16 χρόνια Facebook: Είναι αυτή η αρχή του τέλους;

Ήταν το 2003 όταν ένας 19χρονος φοιτητής του Harvard είχε πείσει τέσσερις χιλιάδες συναδέλφους του να παραχωρήσουν τα e-mails, τις φωτογραφίες και τις διευθύνσεις τους. "Με εμπιστεύονται με κλειστά τα μάτια" έλεγε τότε ο Mark Zuckerberg σε κολλητό του φίλο. Το Facemash, μία πλατφόρμα που έδινε τη δυνατότητα να βαθμολογείς τις φωτογραφίες των συμφοιτητών σου ήταν γεγονός. Οι βάσεις για το Facebook, το οποίο κλείνει φέτος 16 χρόνια ζωής -ιδρύθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2004- είχαν μπει.

Το Facebook έχει μεταμορφωθεί από μεγάλη ελπίδα σε δημόσιο κίνδυνο υπ' αριθμόν 1

Από τότε μέχρι σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Το ποτάμι όμως του Facebook φαίνεται μολυσμένο. Ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο: το σκάνδαλο της Cambridge Analytica· επιθέσεις από hackers που κατέληξαν στην κλοπή ευαίσθητων δεδομένων από 30 εκ. χρήστες τον περασμένο Σεπτέμβριο· άκομψες προσπάθειες να φιμωθεί όποιος κατακρίνει την πλατφόρμα και, τέλος, η αποκάλυψη ότι το Facebook πλήρωνε 20 ευρώ το μήνα σε νεαρούς χρήστες για να κατασκοπεύει την δραστηριότητά τους στο ίντερνετ μέσω μίας VPN σύνδεσης.

Αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα από τη μεγάλη λίστα ατοπημάτων στα οποία έχει υποπέσει το δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο. "Ε και;" θα ρωτούσε κάποιος ανυποψίαστος. Πόλωση της δημόσιας συζήτησης, fake news, θεωρίες συνωμοσίας που μεταδίδονται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, ανάπτυξη του επικίνδυνο κινήματος του αντιεμβολιασμού. Κι όμως όλα τα προαναφερθέντα χρεώνονται, όχι άδικα, στο δημιούργημα του Mark Zuckerberg.

Το Facebook έχει μεταμορφωθεί από μεγάλη ελπίδα σε δημόσιο κίνδυνο υπ' αριθμόν 1, από την πλατφόρμα που ένωνε τους ανθρώπους στο εργαλείο που τους χωρίζει σε στρατόπεδα μόνο και μόνο για να βγάλουν μερικά ακόμα εκατομμύρια δολάρια τα στελέχη της. Το τοπίο θυμίζει δυστοπία από μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας: ένα digital μονοπώλιο που δεν γνωρίζει ιερό και όσιο προκαλεί τριγμούς στη δημοκρατία και οξύνει συνεχώς τα πνεύματα μέχρι του σημείου της σωματικής βίας. Αν μάλιστα σκεφτούμε ότι το 2011, την περίοδο της "Αραβικής Άνοιξης", το Facebook είχε θεωρηθεί ως το όπλο των ανθρώπων ενάντια στα καταπιεστικά καθεστώτα, ένα εργαλείο ικανό να ρίξει ακόμα και δικτατορίες είναι κανείς να απορεί και να θλίβεται με το συμβαίνει σήμερα.

Όσα σκάνδαλα κι αν βγουν στην επιφάνεια, το κάστρο που έχτισε ο Zuckerberg δείχνει να αντέχει την ομοβροντία πυρών που δέχεται.

Σήμερα υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι βοήθησε τον Donald Trump να ανέβει στην εξουσία όχι απαραίτητα με θεμιτά μέσα, λειτούργησε καταλυτικά για να προωθηθεί το Brexit μέσα σε ένα κλίμα παραπληροφόρησης κι ότι ο ακροδεξιός Bolsonaro βρήκε έναν πολύτιμο σύμμαχο για να κερδίσει τις εκλογές στη Βραζιλία. "Ε και;" θα πουν οι υπεύθυνοι του Facebook. Όσα σκάνδαλα κι αν βγουν στην επιφάνεια, εκείνο συνεχίζει την ανοδική του πορεία. Το κάστρο που έχτισε ο Zuckerberg δείχνει να αντέχει την ομοβροντία πυρών που δέχεται.

Ένα πανίσχυρο κάστρο

Η Madonna σε εκδήλωση του Facebook το 2012. Ήταν η εποχή που το κοινωνικό δίκτυο ζούσε τις μεγάλες του δόξες και εδραιωνόταν απόλυτα στη συνείδηση του κοινού.

Τους τελευταίους τέσσερις μήνες ο αριθμός των χρηστών αυξάνεται συνεχώς φτάνοντας τα 2,3 δισ., τα έσοδα αγγίζουν τα 17 δισ. δολάρια ξεπερνώντας κατά πολύ ακόμα και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις της Wall Street ενώ το ποσοστό των ενεργών χρηστών παγκοσμίων παραμένει στο εντυπωσιακό 66% χωρίς να δείχνει σημάδια υποχώρησης. Είναι σα να μην έχει ασκηθεί καμία κριτική στο Facebook, σα να μην υπάρχει κανένα μελανό σημείο. Πραγματικά πώς είναι δυνατόν μετά από όλα όσα έχουν γίνει;

Αν το σκεφτούμε πιο ψύχραιμα εύκολα θα καταλάβουμε το γιατί: είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού, ιδιαίτερα στις οικονομικά υπανάπτυκτες χώρες, εκείνο που ενημερώνεται σωστά (πόσο μάλλον ενημερώνεται σχετικά με τo Facebook). Όμως ακόμη κι όσοι ξέρουμε τι συμβαίνει, αλήθεια τώρα πόσο εύκολα θα το εγκαταλείπαμε; Αν εξαιρεθούν οι δονκιχωτισμοί ανθρώπων όπως ο Elon Musk που διέγραψε πριν κάποιους μήνες τους λογαριασμούς του, οι υπόλοιποι τι κάνουμε; Ίσως τίποτα. Είναι δύσκολο να εγκαταλείψεις μία πλατφόρμα που παίζει ουσιαστικά χωρίς ανταγωνισμό και στην οποία είναι συνδεδεμένοι όλοι οι φίλοι κι επαγγελματικές επαφές σου. Δεν έχεις κάποια ουσιαστική εναλλακτική -εκτός από την αποχή.

Τι λένε τα νούμερα

Κι όμως, ρίχνοντας μία πιο προσεκτικά ματιά, ήδη διακρίνονται κάποιες ρωγμές στο digital κάστρο του Facebook. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, ο αριθμός των χρηστών δεν αυξάνεται με τον παλιό ρυθμό: στις αρχές του 2018 ήταν 377 εκ., σήμερα έχουν φτάσει τα 381 εκ. αισίως. Στην Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα αφού οι χρήστες αυξήθηκαν μόλις κατά 1 εκ. τον τελευταίο χρόνο (από 241 σε 242 εκ.). Εκεί που χτυπά σήμερα η καρδιά του Facebook είναι η Ασία: οι χρήστες έχουν αυξηθεί κατά 180 εκ. (!) τους τελευταίους 12 μήνες.

Μόλις το 10% των ανθρώπων θεωρούν το Facebook την πλατφόρμα της προτίμησής τους

Στις μεγάλες αγορές της Δύσης, όμως, η πλατφόρμα δείχνει να έχει φτάσει τα όριά της. Η μόνη ρεαλιστική λύση που έχει το Facebook για ραγδαία ανάπτυξη είναι η μεγαλύτερη ήπειρος του κόσμου. Πώς όμως ένα δίκτυο που αριθμεί ήδη 2,5 δισ. ανθρώπους θα μπορέσει να επεκταθεί στην Ασία, όταν 1,5 δισ. άνθρωποι που κατοικούν στην Κίνα δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό λόγω απαγόρευσης; Ακόμα περισσότερο όμως πώς θα καταφέρει να προσελκύσει νέο κοινό όταν έχει πάψει να είναι θελκτικό στους ανθρώπους κι ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες;

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center (Ιούνιος 2018) μόνο το 51% των εφήβων στις Η.Π.Α το χρησιμοποιούν (ήταν 71% το 2015), ελάχιστο ποσοστό σε σχέση με το 85% του YouTube, το 72% του Instagram και το 69% του Snapchat. Ακόμα χειρότερα μόλις το 10% των ανθρώπων θεωρούν το Facebook την πλατφόρμα της προτίμησής τους. Όσο για τους χρήστες ανάμεσα στα 12 και τα 17 έτη, μειώθηκαν κατά 9,9% σε σχέση με ένα χρόνο πριν. Τα νούμερα επιβεβαιώνουν μία βάσιμη υποψία: οι έφηβοι, μία από τις σημαντικότερες ηλικιακές ομάδες, εγκαταλείπουν το Facebook, το οποίο θεωρούν μία πλατφόρμα για millennials (ανθρώπους δηλαδή που είναι το λιγότερο 20 ετών, αν δεν είναι κι οι ίδιοι γονείς).

