Κάποιοι μιλούν για τη συνέχεια της Μεγάλης Παραίτησης. Άλλοι για την εργασιακή επανάσταση της Gen Z, προτού καν αυτή γράψει χιλιόμετρα στον επαγγελματικό βίο. Μερικοί για ένα πρόσκαιρο trend του TikTok. Τι ακριβώς παίζει με το Quiet Quitting (η Σιωπηλή παραίτηση αν προτιμάς);
Πάρε μερικά δευτερόλεπτα, σκέψου καλά και απάντησε: Τι κάνει μία καριέρα "επιτυχημένη"; Βάλε όποιες παραμέτρους θεωρείς σημαντικότερες στην απόκρισή σου και, αν το επιθυμείς, θέσε ως χρονικό όριο τις δύο και κάτι δεκαετίες που διανύουμε στον 21ο αιώνα. Είναι το πάθος για τη δουλειά που σε κάνει να μη λογαριάζεις σωματική και πνευματική κούραση; Ο όγκος των ωρών εργασίας, έτσι όπως προκύπτει μέσα από τον απόλυτο αριθμό που σχηματίζουν οι υπερωρίες σου; Η ανάγκη να είσαι διαρκώς "busy”; Οι στόχοι και οι φιλοδοξίες ή ακόμη και μία πειστική για τον οποιονδήποτε εικόνα στο LinkedIn;
Η αναγνώριση των άλλων ή/και του αφεντικού σου; Ο αριθμός των τραπεζικών σου καταθέσεων, το σήμα στο καπό του αυτοκινήτου σου ή το μέρος που πέρασες τις διακοπές σου και το οποίο είναι απλησίαστο για τους περισσότερους;
Εν αρχή ην η hustle culture
Όποια κι αν είναι η ετυμηγορία ή το combo των παραπάνω επιλογών, γνωρίζεις πολύ καλά ότι αποτελεί μέρος της hustle culture. Της κατάστασης που προκύπτει μέσα από την εργασιακή θέρμη και αφοσίωση, δημιουργεί το πολύ σαφές αίσθημα του αδιευκρίνιστα ανικανοποίητου και, συνήθως, καταλήγει στην ψυχική εξουθένωση. Η Οικονομική Κρίση του 2008 έπαιξε καταλυτικό ρόλο, κάνοντας δημοφιλή την υπερβολικά υπερβολική εργασία. Γέννησε, με τη σειρά της, κατά το μεγαλύτερο μέρος του 21ου αιώνα, ορδές εργαζομένων που ένιωθαν την ανάγκη να δουλέψουν πολλές ώρες για να αγγίξουν την όποια επιτυχία μέσα σε ένα δυστοπικό οικονομικό κλίμα.
Οι θετικές απεικονίσεις της "rise-and-grind culture”, ειδικά με την παράλληλη προβολή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κανονικοποιήθηκαν σκληρότερα και γρηγορότερα. Όλο και περισσότερο. Μόνο τυχαία, άλλωστε, δεν δόθηκαν και τα συνοδευτικά προσωνύμια "burnout culture” και "grind culture”. Με λίγα λόγια: Να δουλεύεις όλη μέρα με κίνητρο την επιδίωξη των επαγγελματικών σου στόχων, μέχρι τελικής πτώσεως.
> Διάβασε ακόμη: Έτσι διαχειρίζονται το άγχος οι μεγαλύτεροι CEOs του κόσμου
Το παρελθόν έπαιξε τον ρόλο του. Ξέρεις, τότε που με μία δουλειά ανά οικογένεια μπορούσαν όλοι να έχουν σπίτι, εξοχικό, αυτοκίνητο, σκάφος και εξαψήφιο αριθμό στο βιβλιάριο τραπέζης – δεν υπήρχαν ακόμη τα apps. Έπειτα, τα φαντασιοκόπα σενάρια που σε ήθελαν –στο δικό σου τουλάχιστον μυαλό και δυνητικά σαν απόκριση στην ανόητη ερώτηση των job interviews "Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου σε 5/10 χρόνια;"– κάτι μεταξύ Gordon Gekko και Logan Roy. Όλα έκαναν τη ζημιά, ή κάτι τέλος πάντων που μπορεί να οριστεί ως τέτοια για την ψυχολογία όσο και την πραγματικότητα της καθημερινότητας.
Όπως κάθε τι στον μάταιο τούτο κόσμο, έτσι και το hustle culture έδειξε να φτάνει στο τέλος του. Παρότι είναι δύσκολο να το προσδιορίσουμε. Αν κάτι φαντάζει ως τέτοιο, όμως, αυτό θα μπορούσε να είναι το φαινόμενο που γεννήθηκε μέσα στην πανδημία και δεν είναι άλλο από τη "Μεγάλη Παραίτηση". Ο Covid άλλαξε τον τρόπο που πολλοί εργαζόμενοι σκέφτονται και ενεργούν.
