Κάθε χρόνο, την 1η Απριλίου, το ψέμα γίνεται… έθιμο. Μικρά αθώα ψέματα, έξυπνες φάρσες και εξωφρενικές ειδήσεις γεμίζουν την ημέρα, με θύματα όσους δεν είναι υποψιασμένοι. Αλλά από πού ξεκίνησε αυτή η παράδοση για την Πρωταπριλιά; Και γιατί επιβιώνει ακόμα;
Από τους ψαράδες στους Γάλλους
Μία εκδοχή μάς πάει πίσω στους αρχαίους Κέλτες ψαράδες. Κάθε χρόνο, την 1η Απριλίου, ξεκινούσαν τη θερινή περίοδο ψαρέματος, αλλά συχνά γύριζαν με άδεια δίχτυα. Για να μην απογοητευτούν ή γίνουν αντικείμενο χλευασμού, έλεγαν ψεύτικες ιστορίες για "τεράστιες ψαριές" που… απλώς δεν έτυχε να φέρουν μαζί τους.
Η πιο διαδεδομένη εκδοχή, όμως, προέρχεται από τη Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564, οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, καθώς συνέπιπτε με την άνοιξη. Όταν ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ αποφάσισε να μεταφέρει την αρχή του έτους στην 1η Ιανουαρίου, πολλοί συνέχισαν να γιορτάζουν την παλιά ημερομηνία. Οι υπόλοιποι, για να τους κοροϊδέψουν, τους έστελναν ψεύτικα δώρα και τους έκαναν πλάκες. Και κάπως έτσι, η Πρωταπριλιά έγινε συνώνυμο της φάρσας.
Το ανέκδοτο του αυτοκράτορα
Μια πιο… χιουμοριστική θεωρία έρχεται από τα βυζαντινά χρόνια. Ο ιστορικός Joseph Boskin υποστήριξε ότι, επί Μεγάλου Κωνσταντίνου, οι γελωτοποιοί του παλατιού ζήτησαν να κυβερνήσουν για μια μέρα. Ο αυτοκράτορας βρήκε την ιδέα διασκεδαστική και ανέθεσε τη βασιλεία στον γελωτοποιό Kugel.
Εκείνος, λέει ο μύθος, όρισε την 1η Απριλίου ως "ημέρα του γελοίου". Το πρόβλημα; Η ιστορία ήταν φάρσα του ίδιου του Boskin – και αρκετοί την πίστεψαν!
Η Πρωταπριλιά στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το έθιμο φαίνεται να ήρθε από τις Σταυροφορίες. Οι λαογράφοι, όμως, του δίνουν μια πιο "μαγική" διάσταση: το ψέμα λειτουργούσε ως αποτρεπτικό μέσο απέναντι στις "κακές δυνάμεις". Ο Δημήτρης Λουκάτος το περιγράφει ως "ένα σκόπιμο ξεγέλασμα" που προστάτευε την αγροτική παραγωγή.
Πολλοί πιστεύουν ότι όποιος καταφέρει να σκαρώσει την πιο πετυχημένη φάρσα, θα έχει τύχη όλη τη χρονιά. Αντίθετα, όποιος πέσει θύμα, κουβαλά τη γρουσουζιά. Ίσως, λοιπόν, η Πρωταπριλιά να είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό αστείο – ίσως είναι ένας τρόπος να ξορκίσουμε το κακό… με ένα ψεματάκι!
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.