Βέβαια για τον Mark Zuckerberg αυτό μπορεί να μην αποτελεί πρόβλημα: οι έφηβοι που εγκαταλείπουν το Facebook καταλήγουν στο Instagram που αριθμεί σήμερα περίπου 1 δισ. χρηστών (πριν δύο χρόνια οι χρήστες ήταν 600 εκ) ενώ κάποιοι άλλοι που δεν θέλουν να χρησιμοποιούν πια social media επικοινωνούν μέσω των μηνυμάτων του WhatsApp. Σε περίπτωση που δεν έπιασες το υπονοούμενο και οι τρεις προαναφερθείσες πλατφόρμες ανήκουν στον Zuck.

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, αφού η μοναδική από τις τρεις που φέρνει χρήματα είναι επί της ουσίας το Facebook. Το τελευταίο τρίμηνο του 2018 τα έσοδά του ήταν 13,4 δισ. δολάρια ενώ του Instragram, το οποίο αριθμεί περίπου τους μισούς χρήστες, δεν ξεπέρασαν τα 2,9 δισ. δολάρια, λιγότερο δηλαδή από το ένα τέταρτο. Ίσως έτσι εξηγείται κι η εμμονή του Zuckerberg να εξαγοράσει το Instagram και το WhatsApp. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ετοιμάζει εδώ και καιρό ένα colpo grosso: ετοιμάζεται να συγχωνεύσει και τα τρία μαζί.

Το πρώτο βήμα είναι η όλο και μεγαλύτερη εξάρτηση του Instagram από το Facebook (και το ανάποδο), που του επιτρέπει να μετατρέψει το πόσο δημοφιλές είναι σήμερα το πρώτο σε έσοδα μέσα από το δεύτερο. Το επόμενο βήμα, δεν έχει πραγματοποιηθεί, όμως ετοιμάζεται. Δεν θα αργήσει ο καιρός όπου οι τρεις πλατφόρμες θα μοιράζονται ένα Messenger δημιουργώντας ένα πραγματικά κολοσσιαίο δίκτυο.

Οι ρωγμές στο κάστρο

Στο μεταξύ, το Facebook συνεχίζει να εμπλουτίζει την εμπειρία που προσφέρει με νέα features, με την ελπίδα να βρει νέους δρόμους εσόδων εξολοθρεύοντας παράλληλα τους αντιπάλους του. Τα πειράματα, παρόλα αυτά, δεν έχουν πάντα ευτυχή κατάληξη: η προσπάθεια μεταστροφής του Facebook σε πλατφόρμα που λειτουργεί κυρίως με βάση το video δεν πήγε όπως αναμενόταν (συμπαρασύροντας μαζί και πολλές εταιρείες που πίστεψαν σε αυτήν την αλλαγή). Τα stories του, σχετικά με αυτά του Instagram, μόλις πρόσφατα κατάφεραν να δείξουν κάποια σημάδια κινητικότητας, αφού μέχρι πριν λίγο καιρό έμοιαζαν ουσιαστικά νεκρά. Όσο για το marketplace έζησε μία σύντομη δόξα πριν βυθιστεί στην ανυποληψία του ίντερνετ.

Μάλιστα όλα αυτά τα πειράματα μοιάζουν να γίνονται στην πλάτη των χρηστών φέρνοντας γκρίνια. Κάποτε το MySpace κατέκτησε το ίντερνετ και λόγω του πολύ απλού και χρηστικού interface. Αργότερα στην προσπάθειά του να αναπτυχθεί κατέληξε να θυμίζει τον Φρανκενστάιν. Τελικά, οι μαξιμαλιστικές του τάσεις απομάκρυναν το κοινό και το οδήγησαν μοιραία στον θάνατο.

Σε παρόμοια μονοπάτια, αν και με πολύ διαφορετικό βηματισμό, δείχνει να περπατά και το Facebook: εισάγει συνεχώς νέα features αμφιβόλου ποιότητας κι αλλάζει πολύ συχνά το interface, χειροτερεύοντας κατά αυτόν τον τρόπο την εμπειρία των χρηστών. Κι όπως είναι γνωστό το κοινό του ίντερνετ δεν έχει μεγάλη ανοχή.

Μέχρι στιγμής, 16 χρόνια μετά τη γέννησή του και παρόλα τα σκάνδαλα και τις γκρίνιες, το δημιούργημα του Mark Zuckerberg δείχνει να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όπως και να το κάνουμε παραμένει ο αναμφισβήτητος βασιλιάς των social media, με την αμέσως επόμενη πλατφόρμα να είναι κατά κάποιον τρόπο μία θυγατρική επιχείρηση. Στον θαυμαστό όμως κόσμο που ζούμε, όπου οι αλλαγές συμβαίνουν με υπερηχητικούς ρυθμούς, είναι πιθανόν οι μικρές ρωγμές στο κάστρο του να σημαίνουν, τελικά, κάτι πολύ χειρότερο: τα πρώτα σημάδια κατάρρευσης ή αλλιώς την αρχή του τέλους για το Facebook.

Από: Esquire IT

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr