Περισσότερο από 25 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ θεωρείται από πολλούς ως ο κορυφαίος σκηνοθέτης στην ιστορία του κινηματογράφου, αν και δύσκολα εντάσσεται στην κατηγορία του "δημιουργού" όπως την κατανοούμε συνήθως. Κάθε ταινία του μοιάζει με ένα εντελώς διαφορετικό εγχείρημα από την προηγούμενη, χωρίς τα ξεκάθαρα θεματικά ή οπτικά στοιχεία συνέχειας που βρίσκουμε σε άλλους μεγάλους σκηνοθέτες όπως ο Σκορσέζε, ο Γούντι Άλεν, ο Χίτσκοκ ή ο Ταραντίνο.
Επιπλέον, σχεδόν όλες οι ταινίες του βασίζονται σε διάσημα μυθιστορήματα (Κουρδιστό Πορτοκάλι, Λολίτα, Η Λάμψη, Όνειρο του Σνίτσλερ που έγινε Μάτια Ερμητικά Κλειστά). Μήπως λοιπόν ο Κιούμπρικ ήταν κυρίως ένας μεγάλος "μεταφραστής" από τη λογοτεχνία στον κινηματογράφο; Από εδώ προέρχεται ίσως η κριτική κάποιων λίγων επικριτών του, ότι δηλαδή είναι "ψυχρός". Ο Κιούμπρικ φαίνεται πως δεν είχε στόχο να δημιουργήσει συναισθηματικό δέσιμο με τον θεατή, αλλά να παρουσιάσει τον κόσμο του με τον δικό του, απόλυτο τρόπο.
Ο Κιούμπρικ δεν στέκεται στην υπηρεσία της ιστορίας ούτε ακολουθεί την κλασική απόλαυση της αφήγησης. Για εκείνον, η ιστορία είναι απλώς η "οθόνη" πάνω στην οποία θα προβληθεί το αληθινό μήνυμα του φιλμ — ένα μήνυμα που προκύπτει από το σύνολο της κινηματογραφικής εμπειρίας.
Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να διαλέξεις τις καλύτερες ταινίες του. Σε σκηνοθέτες που επαναλαμβάνουν συγκεκριμένο στυλ, μπορείς να ξεχωρίσεις ποια στιγμή ήταν η καλύτερη ή η χειρότερη. Στην περίπτωση του Κιούμπρικ, έχει νόημα να συγκρίνεις δύο τόσο διαφορετικά έργα, όπως το Κουρδιστό Πορτοκάλι και το Barry Lyndon; Ας προσπαθήσουμε να ξεχωρίσουμε τρεις.
Οι 3 καλύτερες ταινίες του Στάνλεϊ Κιούμπρικ
3 - Full Metal Jacket (1987)
Μια ταινία που συχνά υποτιμάται σε σχέση με τις άλλες του Κιούμπρικ, ίσως επειδή είναι από τις πιο προσιτές του. Επικεντρώνεται στον στρατιώτη Joker (Matthew Modine) και προμηνύει τη βία και το ιδιαίτερο στυλ που λίγα χρόνια αργότερα θα χαρακτήριζε τον Ταραντίνο και τους αδελφούς Κοέν. Με δομή σε δύο μέρη που θυμίζουν δύο ανεξάρτητες ταινίες, το Full Metal Jacket ολοκληρώνει τη χρυσή εποχή των αμερικανικών ταινιών για το Βιετνάμ τη δεκαετία του ’80, από το Apocalypse Now έως τον Κυνηγό.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κιούμπρικ σατιρίζει τη στρατιωτική ανοησία (Μονοπάτια Δόξας, S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα), και εδώ φτιάχνει ένα αριστούργημα για τη ματαιότητα της βίας και την ανικανότητα των θεσμών να της δώσουν νόημα.
2 - The Shining (1980)
Το The Shining έχει αμέτρητους φανατικούς θαυμαστές, αλλά και έναν διάσημο επικριτή: τον ίδιο τον Στίβεν Κινγκ. Ο λόγος είναι ότι ο ήρωας του βιβλίου, Τζακ Τόρανς, είναι ένας πολυδιάστατος χαρακτήρας, ενώ στην ταινία του Κιούμπρικ παρουσιάζεται πιο μονοδιάστατος, με τη δύναμη της ερμηνείας του Τζακ Νίκολσον να δίνει όλο το βάθος. Έχει ειπωθεί μάλιστα ότι ο Νίκολσον είναι πιο τρομακτικός στο πρώτο μισό της ταινίας, όταν μοιάζει ακόμη "κανονικός", και πιο αστείος στο δεύτερο, όταν τρελαίνεται. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο ότι ο Κινγκ έγραψε μια ιστορία για την τρέλα, ενώ ο Κιούμπρικ δημιούργησε μια ταινία για το απόλυτο κακό. Το The Shining άλλαξε τον κινηματογράφο, με αξεπέραστες σκηνές, όπως η διάσημη λήψη με το τρίκυκλο στο ξενοδοχείο.
1 - 2001: A Space Odyssey
Το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος συχνά συγκρίνεται με τον Πολίτη Κέιν ως η καλύτερη ταινία όλων των εποχών. Είναι ένα μνημειώδες έργο που αφηγείται με ποιητικό και φιλοσοφικό τρόπο την πορεία του ανθρώπου. Συνδυάζοντας επιστημονική φαντασία με ψυχεδελικές εικόνες, η ταινία αποτελεί ίσως την πιο δυνατή κινηματογραφική αναπαράσταση της σύγκρουσης ανάμεσα στην τεχνολογία και την ανθρώπινη ψυχή. Σχετικά με τη γέννηση της ιδέας του μονόλιθου, ο Κιούμπρικ είχε πει: "Κατάλαβα σύντομα ότι δεν μπορείς να φανταστείς το αδιανόητο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να προσπαθήσεις να το εκφράσεις καλλιτεχνικά, δίνοντας κάτι από την ουσία του."