Άφησε την επιστήμη στην άκρη· ένα από τα πιο όμορφα στοιχεία της μουσικής είναι πως δεν μπορείς ποτέ να προβλέψεις πότε ένα τραγούδι θα σε χτυπήσει κατευθείαν "εκεί που πονάει". Ένας αλγόριθμος μπορεί να σου πετάξει μια λίστα με "winter blues” κομμάτια για να καλύψει μια βασική ανάγκη, αλλά πολλές φορές είναι ένα αθώο καλοκαιρινό pop hit που σου προκαλεί ξαφνικά ανατριχίλες, δάκρυα ή ένα αίσθημα βαθιάς απώλειας.
Τραγούδια τόσο καλά, που μας ανατριχιάζουν
Και επειδή δεν μοιραζόμαστε όλοι έναν κοινό εγκέφαλο σαν τους χαρακτήρες στο Pluribus, οι επιστήμονες παλεύουν να αναλύσουν τους πολλούς και διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η μουσική επηρεάζει τον καθένα συναισθηματικά. Μια ακαδημαϊκή έρευνα δεν μπορεί να προβλέψει πότε ένα τραγούδι θα ξεκλειδώσει μια μοναδική, προσωπική ανάμνηση σε κάποιον, οπότε συνήθως μένουμε σε μια πιο γενική προσέγγιση.
Πριν λίγα χρόνια, ο Rémi de Fleurian, υποψήφιος διδάκτορας στο Queen Mary University of London, προσπάθησε να αποκωδικοποιήσει ένα πιο "καθολικό" μοτίβο στη δημοφιλή μουσική: τα κομμάτια που προκαλούν ανατριχίλες. Όχι με την έννοια του φόβου, αλλά αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν "frisson"—την αναπάντεχη έκρηξη συναισθήματος που νιώθεις όταν ένα έργο τέχνης σε συγκινεί με έναν δυνατό, απροσδόκητο τρόπο. Οι σωματικές ανατριχίλες δεν είναι προϋπόθεση, αλλά συχνά συνοδεύουν την εμπειρία.
Ο καθένας μας μπορεί να σκεφτεί μερικά τραγούδια που του έχουν προκαλέσει μια τέτοια στιγμή, είτε μία και μοναδική είτε ξανά και ξανά. Κομμάτια που σχεδόν εγγυημένα πυροδοτούν το ίδιο συναίσθημα κάθε φορά. Για την έρευνα, όμως, το να συγκεντρώσεις χιλιάδες ανθρώπους και χιλιάδες τραγούδια δεν ήταν ρεαλιστικό.
Έτσι, ο de Fleurian αποφάσισε να μην κάνει κανένα τεστ σε ανθρώπους. Όπως είπε στο Quartz, "μπορείς να κάνεις αντίστοιχη δουλειά και να έχεις παρόμοια αποτελέσματα χρησιμοποιώντας καθαρά υπολογιστικές μεθόδους".
Με βάση δεδομένα δεκάδων προηγούμενων μελετών, εκείνος και ο συν-συγγραφέας Marcus Pearce ξεκίνησαν φτιάχνοντας μια playlist με 700 τραγούδια που ήδη θεωρούνταν από άλλους ερευνητές ως κομμάτια που "δίνουν ανατριχίλες".
Το σετ περιλάμβανε μεγάλους κλασικούς: Prince – ‘Purple Rain’, The Smiths – ‘How Soon Is Now?’, Eric Clapton – ‘Tears in Heaven’. Αλλά και πιο "indie” επιλογές όπως Wilco – ‘On and On and On’, Mazzy Star – ‘Look On Down from the Bridge’, Animal Collective – ‘In the Flowers’. Στη λίστα υπήρχαν κλασικά έργα, τραγούδια σε άλλες γλώσσες, αλλά και μια εμφανής έλλειψη σχεδόν οποιουδήποτε R&B ή hip-hop.
Από εκεί και πέρα, ο στόχος ήταν να εντοπιστεί τι κοινό μοιράζονταν αυτά τα κομμάτια, ξεκινώντας από το πώς διαφέρουν από εξίσου δημοφιλή τραγούδια των ίδιων καλλιτεχνών που όμως δεν προκαλούν frisson.
Τα αποτελέσματα; Λογικά. Μετά από λεπτομερή ανάλυση, τα 700 τραγούδια αποδείχθηκαν "πιο θλιμμένα, πιο αργά, λιγότερο έντονα και πιο ορχηστρικά" από τα υπόλοιπα που εξετάστηκαν. Χαρακτηρίζονταν επίσης συχνότερα ως πιο "εκλεπτυσμένα", δηλαδή "χαλαρά, ήσυχα, μη χορευτικά, αργά και χωρίς ηλεκτρικές υφές".
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος ακούσει ένα από αυτά τα "επιστημονικά εγκεκριμένα” τραγούδια θα νιώσει αυτόματα την επιθυμητή ανατριχίλα. Αλλά μπορεί να γίνει ωραίο παιχνίδι: βάλε 20 από αυτά — όπως τα παραθέτουμε παρακάτω — και δες ποιο σηκώνει τις περισσότερες τρίχες.
20 τραγούδια που (σχεδόν) εγγυημένα προκαλούν ανατριχίλες:
- Sigur Ros – ‘Hoppipolla’
- David Bowie – ‘Ashes to Ashes’
- Kate Bush – ‘This Woman’s Work’
- Erik Satie – ‘Gymnopedie No. 1’
- The Cure – ‘Lovesong’
- Dionne Warwick – ‘Walk On By’
- Richard Thompson – ‘Beeswing’
- Radiohead – ‘Pyramid Song’
- Explosions in the Sky – ‘First Breath After Coma’
- Metallica – ‘Nothing Else Matters’
- Skunk Anansie – ‘Hedonism’
- Madvillain – ‘Operation Lifesaver’
- Joy Division – ‘Transmission’
- Gustav Holst – The Planets – ‘Mars’
- Prince – ‘Purple Rain’
- Au Revoir Simone – ‘Knight of Wands’
- Elvis Costello – ‘Alison’
- Cyndi Lauper – ‘Time After Time’
- Low – ‘Just Like Christmas’
- Vaughan Williams – ‘Fantasia on a Theme by Thomas Tallis’