Έχεις σκεφτεί ποτέ ότι αυτά που βλέπεις γύρω σου, όλα τα χρώματα του κόσμου, είναι μόνο ένα μικρό μέρος απ’ όσα θα μπορούσες να δεις αν η όρασή μας ήταν λίγο πιο ισχυρή; Το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται μόνο ένα τμήμα του φωτεινού φάσματος και αποκλείει όλες τις συχνότητες που είναι γνωστές ως υπέρυθρες (IR) και υπεριώδεις (UV). Και οι δεύτερες, συγκεκριμένα, είναι η νέα επιστημονική "γραμμή άμυνας" στη μελέτη της σχέσης χρωμάτων και φύσης: τα τελευταία χρόνια ανακαλύψαμε πως κάποια ζώα (όπως και κάποια φυτά) φωσφορίζουν/εκπέμπουν φως εξαιτίας ενός φαινομένου που ονομάζεται βιοφωταύγεια, η φύση και ο σκοπός της οποίας συνεχίζουν να μελετώνται.
Φθορισμός, βιοφωταύγεια και φωσφορισμός
Κάποιες τεχνικές διευκρινίσεις πριν περάσουμε στα ζώα. Ο φθορισμός είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μια ουσία, όταν "χτυπηθεί" από υπεριώδη ακτινοβολία, την απορροφά και την επανεκπέμπει, συνήθως υπό τη μορφή ακτινοβολίας με μεγαλύτερο μήκος κύματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό σημαίνει ότι η ουσία απορροφά UV (που έχει μήκος κύματος μεταξύ 10 και 400 νανομέτρων) και εκπέμπει ορατό φως (που κυμαίνεται από 400 έως 700 νανόμετρα). Ο όρος "βιοφωταύγεια" χρησιμοποιείται όταν πρόκειται για ζωντανό οργανισμό που είναι φθορίζων.
Ο φωσφορισμός, από την άλλη, είναι ελαφρώς διαφορετικό φαινόμενο: ένα φωσφορίζον αντικείμενο συνεχίζει να εκπέμπει φως για ένα χρονικό διάστημα ακόμη και όταν απομακρυνθεί η αρχική πηγή φωτός, ενώ ένα φθορίζον αντικείμενο σταματά να λάμπει αμέσως.
Αυτό που ανακαλύψαμε όμως τα τελευταία χρόνια είναι ότι πολλά ζώα και φυτά είναι μεν φθορίζοντα, αλλά επανεκπέμπουν φως που παραμένει μεταξύ 10 και 400 νανομέτρων – με άλλα λόγια, απορροφούν UV και αντανακλούν άλλα UV. Και αυτό φυσικά είναι αδύνατο να το δει κανείς με γυμνό μάτι: χρειάστηκαν παρατηρήσεις με κάμερες ειδικά κατασκευασμένες για να αντιλαμβάνονται υπεριώδη ακτινοβολία ώστε να το ανακαλύψουμε.
Ποια ζώα "λάμπουν";
Ο κατάλογος των ζωντανών ειδών που λάμπουν υπό υπεριώδες φως δεν είναι απλώς πολύ μακρύς: μεγαλώνει διαρκώς μήνα με τον μήνα, καθώς πειραματιζόμαστε με ειδικές κάμερες σε διάφορα ζώα. Οι πρώτοι που "πιάστηκαν στα πράσα" ήταν έντομα και άλλα αρθρόποδα (υπάρχουν εντυπωσιακές εικόνες από UV σκορπιούς), αλλά αυτό που διαπιστώνουμε όλο και πιο συχνά είναι ότι υπάρχουν φθορίζοντα ζώα σε κάθε ζωικό γένος.
Οι ιπτάμενοι σκίουροι, για παράδειγμα, λάμπουν... ροζ υπό UV. Κάποιοι καρχαρίες γίνονται πράσινοι, οι θαλάσσιες χελώνες έχουν κόκκινες και πράσινες "κορδέλες" στο καβούκι τους, και αν ξεκινούσαμε με τα πουλιά, δεν θα τελειώναμε ούτε μέχρι αύριο. Το 2024, το Florida State University εξόπλισε εθελοντές πολίτες με φακούς UV και ειδικές κάμερες και, με τη βοήθειά τους, ανακάλυψε φθορίζοντες γκέκο και σαρανταποδαρούσες. Άλλες μελέτες εξέτασαν 110 διαφορετικά είδη αμερικανικών φιδιών, εκ των οποίων το 90% αντανακλούσε υπεριώδη ακτινοβολία. Ακόμη και η γούνα των θηλαστικών είναι βιοφθορίζουσα, σε τουλάχιστον 95% των ειδών (από τα 148) που εξετάστηκαν.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.