O David Bowie καθισμένος στο αναπαυτικό σαλόνι μίας λιμουζίνας κοιτάζει με απλανές βλέμμα την κάμερα. Καθώς ταξιδεύει μέσα από τις αχανείς, ερημικές εκτάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών προσπαθεί να διατηρήσει τα λογικά του. "Υπάρχει μία μύγα στο γάλα μου" λέει γελώντας σα μικρό παιδί που βρίσκει το αστείο εκεί που κανείς άλλος δεν το βλέπει. Η σκηνή δεν είναι βγαλμένη από κάποια βιογραφική ταινία που ετοιμάζεται αλλά από ένα ντοκιμαντέρ του 1974 αφιερωμένο σε εκείνον, το οποίο προβλήθηκε πολλά χρόνια αργότερα.
Τι έκανε εκείνη την περίοδο ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες -ήρθε στον κόσμο μια μέρα σαν τη σημερινή στις 8 Ιανουαρίου του 1947- που ανέδειξε ποτέ η pop κουλτούρα; Ουσιαστικά και με πολύ απλά λόγια: ακροβατούσε καθημερινά με την τρέλα, πηγαίνοντας από συναυλία σε συναυλία, δίνοντας το ένα live μετά το άλλο σε ατέλειωτες περιοδείες που τον έκαναν να χάσει τελείως τον εαυτό του.
"It's not the side-effects of the cocaine / I'm thinking that it must be love" τον ακούμε να τραγουδά στο ομώνυμο κομμάτι του δίσκου Station to Station (1976). Μία κραυγή αγωνίας που ίσως κι ο ίδιος δυσκολευόταν να πιστέψει. Εκείνα τα χρόνια ο φανερά αδυνατισμένος Bowie ακολουθούσε μία πολύ ενδιαφέρουσα διατροφή: ουσιαστικά δεν έτρωγε τίποτα, έπινε μόνο γάλα κι έβαζε όση περισσότερη κοκαΐνη μπορούσε στη μύτη του. Ήταν εθισμένος και γλίτωσε αρκετές φορές στο τσακ από τον θάνατο.
Από το 1967 έως το 1976 είχε ηχογραφήσει δέκα διαφορετικά άλμπουμ, όπου σχεδόν σε κάθε ένα από αυτά εφηύρε εκ νέου τον καλλιτεχνικό του εαυτό. Ήταν ο ανδρόγυνοs Hunky Dory (1971), ο διαστημικός rocker που άκουγε στο όνομα Ziggy Stardust (1972), ο επαναστατημένος (και λίγο τρελός) νεαρός του Alladin Sane (1973), ήταν ο άνθρωπος που ζούσε στην οργουελική δυστοπία του Diamond Dogs (1974).
Κάθε φορά που ο David Bowie άλλαζε τον ήχο του άλλαζε και την περσόνα που τον αντιπροσώπευε πάνω στην σκηνή. Οι ρυθμοί ήταν καταιγιστικοί σε τέτοιο βαθμό ώστε το σώμα και του μυαλό του να μην αντέξουν τελικά.
Όσο έγραφε άλλη μία χρυσή μουσική σελίδα, ο Thin White Duke τον οδηγούσε να τη λερώσει με κάποιες μελανές πινελιές.
Το 1975, ύστερα από κάποια σοβαρά προβλήματα με τους managers του, βρέθηκε κλειδωμένος σε μία σοφίτα στη Νέα Υόρκη. Για μέρες ολόκληρες οι υπόλοιποι ένοικοι μπορούσαν να ακούν τα ουρλιαχτά του. Έτσι, μέσα σε λίγα χρόνια, βρέθηκε από την χίπικη ανεμελιά και την extravaganza του glam rock σε ένα πειραματικό σύμπαν το 1976 που ναι μεν είχε τρομερό μουσικό ενδιαφέρον αντιπροσωπευόταν όμως από ένα ιδεολογικό τέρας χωρίς συναισθήματα. Ο Thin White Duke υπήρξε η πιο αμφιλεγόμενη περσόνα του Βρετανού καλλιτέχνη στην πλέον μεταβατική φάση της καριέρας του.
Ο επικίνδυνος δανδής
Ο Bowie δεν ήταν ο πρώτος που καταπιάστηκε με ναζιστικούς συμβολισμούς στην pop κουλτούρα
Ποιος όμως ήταν αυτός καλοντυμένος crooner που ξυπνούσε μνήμες από γερμανικά καμπαρέ του Μεσοπολέμου; Επί της ουσίας πρόκειται για ένα ζωντανό sequel του Thomas Jerome Newton, του χαρακτήρα δηλαδή που υποδύθηκε ο μουσικός στην ταινία The Man Who Fell to Earth (1976). Ή με άλλα λόγια ενός εξωγήινου που είναι εγκλωβισμένος στην Γη, προσπαθεί να επιστρέφει στον πλανήτη του, δυσκολεύεται να καταλάβει τους ανθρώπους και νιώθει στο τέλος τελείως κενός, τσακισμένος και χωρίς συναισθήματα. Ένα ναυάγιο της ζωής με εξωπραγματικά ταλέντα.
