Ήταν 3 Σεπτεμβρίου του 1967 και λίγα λεπτά με τις 05:00, όταν άρχισαν οι Σουηδοί να διαπιστώνουν τη δυσκολία της αλλαγής μιας πολυετούς συνήθειας, εφαρμόζοντας μια απόφαση για την οποία δούλευαν επί σειρά ετών. Η "Dagen H", η "Ημέρα Η" ήταν η ημέρα που οι Σουηδοί οδηγοί όφειλαν να σταματήσουν να κινούνται στην αριστερή λωρίδα κυκλοφορίας και να αρχίσουν να οδηγούν στην δεξιά, όπως δηλαδή σχεδόν όλη η υπόλοιπη Ευρώπη.
Η κυβέρνηση της Σουηδίας είχε δώσει μεγάλο αγώνα για το εγχείρημα. Όλοι γνώριζαν τις δυσκολίες, όλοι είχαν προετοιμαστεί και ξαφνικά όταν ήρθε η ώρα, κάθε κίνηση έμοιαζε λάθος. Παρόλα αυτά, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως μια τέτοια αλλαγή, σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, θα μπορούσε να έχει ακόμη και τραγικές συνέπειες. Στη Σουηδία ωστόσο ήταν ένα ιστορικής σημασίας, τεράστιο, "ξεβόλεμα" που αντιμετωπίστηκε με την χαρακτηριστική ηρεμία ή και απάθεια των Σκανδιναβών.
Πρώτα από όλα το "Dagen H" αφορά την λέξη Högertrafikomläggningen, που σημαίνει "αλλαγή κυκλοφορίας στα δεξιά" και ήταν ένα εγχείρημα το οποίο οι Σουηδοί αρχικά δεν είχαν δει με καθόλου καλή πρόθεση. Σε δημοψήφισμα που διεξήχθη το 1955 στη χώρα, το 83% του πληθυσμού είχε ψηφίσει υπέρ του να συνεχίσει η κίνηση να διεξάγεται στο αριστερό ρεύμα κυκλοφορίας. Τα χρόνια όμως πέρασαν και το 1963 τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν στη Σουηδία είχαν τριπλασιαστεί από 500.000 σε 1.500.000, έτσι ο Πρωθυπουργός Tage Erlander πρότεινε ξανά την αλλαγή στην κυκλοφορία και αυτή τη φορά το Κοινοβούλιο αποφάσισε θετικά, για το 1967.
Η αύξηση της κυκλοφορίας στην Σουηδία, έφερε στο προσκήνιο ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα που προέκυπτε στην χώρα. Το 90% των αυτοκινήτων που κυκλοφορούσαν ήταν αριστεροτίμονα με αποτέλεσμα οι αριστερές στροφές να είναι προβληματικές, αλλά κυρίως στους μικρούς αυτοκινητόδρομους εκείνης της εποχής είχαν αρχίσει να πολλαπλασιάζονται οι μετωπικές συγκρούσεις στις προσπεράσεις.
Ο ρόλος των προβολέων
Στην απόφαση της Βουλής έπαιξαν όμως ρόλο και οι εξελίξεις της αυτοκινητοβιομηχανίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η τεχνολογία των αυτοκινήτων αναπτυσσόταν ήδη και μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες τοποθετούσαν όλο και πιο συχνά στα αυτοκίνητά τους νέους προβολείς που ήταν ρυθμισμένοι να φωτίζουν περισσότερο στο δεξί μέρος του δρόμου, προκειμένου να φωτίζουν τα σκοτεινά σημεία παραπλεύρως του οδοστρώματος.
Αν η Σουηδία δεν άλλαζε ρεύμα κυκλοφορίας τα φώτα των διερχόμενων αυτοκινήτων θα στράβωναν τους οδηγούς στο αντίθετο ρεύμα και για να μην συνέβαινε αυτό, θα έπρεπε η χώρα να είχε μια σχεδόν εξ ολοκλήρου διαφορετική αγορά από την υπόλοιπη Ευρώπη, με ειδικές παραγγελίες προβολέων και μεγάλο κόστος προσαρμογής. Ως εκ τούτου δόθηκε ένα περιθώριο μιας τετραετίας προκειμένου οι Σουηδοί να ενημερωθούν για την αλλαγή, σε ημερομηνία που θα οριζόταν από νωρίς και θα γίνονταν οι σχετικές επικοινωνίες.
Πολυετής καμπάνια
Για την κυβέρνηση του Erlander, αυτό ήταν πολύ βολικό. Το σύνθημα του "μεταφερόμαστε στα δεξιά", "πορεία προς τα δεξιά", "ο προορισμός μας είναι δεξιά" και άλλα τέτοια γλαφυρά που έλεγαν οι Σουηδοί μεταξύ τους, χρησιμοποιούνταν από πολιτικούς ως υπονοούμενα για τις κομματικές πλευρές των παρατάξεων. Όμως την τετραετία 1963-1967 οι Σουηδοί εφάρμοσαν ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που σχεδίασαν ψυχολόγοι, προκειμένου να μην μείνει κανείς ανενημέρωτος και έτσι να καμφθούν οποιεσδήποτε αντιρρήσεις ή διαφωνίες με την αλλαγή.
Βγήκαν αναμνηστικά με το λογότυπο της "Dagen H" που πλέον μπορούσε να βρει κανείς από τις χάρτινες συσκευασίες στο γάλα της ημέρας για τα παιδιά, μέχρι και σε ειδικές κατασκευές που σήμαιναν το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός. Η κρατική τηλεόραση μάλιστα οργάνωσε και σχετικό διαγωνισμό τραγουδιού, όπου το συγκρότημα Telstars κέρδισε το πρώτο βραβείο με το τραγούδι "Hall dig till hoger, Svensson" που σημαίνε "Μείνε στα δεξιά Svensson".
Όσο πλησίαζε η "Ημέρα Η" τοποθετούνταν στους δρόμους οι 350.000 νέες πινακίδες, εκ των οποίων μόνο για την Στοκχόλμη προορίζονταν οι 20.000. Οι αρχές έστελναν πολυσέλιδες οδηγίες στα σπίτια και στις εργασίες των πολιτών, προκειμένου να μαθαίνουν τη νέα σήμανση και να συνηθίζουν τις νέες πινακίδες, που θα αντικαθιστούσαν τις παλιές. Άλλαζε επίσης η διαγράμμιση στους δρόμους. Λευκές γραμμές βάφονταν δίπλα από τις κίτρινες και καλύπτονταν με ταινίες μέχρι την ημέρα της αλλαγής, ενώ το ίδιο συνέβαινε και με τις πινακίδες που καλύπτονταν με μαύρα περιτυλίγματα για να αποκαλυφθούν την 3η Σεπτεμβρίου.
Η ημέρα της… κρίσης
Και έτσι οι Σουηδοί έφτασαν στο πρωινό της "Dagen H" πλήρως ενημερωμένοι και ανυπόμονοι για αυτό που θα συνέβαινε, όπως εξάλλου και ολόκληρη η Ευρώπη. Η τελευταία αντίστοιχη αλλαγή είχε γίνει στην Τσεχοσλοβακία το 1938, με πολύ λιγότερα αυτοκίνητα όμως και με σαφώς μικρότερο αντίκτυπο στους πολίτες. Είναι χαρακτηριστική η ανταπόκριση του ειδικού ανταποκριτή στην Στοκχόλμη, για την εφημερίδα Herald του 1967. Ανέφερε μεγάλες ουρές κυκλοφοριακού στο δρόμο προς την Στοκχόλμη και μια παραζάλη που επικρατούσε όταν κατάφερε να φτάσει στο κέντρο της πόλης. "Οδηγούσαν τριγύρω προσπαθώντας να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και στις διαφορές που υπήρχαν στις μεγάλες διασταυρώσεις της πόλης".
Οι μοτοσυκλετιστές έβλεπαν μπροστά τους μια ολοκληρωτικά νέα πόλη και οι "αντιφρονούντες" οργάνωναν διαμαρτυρίες σε κομβικά σημεία στεκόμενοι στην αριστερή λωρίδα. Υπήρχαν όμως και αντίστοιχα σημεία εορταστικού χαρακτήρα με χορωδίες, βεγγαλικά και τραγούδια. Ο Βρετανός δημοσιογράφος ωστόσο τόνισε πως όλα κύλησαν ομάλα και βάσει του σχεδιασμού. Από τη 01:00 είχαν σταματήσει να κυκλοφορούν όσοι δεν είχαν σοβαρό λόγο. Στις 04:50 τα ξημερώματα όσα οχήματα υπήρχαν στους δρόμους ακινητοποιήθηκαν. Αστυνομικοί και εθελοντές κατεύθυναν τους οδηγούς στο αντίθετο ρεύμα και στις 05:00 η κυκλοφορία ξεκίνησε και πάλι.
Ήταν ένα μικρό χάος, αλλά για δύο ημέρες η Σουηδία απόλαυσε αναίμακτη κυκλοφορία. Τα ατυχήματα μειώθηκαν και δεν καταγράφηκε κανένα θανατηφόρο τροχαίο. Για την ακρίβεια χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν δύο μήνες πριν η Σουηδία επιστρέψει και πάλι στον ρυθμό τροχαίων ατυχημάτων που είχε όσο κυκλοφορούσαν όλοι στην αριστερή λωρίδα. Το 30% του πληθυσμού που ήταν αντίθετοι με την αλλαγή, χρειάστηκε περισσότερο διάστημα να μειωθεί και κάποιοι παρέμειναν πιστοί στην παλαιότερη συνήθεια, χωρίς όμως να μπορούν να αποφύγουν την κίνηση στην δεξιά. Στην Σουηδία κόστισε σχεδόν 50 εκατομμύρια αγγλικές λίρες η εν λόγω αλλαγή αλλά τελικά αποδείχτηκε σωστή.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.