Σε μια εποχή όπου δεν μπορείς να κάνεις δυο βήματα χωρίς να αφήνεις πίσω σου ένα ψηφιακό ίχνος, στην Ιαπωνία υπάρχει ένας διαφορετικός δρόμος: αυτός της πλήρους εξαφάνισης. Όχι με τη βία, ούτε με εγκλήματα, αλλά με συνειδητή απόφαση. Το λένε Johatsu, που στα ιαπωνικά σημαίνει "εξάτμιση". Όχι του νερού. Των ανθρώπων.
Περίπου 80.000 άτομα κάθε χρόνο αποφασίζουν να αφήσουν πίσω τους τα πάντα – δουλειές, σπίτια, οικογένειες, ακόμα και ταυτότητες. Και το κάνουν ήσυχα, σχεδόν διακριτικά, χωρίς να σηκώσουν υποψίες. Δεν πρόκειται για φυγάδες ή εγκληματίες, αλλά για ανθρώπους που δεν άντεξαν το βάρος της κοινωνικής πίεσης.
Νέα αρχή
Όπως εξηγεί ο Leo, ιδρυτής της εταιρείας Yonige-ya Niigata, "ο περισσότερος κόσμος που φεύγει, δεν το κάνει επειδή θέλει να εξαφανιστεί για πάντα. Θέλει απλώς να ξεκινήσει από την αρχή, κάπου αλλού". Οι λόγοι ποικίλλουν: οικονομικά χρέη, αποτυχία σε εξετάσεις, διαζύγιο, εργασιακή εξάντληση ή απλά η ανάγκη για μια νέα ζωή, χωρίς ντροπή και χωρίς εξηγήσεις.
Η ιαπωνική κοινωνία έχει αυστηρούς κανόνες γύρω από την "τιμή" και την εικόνα προς τα έξω. Η ατίμωση, ακόμα κι αν είναι μικρή, μπορεί να βιωθεί ως κάτι αφόρητο. Αντί για ψυχοθεραπεία ή αλλαγή καριέρας, κάποιοι προτιμούν απλώς να… "εξατμιστούν".
Οι "ειδικοί" στην εξαφάνιση
Και υπάρχει και ολόκληρη "βιομηχανία εξαφάνισης" που το κάνει δυνατό. Οι λεγόμενοι yonige-ya –επαγγελματίες της διακριτικής διαφυγής– οργανώνουν κάθε λεπτομέρεια: μετακόμιση μέσα στη νύχτα, νέο σπίτι, νέα δουλειά, νέος εαυτός. Χωρίς ίχνη, χωρίς ερωτήσεις. "Το μόνο που χρειάζεται είναι να πληρώσεις και να έχεις πάρει την απόφαση", λέει ένας πρώην πελάτης τους.
Το φαινόμενο Johatsu δεν είναι μόνο κοινωνικό ή πολιτισμικό. Αγγίζει βαθύτερα υπαρξιακά ερωτήματα. Τι σημαίνει ταυτότητα; Τι σημαίνει "ανήκω"; Σε έναν κόσμο που τα πάντα καταγράφονται, το να επιλέξεις να σβήσεις τον εαυτό σου ίσως είναι η πιο ριζοσπαστική μορφή ελευθερίας.
Όσο ακραίο κι αν ακούγεται, για κάποιους Ιάπωνες είναι μια προσωπική λύτρωση. Ένα ήσυχο "αντίο" σε μια ζωή που δεν τους χωρούσε πια. Μια επανεκκίνηση μακριά από την ντροπή, τις προσδοκίες και τις αλυσίδες του "τι θα πει ο κόσμος".
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.