Αμερικανικές εκλογές: Μια εκλογική ελεγεία made in USA

Λίγους μήνες πριν, οι αμερικανικές εκλογές έμοιαζαν "κλειδωμένες" υπέρ του Donald Trump, λόγω της εμφανούς αδυναμίας του Joe Biden. Η απόσυρσή του υπέρ της Kamala Harris άλλαξε τις ισορροπίες. Τίποτα, όμως, δεν έχει τελειώσει – και πολύ περισσότερο οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο/η επόμενος/η πρόεδρος.

Toυ Γιώργου Ευγενίδη, από το φθινοπωρινό τεύχος του Esquire

Οι Δημοκρατικοί μπορούν να κερδίσουν – πριν δεν μπορούσαν

Τα πράγματα έως ένα σημείο ήταν πολύ απλά: Παρότι Biden και Trump ήταν το γηραιότερο ζευγάρι υποψηφίων για την προεδρία, ο δεύτερος έμοιαζε σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τον πρώτο. Η εμφάνιση του προέδρου στο debate, οι γκάφες του, η εμφανής κόπωση ενός ηλικιωμένου ανθρώπου που κάνει πολύ περισσότερα από όσα αντέχει τον έφθειραν.

Ρεαλιστικά, με αυτόν υποψήφιο, οι Δημοκρατικοί δεν είχαν ελπίδα. Η απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Trump ήταν σημείο-κλειδί. Αν οι Δημοκρατικοί δεν άλλαζαν εν κινήσει υποψήφιο, στο στοίχημα θα σε... πλήρωναν για να ποντάρεις υπέρ του Biden.

Η Harris μπορεί να έχει ένα σωρό μειονεκτήματα (είναι άπειρη, μάλλον άχρωμη, χωρίς ιδιαίτερη εμπειρία και γενικώς άφαντη κατά την προεδρία Biden κ.ο.κ.), αλλά είναι ένα πρόσωπο που πλέον θεωρείται πιθανό να κερδίσει αν κάνει σωστή καμπάνια. Διάλεξε σωστά υποψήφιο αντιπρόεδρο, έναν ασπρομάλλη λευκό άντρα από τις μεσοδυτικές πολιτείες, τον Tim Walz, και έχει momentum. Από την άλλη, ο αντιπρόεδρος που επέλεξε ο Trump, ο J.D. Vancehttps://esquire.com.gr/epikairotita/politiki/33090/kati-periergo-sumbainei-me-ta-mallia-tou-jd-vance, δεν τον βοηθά, αντιθέτως του αφαιρεί πόντους, με αποτέλεσμα η καμπάνια να παραμένει one man show, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η Αμερική θα παραμείνει βαθιά διχασμένη

Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, νίκη της Harris ή του Trump, οι ΗΠΑ θα παραμείνουν βαθιά διχασμένες. Οι δύο υποψήφιοι δεν ενσαρκώνουν τις αξίες ή τις θέσεις των κομμάτων τους, αλλά εκπροσωπούν πλέον δύο διαφορετικούς κόσμους. Δύο διαφορετικά συστήματα ιδεών και αξιών για το πώς λειτουργεί ο κόσμος, με ποιες ελευθερίες, ποια δικαιώματα και ποιες υποχρεώσεις. Ο κάθετος άξονας του διαχωρισμού μπορεί να εντοπιστεί και γεωγραφικά και ηλικιακά. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. Brexit, υπάρχει μια Αμερική που αισθάνεται ότι απειλείται ο τρόπος ζωής της και προσπαθεί να αμυνθεί με νύχια και με δόντια, αλλά και μια άλλη που θεωρεί ότι οι κατακτήσεις της ανοιχτής κοινωνίας, ακόμα και εις βάρος των παραδοσιακών αξιών, πρέπει να παραμείνουν δεδομένες. Πολλές φορές γίνονται αναφορές στον όρο "culture war" ή στη woke κουλτούρα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα στοιχεία του Pew Research Center σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 6 Ιουνίου και μετρά τη στάση ψηφοφόρων των Biden και Trump σε ζητήματα αξιών. Το 88% των ψηφοφόρων του πρώτου απαντά ότι οι εκτρώσεις πρέπει να είναι νόμιμες σε όλες τις περιπτώσεις. Μόλις το 38% των ψηφοφόρων του δεύτερου συμμερίζεται αυτή την άποψη. Τουλάχιστον και οι δύο συμφωνούν στην ανάγκη για χρήση προφυλακτικών και χαπιών για την αποτροπή εγκυμοσύνης. Κάτι είναι κι αυτό. Βεβαίως, οι εσωτερικές διαιρέσεις δεν εξαντλούνται στο θέμα των εκτρώσεων, αλλά επεκτείνονται στη διαχείριση του μεταναστευτικού, στην ύπαρξη ή μη κλιματικής κρίσης κ.λπ.

It’s (always) the economy, stupid!

Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση θυμόμαστε αυτό το εκλογικό κλισέ που εντοπίζεται στην καμπάνια του Bill Clinton. Βεβαίως, το ζήτημα δεν είναι μόνο τα μακροοικονομικά μεγέθη, όπως η ανάπτυξη του ΑΕΠ, αλλά και το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών. Και ενώ την περίοδο Biden η ανάπτυξη πήγε αρκετά καλά, με όχημα και ένα μεγάλο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές, ενώ και η ανεργία συνέχισε να μειώνεται, ο πληθωρισμός ανέβηκε σε δυσθεώρητα επίπεδα. Με άλλα λόγια, το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών άρχισε να συρρικνώνεται. Η απάντηση της κυβέρνησης ήταν ότι ο πληθωρισμός είναι παγκόσμιο φαινόμενο, εξαιτίας της COVID-19 και της συνακόλουθης καταναλωτικής έκρηξης, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία.

Τα τελευταία μαντάτα δεν είναι ιδιαίτερα θετικά, παρά την υποχώρηση του πληθωρισμού και την αναμενόμενη μείωση των επιτοκίων από τη Fed, καθώς τα στοιχεία από την αγορά εργασίας δείχνουν ελαφρά αύξηση της ανεργίας. Το φρενάρισμα των ρυθμών ανάπτυξης κάνει πολλούς να ανησυχούν για μια νέα ύφεση, που θα ήταν σημείο καμπής για την παγκόσμια οικονομία. Η οικονομία ήταν θεωρητικά πιο δυνατό σημείο για τον Trump, αν και η εμφάνιση της Harris έχει αποκαταστήσει την ισορροπία στις δημοσκοπήσεις.

Ο κόσμος δεν είναι πια ο ίδιος

Την επομένη των εκλογών, ο/η επόμενος/η πρόεδρος θα έχει να διαχειριστεί έναν παγκόσμιο κατακερματισμό. Έναν κόσμο που δεν μπορεί να ερμηνεύεται πλέον εύκολα με τις παραδοσιακές θεωρίες των διεθνών σχέσεων. Ο Trump παίζει το χαρτί του "ειρηνοποιού" που θα τερματίσει τις πολεμικές συγκρούσεις, με όπλο τις απευθείας σχέσεις του με τους "κακούς" του κόσμου. Παράλληλα, κατηγορεί τους Δημοκρατικούς ότι επιλέγουν να συντηρούν πολεμικά μέτωπα που κάνουν κακό στην αμερικανική οικονομία. Ομολογουμένως, η Harris γεωπολιτικά δεν είναι η πιο έμπειρη και αυτό φάνηκε στην επίσκεψη Νετανιάχου στις ΗΠΑ, κατά την οποία χάραξε μια δική της γραμμή, διαφορετική από εκείνη της διακυβέρνησης Biden. Τα μέτωπα, πάντως, είναι πολλά. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πάρει νέα τροπή, με δεδομένες τις ουκρανικές επιχειρήσεις εντός της ρωσικής επικράτειας, αλλά και τα ρωσικά χτυπήματα.

Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή θυμίζει τρενάκι του τρόμου, όπου μια σπίθα αρκεί για μια πλήρη ανάφλεξη. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας χαρακτηρίζονται από αμοιβαία δυσπιστία και ο εμπορικός πόλεμος εξελίσσεται κανονικά. Επί Trump, ομολογουμένως υπήρξε καταλλαγή στη Μέση Ανατολή, αλλά πλέον το Ιράν δεν είναι ο ίδιος παίκτης. Και ο Putin έχει δημιουργήσει ισχυρά τετελεσμένα. Από την άλλη, η άπειρη Harris δύσκολα θα διαφοροποιηθεί ουσιωδώς από την πολιτική Biden, παρά τις πιέσεις που θα δεχθεί από την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών. Και, βεβαίως, η Αμερική δεν είναι πλέον εκείνος ο παίκτης που με μια κίνηση ορίζει τους κανόνες και για τους υπόλοιπους.

Κι είμαστε ακόμα ζωντανοί...

Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών σε έναν μήνα από τώρα, ένα είναι βέβαιο: Η γη δεν θα σταματήσει να γυρίζει και ο κόσμος δεν θα σταματήσει να είναι περίπλοκος. Μπορεί το σενάριο επανεκλογής του Trump να τρομάζει αρκετούς εκτός Αμερικής, ωστόσο οι ΗΠΑ έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν ανθεκτικούς θεσμούς. Άλλωστε, το πολιτικό σύστημα της χώρας απαιτεί συναινέσεις για να περάσουν νομοθετήματα και πάντα υπάρχουν τα περίφημα checks and balances. Σημειωτέον, μια εκλογή Trump θα ήταν μια περίφημη ευκαιρία για την Ευρώπη να νιώσει στο πετσί της ότι πρέπει να αφυπνιστεί γεωπολιτικά και να αντιληφθεί ότι δεν αρκεί να λειτουργεί ως οικονομική soft power. Άλλοι το κάνουν κι αυτό καλύτερα.

Από την άλλη, μια προεδρία Harris μπορεί να είναι πιο "ανώδυνη" με δυτικούς όρους (και για εμάς στην Ευρώπη), όμως αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι θα πρόκειται για μια πρόεδρο χωρίς ουσιαστική εμπειρία διακυβέρνησης και χωρίς διεθνείς προσλαμβάνουσες. Όταν ο Biden ανέλαβε, ήταν επί 8 χρόνια αντιπρόεδρος και επί 30 χρόνια γερουσιαστής, με συστηματική ενασχόληση με τις διεθνείς σχέσεις.

Το πιο κρίσιμο, όμως, είναι η ουσιαστική άσκηση ισορροπίας στο εσωτερικό των ΗΠΑ, παράλληλα με την ανάγκη για οικονομική ενίσχυση, προκειμένου η χώρα να μη γυρίσει σε ύφεση. Και η μόνη βεβαιότητα είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν μπει σε μια τροχιά στην οποία οι διαιρέσεις είναι πιο έντονες από τις συγκλίσεις. Αυτό, αργά ή γρήγορα, θα δημιουργήσει νέα δεδομένα για τις ίδιες και τον κόσμο.

---

Ο Γιώργος Ευγενίδης είναι παρουσιαστής του μεσημβρινού δελτίου ειδήσεων του Star Channel και πολιτικός σχολιαστής του καναλιού.

* Ο τίτλος είναι παραφθορά του βιβλίου Hillbilly Elegy του υποψήφιου αντιπροέδρου του Trump, J.D. Vance, το οποίο έγινε παγκόσμιο best seller και ταινία στο Netflix.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr