Πολύ ωραία πράγματα παίζουν και φέτος στις Νύχτες Πρεμιέρας. Η 30η διοργάνωση του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας ξεκινά σήμερα (02-14/10) και στο Esquire έχεις ήδη διαβάσει τα highlights της, ακριβώς όπως τα εντοπίσαμε την προηγούμενη εβδομάδα στη σχετική συνέντευξη τύπου. Το φεστιβάλ ανοίγει αυλαία σήμερα με το πολυσυζητημένο Anora του Sean Baker, ενώ στο πρόγραμμά του θα βρεις μερικές από τις ταινίες που αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν στα φετινά Oscars.
Όπως πλέον έχει καθιερωθεί τα τελευταία 4 χρόνια, έτσι και φέτος, έχοντας καλομάθει, ζήτησα από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Λουκά Κατσίκα, αρχικά να μου πει μερικά βασικά πράγματα για τον φετινό ενισχυμένο πολιτικό χαρακτήρα της διοργάνωσης -για τον οποίο έγινε λόγος στη συνέντευξη τύπου- και κατόπιν να μου δώσει τις 5 δικές του αγαπημένες ταινίες που πρέπει οπωσδήποτε να παρακολουθήσουμε.
>Στη συνέντευξη τύπου, τόνισες τον φετινό ενισχυμένο πολιτικό χαρακτήρα του Φεστιβάλ. Πού εντοπίζεται η διαφορά;
Οι κοινωνικές και πολιτικές ευαισθησίες του Φεστιβάλ, ουδέποτε κρύβονταν. Πόσω μάλλον σε μία χρονιά και μία εποχή που προσπαθούμε να υπερασπιστούμε αυτό που ορίζουμε ως πολιτισμό απέναντι σε έναν κόσμο ο οποίος αυτήν τη στιγμή μετρά δύο -αν όχι περισσότερα- εμπόλεμα μέτωπα, σε έναν κόσμο όπου πολλά φαινόμενα που θεωρούσαμε ότι έχουν λήξει, εξακολουθούν να υφίστανται, μεταξύ των οποίων, η ξενοφοβία, η άνοδος του φασισμού και πολλά άλλα. Οπότε, κάποιες από τις ταινίες που φιλοξενεί το Φεστιβάλ ανοίγουν έναν πολιτικό διάλογο. Αναφέρομαι σε ταινίες όπως το "Καμία Άλλη Γη", το πιο πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ της χρονιάς που είναι σημαντικό διότι αφενός αφορά την εμπόλεμη κατάσταση στη Γάζα αφετέρου είναι σκηνοθετημένο από έναν Ισραηλινό και έναν Παλαιστίνιο. Βραβεύθηκε ήδη στο Φεστιβάλ Βερολίνου και θα φτάσει μέχρι τα Oscars.
Αντίστοιχα, υπάρχει και το Porcelain War. Πρόκειται για τον πόλεμο της Ουκρανίας, ιδωμένο μέσα από τις εμπειρίες μίας ομάδας καλλιτεχνών που αναγκάστηκε να πάρει όπλα για να υπερασπιστεί την πατρίδα της. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και το Russians at War, ένα ντοκιμαντέρ που έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις παγκοσμίως. Προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας και έκτοτε δεν προχώρησε καμία άλλη προγραμματισμένη προβολή του σε φεστιβάλ διότι οι διοργανωτές δέχθηκαν απειλές. Αυτό το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στις Νύχτες Πρεμιέρας παρουσία της σκηνοθέτιδος. Υπάρχουν αρκετές φωνές εκεί έξω που υποστηρίζουν ότι αποτελεί ρωσική προπαγάνδα, όμως εμείς σε καμία περίπτωση δε θα φιλοξενούσαμε κάτι τέτοιο - είμαστε εναντίον οποιασδήποτε στράτευσης και προπαγάνδας. Τουναντίον προσπαθούμε, να είμαστε όσο πιο αντικειμενικοί γίνεται απέναντι σε τέτοια συμβάντα.
Παράλληλα, υπάρχουν αρκετές άλλες αφορμές μέσα στο Φεστιβάλ, κατά τις οποίες θίγονται ζητήματα που αφορούν την πολιτική επικαιρότητα ή τη δεινότητα του σινεμά, της τέχνης ως αντίσταση απέναντι σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο αδυσώπητος, όλο και πιο απολυταρχικός. Αρκετές ταινίες και κυρίως αυτές που απαρτίζουν το δεύτερο μεγάλο μας αφιέρωμα που είναι στο βρετανικό σινεμά της δεκαετίας του '80, γυρίστηκαν στην πολύ δύσκολη περίοδο του Θατσερισμού και το παράδειγμά τους είναι το εξής:
Πως ο κινηματογράφος, σε δύσκολες κοινωνικά περιόδους μπορεί να χρησιμεύσει ως πυξίδα ηθική, να δείξει ποιο είναι το σωστό και να βρεθεί στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, πάντοτε προστάτευε τους αναξιοπαθούντες, τους λιγότερο προνομιούχους δηλαδή, τις μειονότητες. Έτσι έκανε το βρετανικό σινεμά των '80s και αντίστοιχα πράττουν τα τελευταία 30 χρόνια οι Νύχτες Πρεμιέρας. Μέσα από τις ταινίες που εξασφαλίζουν για το πρόγραμμά τους προσπαθούν να υπερασπιστούν αυτά ακριβώς τα ιδανικά.
>Δεδομένου του ότι τα ντοκιμαντέρ αποτελούν τάση και οι Νύχτες Πρεμιέρας τα τιμούν δεόντως, πόσο πιθανό είναι να υπάρξει μία ξεχωριστή διοργάνωση για ντοκιμαντέρ υπό την "ομπρέλα" των Νυχτών Πρεμιέρας;
Οι Νύχτες Πρεμιέρας στην ουσία είναι 2 φεστιβάλ: Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας που διεξάγεται κάθε φθινόπωρο και το Athens Open Air Film Festival κάθε καλοκαίρι. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο, τα τελευταία χρόνια το αθηναϊκό κοινό έχει εκπαιδευτεί σε μία σειρά εκδηλώσεων και ειδικών προβολών που απλώνονται καθ' όλη τη διάρκεια της κινηματογραφικής σεζόν. Συνεπώς, η ύπαρξη ενός επιπρόσθετου φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, τη στιγμή που υπάρχει ήδη το διαγωνιστικό πρόγραμμα ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ, δεν είναι κάτι που συζητάμε αυτήν τη στιγμή. Παρεμπιπτόντως, αρκετές από τις ταινίες που έχουν φιλοξενηθεί τα τελευταία χρόνια σε αυτό το τμήμα, έχουν καταλήξει νικηφόρες στα Oscars με πρόσφατο παράδειγμα το "20 μέρες στη Μαριούπολη" που προβλήθηκε στις Νύχτες Πρεμιέρας παρουσία του σκηνοθέτη και μετά απέσπασε το όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.
Ιδού λοιπόν οι 5 αγαπημένες ταινίες του Λουκά Κατσίκα για φέτος, μέσα από τα δικά του λόγια:
Brief History of a Family (2024)
Εδώ έχουμε το ντεμπούτο ενός κινέζου σκηνοθέτη, το οποίο μέχρι στιγμής είναι αρκετά διακριτικό. Τι εννοώ με αυτό; Κατά τη γνώμη μου είναι μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, είναι ένα θρίλερ μυστηρίου με πολύ σημαντικό κοινωνικό πρόσημο καθώς ασχολείται με την κινεζική κοινωνία, αλλά όλα αυτά τα μπολιάζει σε μία αλληγορία που αγγίζει τον τρόμο. Για μένα είναι μία από τις καλύτερες ταινίες που προβάλλουμε στο φεστιβάλ φέτος και συστήνω να μην τη χάσει κανείς.
Dying (2024)
Το Dying είναι η ταινία που θεωρώ ότι θα έπρεπε να είχε κερδίσει τη Χρυσή Άρκτο στο πρόσφατο φεστιβάλ Βερολίνου, αλλά πήρε την Αργυρή Άρκτο καλύτερου σεναρίου. Είναι ένα τρίωρο ψυχόδραμα που θυμίζει πολύ το σινεμά του Ingmar Bergman με τη διαφορά ότι είναι λίγο πιο μοντέρνο, πιο rock 'n' roll και λίγο πιο ατίθασο. Και μέσα σε αυτήν την ταινία, υπάρχει μία καταπληκτική πρωταγωνιστική ερμηνεία από έναν ηθοποιό που αυτήν τη στιγμή είναι ο σημαντικότερος του σύγχρονου γερμανικού σινεμά, o Lars Eidinger, ο οποίος θα είναι παρών στην προβολή της ταινίας.
