Πώς θα καταλάβεις ότι είσαι εθισμένος στο ποδόσφαιρο

Όλοι θυμόμαστε την πρώτη φορά, που πήγαμε στο γήπεδο για να δούμε την αγαπημένη μας ομάδα. Ο πατέρας, ο παππούς ή κάποιος θείος μας πήρε από το χεράκι και πιάσαμε θέση στην κερκίδα. Η πρώτη φορά στο γήπεδο είναι ξεχωριστή και για πολλούς ξεκινάει μια σχέση αγάπης με τα σπορ και πιο συγκεκριμένα το ποδόσφαιρο.

Το ποδόσφαιρο είναι ο βασιλιάς των σπορ πολύ απλά. Αποτελεί το πιο δημοφιλές άθλημα στον κόσμο και παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει τον κόσμο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Είναι μια παγκόσμια γλώσσα, όλοι μιλάνε ποδόσφαιρο. 

Τα σαββατοκύριακα αν με αφήσεις στον καναπέ, είμαι ικανός να παρακολουθήσω όλη την αγωνιστική δράση του Σαββατοκύριακου πολύ άνετα. Σίγουρα δεν είμαι ο μοναδικός.

Πότε ακριβώς όμως αρχίζει η παρακολούθηση ποδοσφαίρου να αποτελεί ένα είδος εθισμού;

Τι λέει η επιστήμη και πώς μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει τα σημάδια;

Εθισμός στο ποδόσφαιρο και η επιστήμη γύρω από αυτόν

Ο Daniel Wann είναι καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Murray State στο Κεντάκι. Το 2019, η αθλητική ιστοσελίδα ESPN τον αποκάλεσε "Dr. Fandom", λόγω της πολυετούς μελέτης του πάνω στη (δυσ)λειτουργία των αθλητικών οπαδών. Όπως έχει πει και ο ίδιος:

"Το πιο τρελό πράγμα στους φιλάθλους είναι ότι υπάρχουν. Είναι ίσως η μόνη εθελοντική δραστηριότητα όπου οι μισοί ξέρουν προκαταβολικά ότι θα απογοητευτούν, κι όμως το επιλέγουν ξανά και ξανά."

Στο βιβλίο του Sports Fans: The Psychology and Social Impact of Sports Fandom, ο Dr Wann αναφέρεται στο Ψυχολογικό Μοντέλο Συνεχούς (Psychological Continuum Model), που αναπτύχθηκε από τους Daniel Funk και Jeff James, και περιγράφει την οπαδική συμπεριφορά σε τέσσερα στάδια: επίγνωση, έλξη, σύνδεση και πίστη. Προσωπικά, δηλώνω ξεκάθαρα "στάδιο τέσσερα".

"Μόλις φτάσεις στα στάδια της σύνδεσης και της πίστης, δύσκολα βγαίνεις από αυτό το μονοπάτι", λέει ο Wann. Για κάποιους, η υποστήριξη μιας ομάδας γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς τους — όπως οι άνδρες (κυρίως άνδρες), που δηλώνουν την ομάδα τους στο bio των social media.

"Η ταύτιση με μια ομάδα είναι συνήθως μια αγάπη δια βίου. Οι φίλαθλοι τη μεταφέρουν μέχρι τον τάφο."

Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Έρευνες του ίδιου έχουν δείξει ότι η οπαδική ταύτιση μπορεί να έχει θετικές κοινωνικές επιπτώσεις — ειδικά όταν αφορά τοπικές ομάδες, μέσω των σχέσεων που δημιουργούνται στις εξέδρες ή στις μπάρες.

"Ο οπαδισμός ικανοποιεί δύο βασικές μας ανάγκες: την ανάγκη να ανήκουμε και την ανάγκη να ξεχωρίζουμε."

Το ίδιο φαινόμενο ισχύει και για άλλες μορφές fandom, όπως η μουσική ή η πολιτική. "Έχουμε όλοι μια ιδανική εκδοχή του εαυτού μας στην οποία στοχεύουμε — μια εκδοχή που ταιριάζει στην ομάδα, αλλά δεν χάνεται μέσα της".

Ωστόσο, δεν λείπουν και τα αρνητικά. Ο Wann υποστηρίζει ότι η οπαδική συμπεριφορά συχνά υπερβαίνει τα όρια της λογικής. Σε έρευνα του 2011 με φίλους του μπέιζμπολ, το 17% δήλωσε ότι θα φορούσε τα ίδια εσώρουχα για έναν μήνα, αρκεί να κατακτούσε η ομάδα του το πρωτάθλημα. Το 47% ήταν πρόθυμο να "σκεφτεί σοβαρά" τη δωρεά οργάνου.

Εθισμένος στο ποδόσφαιρο;

"Ο εθισμός στο ποδόσφαιρο δεν διαφέρει από άλλους εθισμούς — αλκοόλ, αγορές, πορνό, ναρκωτικά," λέει η Sally Baker, θεραπεύτρια στο Λονδίνο. "Όλα είναι υποκατάστατα περιοχών της ζωής μας που δεν μας ικανοποιούν. Έχουν να κάνουν με τη ντοπαμίνη και την ανακούφιση που προσφέρει."

Για να κόψω τη συνήθεια, διέγραψα apps, έφυγα από ομαδικά chats, έδωσα το διαρκείας μου στον αδερφό μου και απέφευγα παμπ που δείχνουν αγώνες. Έστελνα μηνύματα στους φίλους πριν βγούμε με το παρακαλετό: "Μην μου μιλήσετε για ποδόσφαιρο". Οι παρενέργειες ήταν αναπόφευκτες. Έχασα γενέθλια επειδή δεν διάβασα μηνύματα, δεν είχα τι να πω με τον πατέρα μου και κατέβαινα από το λεωφορείο 12 στάσεις νωρίτερα επειδή άκουγα παιδιά να μιλούν για τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Ήταν "στεγνό κόψιμο".

"Σε άλλους τομείς της ζωής μου έχω έλεγχο. Με την Άρσεναλ, όμως, δεν έχω."

Η Baker εξηγεί πως ο εθισμός έχει δύο σκέλη: η συνεχή ροή περιεχομένου και η αποφυγή άλλων ζητημάτων της ζωής μας. Στην περίπτωσή μου, το κινητό είχε γίνει ντοπαμινική μηχανή. Έπαιζε 24 ώρες το 24ωρο και είχα εθιστεί, ειδικά μετά από μια περίοδο μοναξιάς και έναν δύσκολο χωρισμό.

Η ίδια προσθέτει: "Το doomscrolling είναι εθιστικό. Οι αλγόριθμοι έχουν σχεδιαστεί από ειδικούς για να σου τραβούν την προσοχή και να την κρατούν όσο γίνεται περισσότερο." Το ποδόσφαιρο είχε γίνει το δικό μου "ασφαλές ενδιαφέρον" — όπως άλλοι ψωνίζουν ή παίζουν τυχερά παιχνίδια, εγώ χανόμουν στα threads για την Τότεναμ.

Ένας τρόπος έκφρασης του πόνου

Ο οπαδισμός ενώνει, αλλά μπορεί και να σκοτεινιάσει τη ζωή. Η Baker βλέπει όλο και περισσότερους άντρες με προβλήματα τζόγου, ενώ η βία και ο θυμός στο γήπεδο παραμένουν ανησυχητικά. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας του Ηνωμένου Βασιλείου, την περίοδο 2023-2024 έγιναν 2.584 συλλήψεις που σχετίζονται με το ποδόσφαιρο — αύξηση 14% σε σχέση με πέρυσι.

Ο Lee Judges, γνωστός από το AFTV, έχει γίνει σύμβολο της έξαλλης οπαδικής φωνής στο YouTube. Παρότι μπροστά στην κάμερα φαίνεται έτοιμος να εκραγεί, στην πραγματικότητα είναι συμπαθής. Μου λέει:

"Όταν ήμουν μικρός, ο μπαμπάς μου ήταν Άρσεναλ και αν έχανε η ομάδα, του χάλαγε όλη η εβδομάδα. Είχα πει μέσα μου "δεν θέλω να γίνω έτσι”."

Όμως και ο ίδιος δεν κρύβει ότι η ήττα τον επηρεάζει. "Με το ποδόσφαιρο δεν έχεις έλεγχο. Ξέρεις ότι μπορεί να καθορίσει τη διάθεσή σου για μέρες, αλλά δεν μπορείς να το αλλάξεις."

Η Baker εξηγεί πως η έκρηξη θυμού στα fan media ίσως είναι ένας υγιής τρόπος εκτόνωσης. Όμως προσθέτει:

"Ο θυμός είναι συχνά μεταμφιεσμένος πόνος. Κι αυτό είναι κάτι που πολλοί άνδρες δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν — επειδή κοινωνικά δεν τους επιτρέπεται να δείξουν ευαλωτότητα."

Δεν Είναι Μόνο οι Νίκες και οι Ήττες

Ο οπαδισμός δεν αφορά μόνο τον αθλητισμό. Το ίδιο φαινόμενο βλέπουμε στη μουσική (Beatles, Taylor Swift), αλλά και στην πολιτική. Ο καθηγητής Mike Devlin από το Texas State University παρατηρεί:

"Η πολιτική, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, έχει μετατραπεί σε αθλητικό γεγονός. Δεν σε νοιάζει τι κάνει η "ομάδα” σου. Θες μόνο να κερδίζει και να χάνει ο αντίπαλος."

"Ο στόχος δεν είναι απλώς η νίκη. Είναι να προστατεύσεις την ταυτότητά σου."

Όταν έχεις ταυτιστεί με έναν πολιτικό ή έναν σύλλογο, δικαιολογείς τα πάντα. Το να φοράς το καπέλο της ομάδας ή του κόμματος και να δίνεις μάχες στα σχόλια, γίνεται μέρος του ποιος είσαι. Κι όταν χάσεις, θες να βρεις εξήγηση. Το πρόβλημα, λέει ο Devlin, είναι πως συχνά η ταύτιση δεν αφορά ιδεολογία αλλά προσωπικότητα, όπως στην περίπτωση του Τραμπ.

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr