Υπάρχουν στιγμές που, εγκλωβισμένος χωρίς σήμα στο μετρό ή χαμένος βαθιά μέσα σε ένα δάσος, το μυαλό μου ταξιδεύει σε κινηματογραφικές εικόνες. Σκέφτομαι τα παράξενα, σχεδόν εφιαλτικά κάδρα του The Shining του Stanley Kubrick ή την ονειρική, εικαστική αισθητική του The Fall του Tarsem Singh. Όμως ο κινηματογράφος και οι ταινίες δεν λειτουργεί πάντα παρηγορητικά. Κάποιες φορές δεν σε χαλαρώνει ούτε σε μαγεύει· αντίθετα, μπορεί να σε τραυματίσει βαθιά και να μείνει μέσα σου για πάντα. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζει πολύ καλά ο Tom Waits.
Η ταινία που άλλαξε για πάντα τον Tom Waits
Ο Αμερικανός τραγουδοποιός είχε ανέκαθεν ιδιαίτερη σχέση με το σινεμά, μια σχέση που ξεκίνησε από την παιδική του ηλικία. Η εμπειρία του μοιάζει εντυπωσιακά με τη δική μου: στα επτά μου χρόνια, πέρασα ένα βράδυ με μια άγνωστη babysitter, η οποία θεώρησε καλή ιδέα να βάλει στην τηλεόραση το υπερβολικά βίαιο Hot Fuzz και να με αφήσει ξύπνιο πολύ πέρα από την ώρα μου, μέχρι να δω μια σκηνή όπου ένας χαρακτήρας τραυματίζεται με φρικτό τρόπο στο σαγόνι.
Κάπως έτσι, και ο Waits βρέθηκε αντιμέτωπος με κάτι που δεν ήταν έτοιμος να διαχειριστεί. Η διαφορά είναι πως η δική του εμπειρία δεν έγινε στο σαλόνι ενός σπιτιού, αλλά σε κινηματογραφική αίθουσα. Σε ηλικία μόλις εννέα ετών, όπως έχει πει, ήδη "αναζητούσε κάτι βαθύτερο", κάτι που θύμιζε την αίσθηση που αφήνουν οι ταινίες του Federico Fellini — του Ιταλού δημιουργού πίσω από έργα όπως τα La Dolce Vita και Amarcord, που άλλαξαν για πάντα τη γλώσσα του κινηματογράφου.
Δεν ήταν όμως ο Fellini που σημάδεψε τον μικρό Waits. Η ταινία που τον στοίχειωσε ήταν το The Pawnbroker του Sidney Lumet, παραγωγής 1964. Πρόκειται για την ιστορία ενός Εβραίου ενεχυροδανειστή, ο οποίος, έχοντας επιβιώσει από στρατόπεδο συγκέντρωσης στη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος, έχει χάσει κάθε πίστη τόσο στον Θεό όσο και στους ανθρώπους.
Η ταινία είναι ωμή, αμείλικτη και γεμάτη δύσκολες αλήθειες, με ένα φινάλε που συμπυκνώνει όλο το βάρος του ψυχικού τραύματος και της ενοχής. Για ένα παιδί εννέα ετών, μια τέτοια εμπειρία δεν είναι απλώς βαριά — είναι σχεδόν αδύνατο να τη χωνέψει.
Η σύγχυση του Waits μεγάλωσε ακόμη περισσότερο όταν πίστεψε πως η επόμενη προβολή αποτελούσε συνέχεια της πρώτης. Όπως έχει εξομολογηθεί, η ταινία παιζόταν στο ίδιο πρόγραμμα με —κι εδώ τα πράγματα γίνονται σουρεαλιστικά— τη Mary Poppins. Έτσι, κάθισε και παρακολούθησε και τις δύο, διαδοχικά, προσπαθώντας απεγνωσμένα να καταλάβει ποια σχέση θα μπορούσε να συνδέει αυτά τα δύο εντελώς διαφορετικά φιλμ. "Νόμιζα πως επρόκειτο για διπλή προβολή. Πιστεύω ότι με σημάδεψε", έχει πει. Ξεχάστε το Barbenheimer — αυτό ήταν πραγματικό σοκ.
Η Mary Poppins, που κυκλοφόρησε επίσης το 1964, κινείται φυσικά σε εντελώς αντίθετο τόνο από το σκοτεινό και βαρύ The Pawnbroker. Η χαρούμενη νταντά που κατεβαίνει από τον ουρανό με μια ομπρέλα για να φροντίσει δύο άτακτα παιδιά, μεταδίδει μαθήματα ζωής μέσα από αισιοδοξία, τραγούδι και λίγη μαγεία. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να διαλέξει κανείς ποια από τις δύο ταινίες θα προτιμούσε — είτε στα εννιά του είτε σήμερα.