Αριστερά ή δεξιά; Άσπρο ή μαύρο; Να ζει κανείς ή να συζεί; Την Κική ή την Κοκό; Επί του τελευταίου ερωτήματος, δεν τίθεται κανένα δίλημμα: Αν συμφωνήσετε στην πολυσυντροφικότητα, μπορείτε να περνάτε καλά και οι τρεις σας. Όσα για τα υπόλοιπα; Είναι ξεπερασμένα. Τα πραγματικά διλήμματα είναι άλλα και στον χώρο της τέχνης αυτό που απασχολεί τα μεγάλα κεφάλια σαν αυτό του Damien Hirst εδώ και δύο περίπου χρόνια –όπως και τώρα, τη στιγμή που μιλάμε– έχει να κάνει με το αν τα έργα τέχνης θα συνεχίσουν να έχουν φυσική μορφή ή απλώς και μόνο θα φτιάχνονται από πίξελ και θα καταχωρίζονται σε ένα blockchain για να υπάρχουν ως NFTs.
Το project "The Currency" με το πύρινο τέλος
Πάνω σε αυτό το φλέγον ζήτημα και δίλημμα στηρίχθηκε για το "κρυπτοτεχνικό" του project με τίτλο The Currency (Το Νόμισμα) ο Damien Hirst. Το ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2021, με την ανακοίνωση της πρώτης του συλλογής με NFTs. Στη συνέχεια, άρχισε να πουλάει προς 2.000 στερλίνες έκαστο 10.000 έργα τέχνης μικρής κλίμακας, που είχαν καταχωριστεί σε blockchain.
Επρόκειτο για "ζωγραφιές" που είχε φιλοτεχνήσει το 2016, με τη χρήση σμάλτου πάνω σε χειροποίητο χαρτί, διαστάσεων όσο περίπου ενός περιοδικού. Κάθε μία τους απεικόνιζε ένα μοναδικό πολύχρωμο πουά (από τα πλέον αναγνωρίσιμα μοτίβα του Hirst) και στην πίσω όψη της έφερε διάφορα διακριτικά αυθεντικότητας, όπως την υπογραφή του καλλιτέχνη.
Κατά την πώληση των έργων, έθεσε στους αγοραστές του ένα δίλημμα: Να τα κρατήσουν μόνο ως NFTs ή μόνο στην υλική τους μορφή. Το "δημοψήφισμα" έληξε φέτος στις 27 Ιουλίου με πόλωση: 5.149 έργα (που δεν γνωρίζουμε σε πόσους αγοραστές ανήκουν) έμειναν χάρτινα και 4.851 πέρασαν στην πίξελ αιωνιότητα.
Όλα θα τελείωναν με ένα γλυκανάλατο συμπέρασμα περί οριακής νίκης της ύλης, αν ο Damien Hirst το έληγε εκεί και δεν προχωρούσε στη μαζική "καταστροφή" της απτής εκδοχής των έργων που οι ιδιοκτήτες τους δεν θέλησαν να πάνε για κορνιζάρισμα.
Η καύση των 4.851 έργων τέχνης δεν σημαίνει την καταστροφή τους
Από τις 11 έως τις 30 Οκτωβρίου, η μυρωδιά του καμένου –ναι, τα έργα κάηκαν σαν απαγορευμένα βιβλία– έφτανε σε όλους τους εκθεσιακούς χώρους της Newport Street Gallery, που ανήκει στον ίδιο τον Hirst.
Η ατμόσφαιρα απέπνεε κάτι από φουτουριστικό sui generis κολουμβάριο για έργα τέχνης. Όσοι από το art crowd –ή απλώς περίεργοι– είχαν εξασφαλίσει την παρουσία τους εκεί –η είσοδος ήταν δωρεάν αλλά ο χώρος περιορισμένος– έμοιαζαν με τους σημαντικούς άλλους ενός νεκρού που κατέφθαναν για να του αποδώσουν τις τελευταίες τιμές.
Κι εδώ να αναφέρουμε ότι μία κάποια καλλιτεχνική εμμονή την έχει με τον θάνατο, πραγματικό ή μεταφορικό, ο Βρετανός εικαστικός που απέκτησε celebrity status βάζοντας καρχαρίες στη φορμόλη και διακοσμώντας με διαμάντια πλατινένια αντίγραφα ανθρώπινων κρανίων.
Με έναν τελετουργικό τρόπο που παρέπεμπε στους κώδικες της performance art, λοιπόν, επί μέρες, είτε ο Hirst είτε κάποιος από την ομάδα του, έριχναν τις 4.851 "ζωγραφιές" με τα χαριτωμένα πουά στα πολλά ειδικά hi-tech "τζάκια" που υπήρχαν στη λονδρέζικη γκαλερί, με τις κάμερες να καταγράφουν τη δράση τους με τρόπο που να πιστοποιεί το ότι καιγόταν το αυθεντικό έργο.
Μία μέρα πριν από την έναρξη του event, ο Hirst έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Instagram ότι πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι πρόκειται να κάψει τέχνη που αξίζει εκατομμύρια δολάρια, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Απλώς, όπως εξήγησε, μέσω της καύσης θα ολοκληρώσει τη μετατροπή των έργων του σε NFTs.
Με τα δικά του λόγια: "Η αξία του έργου τέχνης –που ακόμα και υπό ιδανικές συνθήκες είναι δύσκολο να την ορίσει κανείς, είτε είναι ψηφιακή είτε έχει φυσική μορφή– δεν θα χαθεί αλλά θα μεταφερθεί στο NFT τη στιγμή της καύσης του".
Το χρήμα κινεί την τέχνη
Στη βερνισάζ της έκθεσης-performance έγιναν στάχτη 1.000 "ζωγραφιές" που είχε αγοράσει ο ίδιος ο 57χρονος καλλιτέχνης (στο περίπου, από τον εαυτό του), ενώ οι δύο τελευταίες μέρες του event ρεζερβαρίστηκαν απ’ όσους ιδιοκτήτες έκαναν κράτηση για να γίνει, παρουσία τους, η καταστροφή της φυσικής μορφής του έργου που αγόρασαν. Τι ακολούθησε την ολοκλήρωση του "ολοκαυτώματος"; Η τιμή των εναπομεινάντων σε φυσική μορφή items της σειράς The Currency πολλαπλασιάστηκε στις online δημοπρασίες τέχνης.
Και κάπου εδώ αξίζει να θυμηθούμε ότι ο Damien Hirst δεν είναι απλώς ένας εικαστικός αλλά ο πλουσιότερος εν ζωή Βρετανός καλλιτέχνης, όπως και ότι δραστηριοποιείται ως συλλέκτης και επιχειρηματίας. Οπότε, ίσως να μην επρόκειτο καν για δημοψήφισμα "tableau ή NFT" αλλά για μια πανέξυπνη εικαστική ατραξιόν που έφερε και θα συνεχίσει να φέρνει χρήμα στο Ταμείο υπέρ Hirst.
Info: Η έκθεση "The Currency" φιλοξενήθηκε στη Newport Street Gallery από τις 23 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Οκτωβρίου. Η γκαλερί παραμένει κλειστή μέχρι νεωτέρας. Newportstreetgallery.com.
Κεντρική φωτογραφία: Λονδίνο, 2 Απριλίου 2012. Ο Damien Hirst ποζάρει μπροστά σε ένα από τα πλέον εμβληματικά έργα του, το "The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living", στην Tate Modern, δύο μέρες πριν από τη βερνισάζ της πρώτης μεγάλης ρετροσπεκτίβας με έργα του που φιλοξενήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.