Είναι εντυπωσιακό ότι παρ' όλες δυσκολίες που αντιμετώπιζε καθημερινά στη ζωή του ο Bowie, ο δίσκος είναι ένα ακόμα αριστούργημα, μόνο που αυτήν την φορά οι κιθάρες έχουν πάει λίγο στην άκρη για να πάρουν τα synthesizers του krautrock πρωταγωνιστικό ρόλο. Όσο όμως ο Βρετανός έγραφε άλλη μία χρυσή μουσική σελίδα στην ιστορία του, την ίδια στιγμή ο Thin White Duke τον οδηγούσε να τη λερώσει με κάποιες μελανές πινελιές.
"Η Βρετανία θα μπορούσε να κερδίσει πολλά από έναν φασίστα ηγέτη" φαίνεται να δήλωσε εκείνη την χρονιά στη Σουηδία, λίγο πριν τον σταματήσουν στα σύνορα Ρωσίας/Πολωνίας για τη μεταφορά "αναμνηστικών" της ναζιστικής εποχής. Μάλιστα εκείνο που έμεινε γνωστό ως "Victoria Station Incident" ήταν κάτι που κυνηγούσε τον Bowie μέχρι το τέλος της ζωή τους.
Καταφθάνοντας με μία κάμπριο Mercedes και ύφος δικτάτορα από το 1984 του George Orwell, ο Bowie χαιρέτησε όρθιος το κοινό που τον περίμενε στον σταθμό του μετρό με μία κίνηση που -πολλοί είπαν κι έγραψαν- ότι έμοιαζε με ναζιστικό χαιρετισμό. Ο ίδιος πάντα το αρνιόταν, όμως όπως λέει και η λαϊκή παροιμία "καμιά φορά καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα".
Είναι αρκετά πιθανό ο τύπος της εποχής να προσπάθησε να τον κανιβαλίσει. Η πικρή αλήθεια όμως είναι ότι ο Bowie είχε δώσει κάθε δικαίωμα. "Δεν ήμουν στα καλά μου, ήμουν τελείως τρελαμένος. Το βασικό πράγμα που με οδηγούσε εκείνη την εποχή ήταν η μυθολογία. Έτσι ανακαλύπτοντας τον μύθου του Βασιλιά Αρθούρου βρέθηκα να καταπιάνομαι με τον ακραίο συντηρητισμό και τον ναζισμό" είχε δηλώσει αργότερα, όσον αφορά εκείνη την περίοδο.
Που αρχίζει και που τελειώνει το άλλοθι ενός καλλιτέχνη όταν προσπαθεί να προκαλέσει; Ή αντίστοιχα, μέχρι ποιου σημείου η κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών αποτελεί δικαιολογία για τις δημόσιες πράξεις και δηλώσεις ενός ανθρώπου; Τα όρια είναι δυσδιάκριτα.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ο Bowie δεν ήταν ο πρώτος που καταπιάστηκε με ναζιστικούς συμβολισμούς στην pop κουλτούρα. Τα παραδείγματα είναι πολλά: ξεκινούν από τους απλοϊκούς KISS, περνούν στους Motorhead που μόνο ακροδεξιοί δεν ήταν, συνεχίζουν με τους Joy Division για να καταλήξουν στην σκανδιναβική σκηνή του black metal όπου σε αρκετές περιπτώσεις οι μουσικοί έχουν ασπαστεί τον ναζισμό. Εκείνο, δηλαδή, που κάποτε το rock χρησιμοποίησε ως σύμβολο για να σοκάρει πήρε σάρκα κι οστά σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις.
Στην περίπτωση του καλλιτέχνη με τις δεκάδες περσόνες όμως, ο Thin White Duke φαίνεται να ήταν απλά ένας ρόλος που τραβήχτηκε λίγο περισσότερο στα άκρα σε μία σκοτεινή προσωπικά περίοδο. Άλλωστε ο David Bowie δεν είχε απασχολήσει ποτέ πριν και ποτέ μετά από τότε τα μέσα με ρατσιστικές ή υπερβολικά συντηρητικές δηλώσεις - ακριβώς το αντίθετο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε κάποιος που ασπάζεται τον φασισμό να είναι παντρεμένος με μία γυναίκα με καταγωγή από την Αφρική;
Ίσως ο σκληρόκαρδος crooner να ήταν μία κακή παρένθεση πριν ο Βρετανός καλλιτέχνης αφήσει πίσω του την glam rock περίοδο για να ανοίξει τα φτερά του για την πλέον δημιουργική φάση της καριέρας του· τα χρόνια ανάμεσα στο 1977 και το 1979, όταν μένοντας στην γερμανική πρωτεύουσα ηχογράφησε την Τριλογία του Βερολίνου βοηθώντας παράλληλα τον Iggy Pop στα πιο σημαντικά άλμπουμ ης ζωής του. Ένα είναι σίγουρο: Ο David Bowie ήταν πάντοτε γεμάτος εκπλήξεις για το πολυπληθές ακροατήριό του. Τις περισσότερες φορές ευχάριστες.