Η Diella παρουσιάστηκε με παραδοσιακή φορεσιά και κεφαλόδεσμο της αλβανικής κοινότητας, όμως δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη υπουργό. Σε αντίθεση με όσους είχαν αναλάβει πριν από αυτήν στη Λαϊκή Συνέλευση των Τιράνων, η Diella δεν είναι άνθρωπος αλλά τεχνητή νοημοσύνη, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού Έντι Ράμα για την τέταρτη θητεία του στην Αλβανία.
Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: αξιοποίηση της ΤΝ για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η "ψηφιακή υπουργός", εμπνευσμένη από την εικόνα μιας ντόπιας γυναίκας, θα έχει ως βασικό έργο τον έλεγχο προσφορών για δημόσιες συμβάσεις. Το όνομά της σημαίνει "ήλιος" και ο ρόλος της είναι να ρίξει φως σε ένα θολό και αδιαφανές σύστημα που εδώ και χρόνια χαρακτηρίζει τη χώρα, η οποία βρίσκεται ψηλά στη λίστα με τα πιο διεφθαρμένα κράτη της Ευρώπης.
Diella: Η πρώτη υπουργός - δημιούργημα Τεχνητής Νοημοσύνης
Η ανακοίνωση του Ράμα άνοιξε αμέσως πολιτική συζήτηση, αν και οι πολίτες γνώριζαν ήδη τη Diella, αφού είχε εμφανιστεί προηγουμένως ως ψηφιακή βοηθός στην πλατφόρμα e-Albania, μέσω της οποίας εκδίδονται πιστοποιητικά και διαχειρίζονται έγγραφα. Ο πρωθυπουργός είχε μάλιστα αστειευτεί δημόσια λέγοντας πως "ίσως μια μέρα να έχουμε μια ΤΝ στο τιμόνι της κυβέρνησης". Μπορεί αυτό να ακούγεται μακρινό, όμως η ανάθεση υπουργικών αρμοδιοτήτων σε ένα avatar δείχνει ότι το έδαφος προετοιμάζεται.
Δεν έχει γίνει γνωστό πότε θα ξεκινήσει να λειτουργεί η Diella ούτε με ποιον τρόπο. Το ενδεχόμενο να πρόκειται για επικοινωνιακό τέχνασμα δεν αποκλείεται, ωστόσο η προηγούμενη χρήση της αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να έχει ουσιαστικό ρόλο στη διαχείριση δημόσιων πόρων. Ο Ράμα θεωρεί ότι έτσι θα εξασφαλίσει "διαφάνεια και ακεραιότητα" και θα περιορίσει τις αυθαιρεσίες πολιτικών και αξιωματούχων.
Τι μέλλει γενέσθαι με την υπουργό-ΑΙ;
Η επιλογή αυτή αποτελεί τομή σε σχέση με το παρελθόν και στέλνει μήνυμα κυρίως στους νέους που έχουν στραφεί στην τεχνολογία, μακριά από την πολιτική. Το ζήτημα, ωστόσο, είναι πώς θα αξιολογεί η ΤΝ τις προτάσεις, με ποιο σύστημα έχει εκπαιδευτεί και ποιοι στόχοι θα της τεθούν. Γιατί πίσω από κάθε πρόγραμμα υπάρχουν άνθρωποι με τις δικές τους κατευθύνσεις.
Η Diella έχει τη δυνατότητα να αναλύει δεδομένα και να εντοπίζει αδυναμίες και πλεονεκτήματα σε κάθε πρόταση. Παραμένει όμως ασαφές αν μπορεί να κατανείμει αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους ή αν θα χρειάζεται συνεργασία με άλλους υπουργούς για κοινές αποφάσεις.
Μπορούμε να εμπιστευτούμε την τεχνητή νοημοσύνη;
Το ζήτημα ξεπερνά τη λειτουργικότητα και αγγίζει το μέλλον: η ραγδαία εξάπλωση της γενετικής ΤΝ σε τόσους τομείς (επιχειρήσεις, κοινωνία, πολιτική) μάς αναγκάζει να σκεφτούμε αν είναι ασφαλές να αφήνουμε σε λογισμικά αποφάσεις που επηρεάζουν ανθρώπινες ζωές. Σε αρκετές περιπτώσεις, εταιρείες που στηρίχθηκαν αποκλειστικά σε τέτοιες λύσεις, όπως η Klarna, χρειάστηκε να αναθεωρήσουν. Η τεχνολογία μπορεί να απλοποιεί διαδικασίες, όμως πάντα τίθεται το ζήτημα της διαφάνειας: ποιος τη σχεδιάζει, με ποιες οδηγίες και με ποιο σκοπό.
Η αποτυχία πρόσφατων πρωτοβουλιών σε άλλες χώρες δείχνει ότι η τυφλή εμπιστοσύνη στην τεχνολογία χωρίς ανθρώπινη κρίση οδηγεί σε αδιέξοδα. Παρ’ όλα αυτά, η Αλβανία τολμά ένα πρωτόγνωρο βήμα, δοκιμάζοντας να βάλει την ΤΝ στον πυρήνα της πολιτικής ζωής, με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά η τεχνολογία θα φέρει διαφάνεια και όχι νέες σκιές.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.