Bad Timing (1980)
Η ταινία αυτή άτυπα εγκαινιάζει το μεγάλο αφιέρωμά μας στο βρετανικό σινεμά της δεκαετίας του '80 και αποτελεί μία από τις καλύτερες ταινίες του σύγχρονου βρετανικού σινεμά. Ανήκει στον σκηνοθέτη Nicolas Roeg, ο οποίος μας έχει δώσει ανάμεσα σε πολλά άλλα φοβερά φιλμ το "Μετά τα Μεσάνυχτα" (1973) με τον Donald Sutherland και την Julie Christie και τον "Άνθρωπο Που Έπεσε στη Γη" (1976) με τον David Bowie. Πρόκειται για την πιο "διαβόητη" ταινία του, γιατί ακόμα και τότε, αλλά και τώρα, είναι αρκετά αμφιλεγόμενη.
Στην εποχή της, η εταιρεία που είχε αναλάβει τη διανομή της είχε αρνηθεί να την κυκλοφορήσει σε αίθουσες γιατί θεωρήθηκε ως ανήθικη. Μάλιστα, δεν είχαν πει ότι είναι ανήθικη, αλλά επί λέξη ότι ήταν "μία αρρωστημένη ταινία για αρρωστημένους ανθρώπους". Εμείς βέβαια, οι αρρωστημένοι θεατές που την παρακολούθησαν τότε, εξακολουθούμε να πιστεύουμε όπως προείπα, ότι είναι μία από τις ωραιότερες ταινίες του βρετανικού σινεμά. Είναι μία πολύ καλή, αλλά και πολύ "δύσκολη" εισαγωγή στο εν λόγω αφιέρωμα.
Rashômon (1950)
Το μεγάλο μας φετινό αφιέρωμα είναι στον τρισμέγιστο ιάπωνα δημιουργό Akira Kurosawa και πρόκειται για κάτι που επιχειρούσαμε επί δεκαετίες να πραγματοποιήσουμε, αλλά για πολλούς λόγους ήταν αδύνατον να συμβεί. Φέτος κατέστη δυνατόν και φιλοξενούμε τις 13 κατά τη γνώμη μας καλύτερες ταινίες της πολυγραφότατης καριέρας του. Μία από αυτές είναι και το Rashômon. Οι ταινίες θα προβληθούν σε ψηφιακά αποκατεστημένες κόπιες, σε πολλές περιπτώσεις η αποκατάσταση είναι πρόσφατη και μάλιστα σε 4K.
Ανάμεσα σε αυτές βρίσκεται και ένα από τα αριστουργήματά του, "Οι Επτά Σαμουράι" που θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Πέμπτη 3 Οκτωβρίου στην πλήρη της διάρκεια και στην πρόσφατη αποκατάστασή της 4Κ με την οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών, όπως και σε επιλεγμένες αίθουσες ανά τον κόσμο. Αλλά και οι υπόλοιπες ταινίες του αφιερώματος είναι συγκλονιστικές, είναι από τα ωραιότερα αφιερώματα που έχουμε κάνει στα 30 χρόνια της διοργάνωσης. Το Rashômon το επέλεξα γιατί είναι η πρώτη ταινία στην οποία στάθηκε η διεθνής του αναγνώριση, δηλαδή κέρδισε τα βραβεία που κέρδισε και έκτοτε o Kurosawa τοποθετήθηκε ανάμεσα στους σημαντικότερους, επιδραστικούς σκηνοθέτες όλων των εποχών.
Architecton (2024)
Το Architecton είναι μία εκπληκτική οπτικοακουστική συμφωνία που έχει να κάνει με τη σχέση του ατόμου με τη φύση, όπως και με το αποτύπωμα που αφήνει η ανθρωπότητα επάνω στον πλανήτη μας. Είτε αυτό αφορά το αυτό καθεαυτό υλικό αποτύπωμα είτε το πολιτιστικό. Είναι πολύ σημαντικό να την παρακολουθήσει κανείς σε μεγάλη οθόνη, διότι είναι τόσο εντυπωσιακή η σύνθεσή της που δε μπορώ να φανταστώ πώς θα ήταν να τη βλέπει κανείς σε μικρότερη οθόνη από αυτήν ενός κινηματογράφου. Τη συστήνω ανεπιφύλακτα· οι παλαιότερες γενιές ίσως θυμούνται μια παλαιότερη ταινία της οποίας κατά κάποιο τρόπο είναι απόγονος και αναφέρομαι στο ντοκιμαντέρ Koyaanisqatsi (1982) σε μουσική του Philip Glass. Επιμένω πως είναι μία εμπειρία που πρέπει να βιώσει κανείς στον κινηματογράφο.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.