Υπάρχει μια ατάκα από το Peep Show που έχει αποκτήσει σχεδόν μυθικό status, ισάξιο — όπως λένε κάποιοι — με οτιδήποτε έγραψε ο Σαίξπηρ: "Οι άνθρωποι αγαπούν τους Coldplay και ψήφισαν τους Ναζί. Δεν μπορείς να τους εμπιστευτείς". Το ερώτημα είναι όμως άλλο: μπορείς να εμπιστευτείς τους κριτικούς; Πολλοί θα σου πουν πως όχι — και ίσως λιγότερο από οποιονδήποτε άλλο. Τα αμέτρητα "that’s just your opinion, man" gifs που έχω λάβει κατά καιρούς το αποδεικνύουν.
Το πρόβλημα, όμως, είναι πως online δεν έχουν όλες οι γνώμες υπόσταση ή αξιοπιστία σε ό,τι έχει να κάνει με τη μουσική. Πολλές δεν στηρίζονται σε γνώση, εμπειρία ή ευθύνη – κι άλλες είναι κατευθυνόμενες, διαφημιζόμενες ή απλώς κακόβουλες. Σε ένα τοπίο γεμάτο trolls, σπόνσορες και ύποπτες πρακτικές, το να εντοπίσεις κάτι πραγματικά ελέγξιμο μοιάζει δύσκολο. Γι’ αυτό η δουλειά του Henrik Franzon είναι τόσο εντυπωσιακή και μας δίνει την είκονα για τους καλύτερους δίσκους όλων των εποχών.
Ο σχεδόν… αόρατος αυτός Σουηδός, που αποφεύγει τις επαφές, ξεκίνησε το 1994 να χτίζει αυτό που εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη και πιο έγκυρη βάση δεδομένων μουσικής κριτικής που έχει υπάρξει ποτέ. Με εξαιρετικά μεθοδική δουλειά, κατάφερε να ξεχωρίσει αντικειμενικά ποια έργα θεωρούνται τα σημαντικότερα όλων των εποχών.
Ο κορυφαίος δίσκος όλων των εποχών, σύμφωνα με την επιστήμη
Όπως λέει ο ίδιος: "Στα τέλη του ’90 έγραψα ένα πρόγραμμα για να δημιουργήσω τις "τελικές” λίστες άλμπουμ και τραγουδιών". Ο στόχος του ήταν να βάλει τάξη σε δεκαετίες μουσικοκριτικής και να αναδείξει τι θεωρήθηκε πραγματικά σπουδαίο. Η μέθοδός του είναι πολύπλοκη, σχεδιασμένη ώστε να είναι όσο πιο δίκαιη γίνεται, και η συλλογή δεδομένων συνεχίζεται από το 2001 ασταμάτητα.
Το αποτέλεσμα; Ένα άλμπουμ κλασικού ροκ βρίσκεται σταθερά στην κορυφή. Όπως το Shawshank Redemption δεν έχει πέσει ποτέ κάτω από την πρώτη θέση στο IMDb από το 2008, έτσι και το Pet Sounds των Beach Boys αποδεικνύεται ανίκητο. Ακολουθούν το Nevermind των Nirvana και το Revolver των Beatles. Στην τετράδα και πεντάδα συναντάμε τα The Velvet Underground & Nico και What’s Going On.
Γιατί λοιπόν το Pet Sounds αποθεώνεται τόσο;
Δεν χρειάζεται επιστήμη για να καταλάβεις γιατί το ‘God Only Knows’ κάνει τόσους ανθρώπους να ανατριχιάζουν. Αυτό είναι άλλωστε και το μεγάλο του πλεονέκτημα: πέρα από την τεχνική αρτιότητα, έχει συναισθηματικό βάθος. Η τελική αποστολή κάθε τραγουδιού είναι να προκαλεί κάτι μέσα σου – αλλιώς δεν έχει λόγο ύπαρξης.
Και το Pet Sounds το κάνει αυτό ασταμάτητα, από το 1966 μέχρι σήμερα. Κάθε νέα γενιά ακροατών και καλλιτεχνών βρίσκει κάτι δικό της μέσα σε αυτό, κάτι που εξηγεί τη διαχρονική του γοητεία.