Η Μεγάλη Παραίτηση...
Κι ενώ εργάζονταν από το σπίτι, πολλοί άνθρωποι αντάλλαξαν, ουσιαστικά, τον χρόνο των μετακινήσεών τους με περισσότερες ώρες εργασίας και λιγότερη ώρα ξεκούρασης. Πρακτικά, αυτό έφερε μεγαλύτερη παραγωγικότητα αλλά και υψηλότερα ποσοστά εξουθένωσης. Ακολουθήθηκε και από ένα ακόμη φαινόμενο, που μπορεί να χαρακτηριστεί από παράδοξο έως απολύτως λογικό, απόρροια της τρελής αλλαγής του κορονοϊού και για την επαγγελματική σφαίρα της πραγματικότητας. Εκατομμύρια άνθρωποι αποφάσισαν να αφήσουν τη δουλειά τους, μέσα στο γενικότερο περιβάλλον που έχει διαμορφώσει η Covid-19. Να παραιτηθούν, συμβάλλοντας σε αυτό που οι οικονομολόγοι ευαγγελίστηκαν ως "The Great Resignation”.
Τόσο στην Ευρώπη και τη χώρα μας όσο και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού (πολύ περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και τον Καναδά) εμφανίστηκε ένα τσουνάμι παραιτήσεων. Οι περισσότερες αυτών αποφασίστηκαν την εποχή του μεγάλου εγκλεισμού, αλλά λόγω της αβεβαιότητας οι εργαζόμενοι τήρησαν στάση αναμονής. Έτσι, ακόμα κι αν τους ήρθε η "επιφώτιση" να αφιερωθούν σε κάτι διαφορετικό ή να κάνουν το χόμπι τους επάγγελμα, επέλεξαν την υπομονή. Φιλοσόφησαν το αληθινό νόημα του εργάζεσθαι ετεροχρονισμένα ή βρήκαν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τις ανακατατάξεις στην αγορά εργασίας, για να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο επαγγελματικό μέλλον.
Οι εργοδότες και οι προϊστάμενοι, από την πλευρά τους, ήταν μία εξίσου σημαντική παράμετρος στο όλο ζήτημα. Σε πολλές περιπτώσεις, ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισαν τους εργαζόμενους και τους υφιστάμενούς τους είτε πυροδότησε τη φυγή τους είτε ενίσχυσε την επιθυμία τους να μείνουν. Όλες οι σχετικές έρευνες, όπως μία πολύ χαρακτηριστική μελέτη του Stanford, κατέδειξαν πως εκείνοι που την "έκαναν" ήταν πολύ περισσότεροι από αυτούς που έμειναν, σε αντίστοιχες περιπτώσεις και όπου τέθηκαν διλήμματα. Ο κορονοϊός υποχώρησε –ή τουλάχιστον έτσι θέλουμε να πιστεύουμε– και το ίδιο συνέβη με τη Μεγάλη Παραίτηση. Προέκυψαν λύσεις και εναλλακτικές σε διάφορους κλάδους, με την εν μέρει επιστροφή στον εργασιακό χώρο να βοηθά κι αυτή, από την πλευρά της.
...που έγινε Σιωπηλή
Κάποια σημαντικά κατάλοιπα, όμως, υπάρχουν. Στο ντόμινο της επαγγελματικής σφαίρας και σχεδόν σε οικουμενικό επίπεδο, το "Great Resignation” έδωσε τη σκυτάλη στο "Quiet Quitting”. Σιωπηλή Παραίτηση. Πώς ορίζεται ακόμη και στο πρακτικό σκέλος κάτι τέτοιο; Ας πούμε πως εργαζόμενοι που άρχισαν για οποιονδήποτε λόγο να νιώθουν "όμηροι" των υποχρεώσεών τους ή ακόμη και των παράλογων απαιτήσεων που γεννά μία θέση, συνεχίζουν να εκτελούν τα εργασιακά τους καθήκοντα αλλά αποφεύγουν τις περαιτέρω σχέσεις με οτιδήποτε σχετίζεται με μία ευρύτερη εταιρική κουλτούρα, στην οποία η δουλειά ταυτίζεται με τη ζωή. Ή να δουλεύουν τόσο όσο, ώστε να μη φτάσουν στο σημείο να αντιμετωπίσουν κυρώσεις από τους προϊστάμενούς τους ή, πολύ περισσότερο, να αντικρίσουν το φάσμα της απόλυσης.
