Η άγρια γοητεία των αληθινών ιστοριών στον χώρο του βιβλίου

"Η πραγματικότητα πάντοτε με τραβούσε σαν μαγνήτης, με τυραννούσε και με υπνώτιζε και ήθελα να την απαθανατίσω στο χαρτί" έχει πει χαρακτηριστικά η Svetlana Alexievich, συγγραφέας του "Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος" (εκδ. Πατάκη), υπενθυμίζοντας ότι η πραγματική ζωή ξεπερνά και την πιο άγρια φαντασία. Η 71χρονη Λευκορωσίδα τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2015, πέρασε σχετικά απαρατήρητη τότε, παρότι θεωρήθηκε η πρώτη δημοσιογράφος που κατάφερε κάτι τέτοιο, για να δικαιωθεί απόλυτα μερικούς μήνες πριν, όταν η ομώνυμη σειρά του HBO έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ δημοφιλίας και θετικών κριτικών.

Η εντατική έρευνα με κίνδυνο της ίδιας της της ζωής στις ρημαγμένες από ραδιενέργεια περιοχές της Ουκρανίας δημιούργησε μια πολυφωνική διήγηση γεμάτη απεγνωσμένες φωνές, που αποτελεί κτήμα εσαεί για τον τρόπο που η ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί να καταστρέψει τον πλανήτη και να κοστίσει τη ζωή σε εκατομμύρια ψυχές.

Πολλά χρόνια πριν, το 1966, ο Truman Capote θα περνούσε ένα νοητό Ρουβίκωνα βρίσκοντας την πρώτη ύλη για το πιο διάσημο βιβλίο του σε μια τετραπλή στυγερή δολοφονία. Το Εν ψυχρώ εκδόθηκε ύστερα από έξι χρόνια έρευνας, εντατικών συνεντεύξεων και χιλιάδων σελίδων από σημειώσεις (στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη). Όχι άδικα θεωρείται μέχρι σήμερα το αρχετυπικό non-fiction μυθιστόρημα που έβαλε το μαχαίρι στο κόκαλο, το βιβλίο που έφερε στο φως όλα εκείνα τα κακώς κείμενα που λερώνουν ανεπανόρθωτα την ψευδαίσθηση της καλής καγαθής αστερόεσσας (βίαια εγκλήματα, θανατική ποινή, φαρισαϊσμός) που δε φοβάται τίποτα και κανέναν – αφού, όπως λέει ο μύθος, είναι μια ατρόμητη υπερδύναμη αμέμπτου ηθικής.

Τόσο η Alexievich όσο και ο Capote, καταφέρνουν με τα κείμενά τους να γκρεμίζουν τις ψευδαισθήσεις που επικράτησαν για δεκαετίες ολόκληρες σχετικά με τη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίστοιχα. Γιατί, τελικά, η φρίκη του 20ού αιώνα (οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι που έκαναν τους θανάτους εκατομμυρίων ανθρώπων να φαντάζουν σαν απλές στατιστικές και το δόγμα ότι η προσωπική επιτυχία είναι πιο σημαντική από οποιαδήποτε συλλογικότητα συνέβαλαν) πολλές φορές ξεπερνά τα όρια της μυθοπλασίας. Και χρειάζονται οι αληθινές ιστορίες των ανθρώπων, καταγεγραμμένες από σπουδαίες πένες, για να καθαρίσουν το τοπίο από την ομίχλη των ψεμάτων.

3 ακόμα αξιόλογα βιβλία - μαρτυρίες

Πώς και γιατί οι μαρτυρίες, όπου οι τυπωμένες σελίδες ακροβατούν κάπου ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και στη λογοτεχνία, κάνουν πολύ συχνά τη μυθοπλασία να στέκεται αμήχανη μπροστά τους;

Τους τελευταίους μήνες είχαμε μερικά εξαιρετικά παραδείγματα που απαντούν στο ερώτημα: Από την ιστορία αιχμαλωσίας και σεξουαλικής κακοποίησης στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους της Ιρακινής Nadia Murad στο "Είμαι η φωνή τους" (εκδ. Πατάκη) και τον αγώνα της Tara Westover να ξεφύγει από τη μεσαιωνική πραγματικότητα της κοινότητας των μορμόνων στη "Μορφωμένη" (εκδ. Ίκαρος) μέχρι την προσωπική μαρτυρία του Διονύση Σιμόπουλου για το πώς παρακολούθησε από το Διαστημικό Κέντρο του Χιούστον την πρώτη προσσελήνωση της ιστορίας στο "Από τα Ψηλαλώνια στο φεγγάρι" (εκδ. Μεταίχμιο), είναι αλήθεια ότι η non-fiction λογοτεχνία μοιάζει ικανή να περιγράψει το θαυμαστό κόσμο που ζούμε με τα πιο αδρά χρώματα.