Τι θα ήταν η αμερικανική λογοτεχνία χωρίς τις θρυλικές κόντρες της; Σίγουρα, κάτι λιγότερο πιπεράτο, με λιγότερο ζουμί και πολύ λιγότερο ζωντανό και ηλεκτρισμένο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι, όσον αφορά την pop κουλτούρα, οι H.Π.Α μετέδωσαν στον υπόλοιπο πλανήτη εκτός από εκατοντάδες άλλα πράγματα και την έφεση για ατέλειωτες καλλιτεχνικές κόντρες – όπως αυτές πραγματώθηκαν με τον πιο τρομακτικό τρόπο στη διαμάχη των rappers από την Δυτική και την Ανατολική Ακτή.
Κάποτε ήταν ο William Faulkner ενάντια στο Ernest Hemingway. Αργότερα ήρθε η σειρά του μεταμοντερνιστή John Barth να αναμετρηθεί με τον ακραίο -αλλά και πολύ ανθρώπινο- μινιμαλισμό του Raymond Carver. Σήμερα, ακόμα και μετά τον θάνατο του David Foster Wallace, η κόντρα του με τον τρομερό παιδί των αμερικανικών γραμμάτων, τον Brett Easton Ellis, καλά κρατεί.
Όποιος θεωρεί τον Wallace μία λογοτεχνική ιδιοφυΐα, καλό θα ήταν να συμπεριλάβει τον εαυτόν του στον πάνθεον των ηλίθιων
O William Faulkner πίστευε ότι ο Hemingway δεν έχει θάρρος, αφού "δεν τολμά να χρησιμοποιήσει ποτέ μία λέξη που θα στείλει τον αναγνώστη μέχρι το λεξικό". Ο τελευταίος είχε απαντήσει σε αυτό λέγοντας το χαρακτηριστικό: "Καήμενε Faulkner. Πραγματικά πιστεύεις ότι τα μεγάλα συναισθήματα προκύπτουν μέσα από μεγάλες λέξεις;". Ο Ellis πάλι, γνωστός για τον εμπρηστικό του λόγο και την έφεσή του στα social media, είχε ξεσπαθώσει σε πολύ λιγότερο κόσμιο τρόπο, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Wallace, σε μία σειρά από tweets τον Σεπτέμβριο του 2012.
"Όποιος θεωρεί τον David Foster Wallace μία λογοτεχνική ιδιοφυΐα, καλό θα ήταν να συμπεριλάβει τον εαυτό του στον πάνθεον των λογοτεχνικών ηλίθιων" έγραφε, σε ελεύθερη μετάφραση, τότε. Φυσικά η διαμάχη τους είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν· όταν ο Ellis βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του και ο Wallace ήταν ακόμα ένας ανερχόμενος συγγραφέας. Στο διήγημά του Κορίτσι με παράξενα μαλλιά (εκδ. Τραυλός) στις αρχές των 90s είχε, ουσιαστικά, κοπιάρει το λογοτεχνικό στυλ του πρώτου σε μία προσπάθεια να το παρωδήσει. Εκείνη την περίοδο ο Ellis ήταν μία διασημότητα που δειπνούσε σε ακριβά εστιατόρια, ενώ για τον Wallace η εποχή που εργαζόταν ως επιστάτης σε γυμναστήριο δεν ήταν μακριά.
O Bret Easton Ellis ήταν το πιο διάσημο μέλος μίας άτυπης ομάδας λογοτεχνών που άκουγαν στο όνομα Brat Pack και απολάμβαναν ευρείας αποδοχής - τόσο στο κοινό όσο και στα Media. Σκληρό χιούμορ, κυνισμός και βαθιά ειρωνεία ήταν τα στοιχεία που τους χαρακτήριζαν. Η πραγματικότητα των 80s ήταν μία καλογυαλισμένη φούσκα έτοιμη να σκάσει κι εκείνοι έπαιζαν μαζί της χρησιμοποιώντας την πένα ως καρφίτσα.
Ο Wallace, όμως, δεν έβλεπε τίποτα το ουσιαστικό σε αυτό παρά μία γοητεία του decadence. "Αν οι αναγνώστες πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι ηλίθιος, επιφανειακός και "κακός", τότε κάποιος σαν τον Bret Easton Ellis μπορεί να γράψει ένα κακό, ηλίθιο και επιφανειακό μυθιστόρημα που μεταμορφώνεται σε ένα αιχμηρό πορτραίτο της πραγματικότητας" είχε πει σε συνέντευξή του, αναφερόμενος στην Αμερικανική Ψύχωση (εκδ. Σέλας), πριν συνεχίσει: "Σε σκοτεινούς καιρούς, αυτό που ορίζει την υψηλή τέχνη είναι η ικανότητα να αναγνωρίζει εκείνα τα στοιχεία της ανθρωπότητας που επιβιώνουν και μπορούν, παρ' όλο το σκοτάδι, να ρίξουν ξανά φως σε αυτές τις εποχές".
Σήμερα, ο David Foster Wallace, 11 χρόνια μετά τον θάνατό του, ανήκει στον Κανόνα της Αμερικανικής Λογοτεχνίας
Κάποιοι μελετητές, όπως ο επιμελητής εκδόσεων Gerry Howard, πιστεύουν ότι πέρα από τις στιλιστικές διαφορές στο ύφος, υπήρχε μία πολύ βαθύτερη διαφορά ανάμεσα στους δύο συγγραφείς. Ο Ellis ήταν ένας sui generis τύπος, ο οποίος πληρωνόταν αδρά κι έδειχνε να διασκεδάζει τη ζωή μες στις υπερβολές της - μέχρι, βέβαια, αυτές οι ίδιες οι καταχρήσεις να του στερήσουν τη διαύγεια που κάποτε είχε- ενώ ο μακρυμάλλης Wallace έμοιαζε περισσότερο με τραγουδιστή της grunge που γεμάτος θλίψη για την πραγματικότητα, αποτραβιέται από τον κόσμο σαν ερημίτης και παρατηρεί τα πάντα από μία ανοιχτή τηλεόραση.
Αν έπρεπε να κάνουμε εικόνα τις διαφορετικές πραγματικότητές τους, τότε ίσως οι παρακάτω λέξεις είναι ικανές να τις περιγράψουν: Η σκοτεινή πλευρά των γιάπικων 80s (Ellis) ερχόταν σε άμεση σύγκρουση με την 90s κραυγή (Wallace) ενάντια στην παρανοϊκή αμερικανική πραγματικότητα. Η συγγραφική ικανότητα και των δύο είναι αναγνωρισμένη και αναμφισβήτητη, απλά ο δεύτερος έμοιαζε να βρίσκει ένα μικρό φως στο τούνελ της ανθρώπινης ύπαρξης, όσο ο πρώτος καθόταν από απόσταση και την χλεύασε σκαρφαλωμένος πάνω σε κάποιο πανάκριβο loft.
Η αλήθεια είναι ότι ο Ellis δεν έχει προκαλέσει, εδώ και πολλά χρόνια, κάποιο λογοτεχνικό γεγονός
Σήμερα, ο David Foster Wallace, 11 χρόνια μετά τον θάνατό του, ανήκει στον Κανόνα της Αμερικανικής Λογοτεχνίας. Το έργο του αποτελεί αντικείμενο μελέτης, τα κείμενά του -παρά την δυσκολία τους- απασχολούν τους φανατικούς αναγνώστες του ανά τον κόσμο. Το τελευταίο κείμενο του Ellis κυκλοφόρησε το καλοκαίρι με τίτλο Λευκός (εκδ. Οξύ). Όχι, αυτήν την φορά δεν ήταν λογοτεχνία αλλά περισσότερο η προσωπική του κατάθεση για το πόσο χάλια πάνε τα πράγματα στον κόσμο και τη γενιά των millennials.
Το χιούμορ, η συγγραφική ευφυΐα, η δαιμονισμένη καυστικότητα βρίσκονται και πάλι εκεί· απλά το enfant terrible της αμερικανικής λογοτεχνίας μοιάζει να έχει αποπροσανατολιστεί ιδεολογικά, καθώς φτάνει σε σημεία να κλείνει πονηρά το μάτι προς την πλευρά του Donald Trump. Ναι, αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά του. Το ίδιο, βέβαια, ισχύει και για του αναγνώστες που μπορεί να ένιωσαν άβολα. Από την άλλη πάλι, o Ezra Pound ήταν οπαδός του Ναζισμού - και την ίδια στιγμή ένας κορυφαίος ποιητής. Παράλληλα η κόντρα του με τον Wallace συνεχίζεται.
"Συχνά θεωρώ τον David τον πιο υπερτιμημένο συγγραφέα της γενιάς του, όπως παράλληλα και τον πιο δήθεν βασανισμένο, όπως είχα γράψει και σε εκείνα τα tweets εκείνο το βράδυ μαζί με άλλα πράγματα που με ενοχλούσαν, όπως ας πούμε τον τρόπο που τον μετέφρασε η pop κουλτούρα, και ο David είχε την αφέλεια να πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει" διαβάζουμε στο Λευκός (εκδ. Οξύ) του Ellis. "Πιστεύω, βέβαια, ότι ήταν μία ιδιοφυΐα. Έτσι παρότι τα συναισθήματά μου για εκείνον είναι -όντως- αντικρουόμενα, παραμένουν ειλικρινή".
Η αλήθεια είναι ότι ο Ellis δεν έχει προκαλέσει, εδώ και πολλά χρόνια, κάποιο λογοτεχνικό γεγονός. Περισσότερο θυμίζει έναν πανέξυπνο, καυστικό σχολιαστή της πραγματικότητας που απολαμβάνει να ανάβει φωτιές στο χαρτί και τα social media. Αντίθετα ο Wallace σιγά σιγά θεωρείται ένας σύγχρονος κλασικός. Οι βίοι τους ήταν πάντα αντίθετοι. Ποιος, όμως, τελικά κέρδισε την κόντρα τους; Ο μόνος που μπορεί να δώσει σίγουρη απάντηση σε αυτό είναι η μελλοντική ιστορία. Στο ενδιάμεσο μπορούμε, πιο απλά, να σκύψουμε πάνω από τα γραπτά τους. Άλλωστε, δυστυχώς, στις εποχές που ζούμε οι κορυφαίες πένες δεν μας περισσεύουν.