Αντ’ αυτού, επιλέγουν να αφιερώσουν την ενέργειά τους σε άλλα, πιο σημαντικά –κατά τους ίδιους και τις προτεραιότητές τους– θέματα, όπως οι φίλοι, η οικογένεια, ένα χόμπι ή ακόμη και μία άλλη δουλειά. Στην περίπτωση του "Quiet Quitting”, δεν έχει παρατηρηθεί κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο όσον αφορά το είδος ή τους κλάδους εργασίας, πόσο μάλλον συνάφεια.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως ίσως να είναι και μία φυσιολογική εξέλιξη για ανθρώπους που έδωσαν πολλά, πάρα πολλά, σε κάποια εταιρεία, ήταν –ή είναι ακόμη– υποαμοιβόμενοι και στα πρόθυρα burnout και απλά δεν διαθέτουν άλλο μέσο αντίδρασης. Από την άλλη, η φυγή δεν μπορεί να σταθεί δίπλα από τη λέξη "επιλογή", ειδικά από τη στιγμή που βλέπουν το 70% ή και το 80% του μισθού τους να "φτερουγίζει" στα πάγια έξοδα του κάθε μήνα, ακόμη κι αν αυτά αφορούν κοινωνικά αγαθά που θα έπρεπε να κοστίζουν πολύ φθηνότερα, για ευνόητους λόγους.
Η μία όψη του νομίσματος είναι πως, κατά κάποιον τρόπο, αποτελεί ένα ηχηρό μήνυμα, μέσα στη σιωπή του: "Σε γράφω", που απευθύνεται κυρίως σε οποιονδήποτε αυτοαποκαλούμενο "σοβαρό επιχειρηματία" χωρίς να είναι τέτοιος. Σε τύπους που πιστεύουν πως, εν έτει 2022 και μετά από τα τόσα δεινά του 21ου αιώνα στη σφαίρα της οικονομίας, ειδικά για μία γενιά όπως οι Millennials, υπάρχει ακόμη χώρος για ύφος, κούφιες υποσχέσεις ανέλιξης και "πλάτης προς όφελος της εταιρείας", κατά την μπακαλίστικη παράκληση/απειλή από διάφορους wannabe entrepreneurs, που εντελώς τυχαία βλέπουμε να ευδοκιμούν και στη χώρα μας.
Από την άλλη, όμως, ίσως και περισσότερο από καθετί άλλο, να δημιουργεί απλά μία σημαντική ερώτηση, που εμπεριέχει και την ουσία: Ποιο είναι ακριβώς εκείνο το μοντέλο εργασίας που θα αποδώσει τα μέγιστα για όλες τις πλευρές, δίχως εκατέρωθεν "απειλές" και απειλές; Δύσκολη η προσέγγιση, δυσκολότερη η προσέγγιση, απείρως πιο δύσκολος ο τρόπος.
Οι αριθμοί συμπληρώνουν και επιβεβαιώνουν όλα τα παραπάνω. Μία πρόσφατη μελέτη της APA (American Psychological Association/ Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία) για την εργασία συνδυαστικά με τη σωστή ψυχοσωματική κατάσταση έβγαλε κάποια πολύ ενδιαφέροντα όσο και κατατοπιστικά συμπεράσματα: Το 36% των συμμετεχόντων ανέφεραν διανοητική επιβάρυνση, το 32% συναισθηματική εξάντληση και το 44% σωματική κόπωση.
> Διάβασε ακόμη: Τα σημάδια που δείχνουν ότι παθαίνεις burnout
Διόλου τυχαία, ο όρος "Quiet Quitting” εμφανίστηκε αρχικά στην πιο δημοφιλή social media πλατφόρμα της τελευταίας τριετίας, που δεν είναι άλλη από το TikTok. Το βασικότερο από τα πεδία έκφρασης της Gen Z, που, ω τι τύχη, συνθέτει τη βάση της πιο φρέσκιας φουρνιάς στη δεξαμενή της αγοράς εργασίας. Η συγκεκριμένη γενιά, παρότι πιο ήπια στις αντιδράσεις της εν συγκρίσει με την αμέσως προηγούμενη και πολύ περισσότερο σε σχέση με τα κουρασμένα παλικάρια της Gen X, δίχως να έχει γράψει αρκετά χιλιόμετρα στο εργασιακό κοντέρ, μοιάζει αποφασισμένη να διεκδικήσει κάτι διαφορετικό. Το αν θα τα καταφέρει, είναι άλλη κουβέντα. Ειδικά από τη στιγμή που η αβεβαιότητα δείχνει να επανέρχεται και μία νέα ύφεση καιροφυλακτεί. Αν δεν είναι ήδη εδώ, δηλαδή.