Αυτό το επιβεβαιώνουν και οι ίδιοι οι μουσικοί, οι γνώμες των οποίων συμπεριλαμβάνονται στη λίστα του Franzon. Καλλιτέχνες όπως ο Alex Turner συνεχίζουν να μιλούν με θαυμασμό για τον δίσκο, κάτι που δείχνει πόσο ζωντανή παραμένει η επιρροή του. Αλλά ίσως η πιο ηχηρή επιβεβαίωση έρχεται από τον Sir Paul McCartney, που έχει πει: "Πιστεύω ότι κανείς δεν είναι πραγματικά μουσικά μορφωμένος αν δεν έχει ακούσει το Pet Sounds".
Και συνεχίζει με λόγια που θα περίμενες από έναν άνθρωπο βαθιά επηρεασμένο από το έργο: "Λατρεύω τις ενορχηστρώσεις, τη δομή… μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά για μένα είναι ο απόλυτος κλασικός δίσκος. Έχω βάλει το Pet Sounds και έχω κλάψει". Περιγράφει με ακρίβεια το γιατί ο δίσκος θεωρείται τόσο τεράστιος: καλύπτει κάθε πιθανή πτυχή που κάνει ένα άλμπουμ σπουδαίο.
Ήταν πρωτοποριακό στην αξιοποίηση της στερεοφωνίας, πήρε την τεχνολογία της εποχής και τη μετέτρεψε σε καλλιτεχνικό εργαλείο. Οι στίχοι του ακολουθούν το εσωτερικό βάθος που είχε φέρει ο Bob Dylan, αλλά το πάντρεμα με τη μελωδία το μετατρέπει σε κάτι εντελώς διαφορετικό και νέο.
Πρόσθεσε τις αψεγάδιαστες ερμηνείες, την πρωτοτυπία, την άμεση γοητεία, τα αμέτρητα hits, ακόμη και μια κοινωνική οξυδέρκεια που συχνά παραβλέπεται. Όπως το έθεσε ο Billy Idol, "ο Brian Wilson μίλησε για την αποξένωση από την κυρίαρχη κουλτούρα μέσα από έναν μοναδικό συνδυασμό πειραματισμού, μελωδίας και στίχων".
Και όπως συνεχίζει: "Πήγε το ροκ εκεί που έπρεπε να πάει· ενώνοντας στοιχεία από τζαζ, ροκ και αρμονία, δημιούργησε κάτι διαχρονικό που εξακολουθεί να επηρεάζει τον κόσμο μας".
Και βέβαια, υπάρχει και η τεράστια κληρονομιά του δίσκου. Πολλά από τα άλμπουμ που βρίσκονται κάτω από αυτό στη λίστα ίσως να μην είχαν υπάρξει, ή σίγουρα δεν θα ήταν τα ίδια, χωρίς το Pet Sounds. Ίσως μόνο το The Freewheelin’ Bob Dylan μπορεί να σταθεί δίπλα του σε αυτό το επιχείρημα.
Ποια άλλα άλμπουμ αποτελούν τα πιο πολυβραβευμένα;
Παρότι η μουσική αξιολόγηση αλλάζει με τις δεκαετίες, ο Franzon στο Acclaimed Music ανανεώνει συνεχώς την κορυφαία δεκάδα. Εντυπωσιακό είναι ότι κανένα άλμπουμ του 21ου αιώνα δεν εμφανίζεται στο top 10, παρότι ο αλγόριθμος έχει προσαρμοστεί για να ισορροπεί τις νεότερες κυκλοφορίες.
Ακόμη πιο περίεργο: το νεότερο άλμπουμ της λίστας μιλά για τη δυστοπία της αυτοματοποίησης. Στην πρώτη 25άδα από τον 21ο αιώνα βρίσκονται μόνο τα To Pimp a Butterfly του Kendrick Lamar και Funeral των Arcade Fire.
Οπότε τι συμβαίνει; Ζήσαμε την κορύφωση της μουσικής στα τέλη του ’60 ή απλώς βλέπουμε τα πάντα πιο κυνικά;
Τα 10 πιο πολυβραβευμένα άλμπουμ:
- Pet Sounds – The Beach Boys (1966)
- Nevermind – Nirvana (1991)
- Revolver – The Beatles (1966)
- The Velvet Underground & Nico – The Velvet Underground & Nico (1967)
- What’s Going On – Marvin Gaye (1971)
- Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band – The Beatles (1967)
- London Calling – The Clash (1979)
- OK Computer – Radiohead (1997)
- Blonde on Blonde – Bob Dylan (1966)
- Exile on Main St. – The Rolling Stones (1972)