίνημα του against modern football, που γεννήθηκε στα πέταλα. Πόσο πιστεύεις θα επηρεάσουν αυτές οι αλλαγές τους οπαδούς τα επόμενα χρόνια;
Οι διοργανώσεις της UEFΑ αναβαθμίζονται, όμως και η ίδια η UEFA είναι partner των Supporters Direct και προωθεί τη συμμετοχή και τον διάλογο. Πάντως, τους οπαδούς τους επηρεάζουν ήδη. Η ρομαντική αντίληψη του παιχνιδιού έχει αποδομηθεί εδώ και καιρό και το ότι υπάρχουν ομάδες που αποκλείουν λόγω των πανάκριβων εισιτηρίων στρώματα που ανέκαθεν αποτελούσαν τον οπαδικό τους πυρήνα είναι μια πολύ χαρακτηριστική κατάσταση. Νομίζω ότι τα επόμενα χρόνια θα δούμε περισσότερες πρωτοβουλίες οπαδών σαν αυτή που παρουσιάζω στο βιβλίο και δεν θα αφορούν μόνο τα πέταλα. Συμβαίνει ήδη, σε αρκετές χώρες, χωρίς να σημαίνει ότι είναι πανάκεια. Έχουμε δει πρωτοβουλίες να αποτυγχάνουν, οπαδούς να βουτάνε ολόκληροι στο βάζο με το μέλι. Δεν θέλω να ωραιοποιήσω καταστάσεις, παρά τη ρομαντική διάσταση που του δίνω, αφού το κλισέ ότι η κερκίδα αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας, πιστεύω ότι ισχύει. Δεν μπορείς όμως να πάρεις το ποδόσφαιρο μακριά από τους οπαδούς.
Tελικά, η #purplerevolution όπως την αναφέρεις στο βιβλίο σου, η επανάσταση των οπαδών, πόσο εύκολο είναι να πετύχει στην πραγματικότητα;
Ο ρόλος που έχουν αποκτήσει τα Social Media πλέον και ο τρόπος που λειτούργησαν σε καταστάσεις όπως η Αραβική Άνοιξη ή το κίνημα Occupy Wall Street είναι ενδεικτικός. Προσπάθησα μέσω της #purplerevolution να δείξω πώς υπάρχουν όλες οι συνθήκες για να αγγίξει μια τέτοια πρωτοβουλία και τις νεότερες γενιές, που έχουν βασικό κανάλι επικοινωνίας τα Social Media. Ως μέσο διάδοσης του μηνύματος, πιστεύω ότι δεν είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Το θέμα όμως είναι να υπάρξει το μήνυμα...
Το μυθιστόρημα του Θάνου Σαρρή, Η Μπάλα Στην Κερκίδα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΟΞΥ.