Τα καλύτερα βιβλία του 2018

Λίστες, λίστες, λίστες. Το τέλος του χρόνου και αρχή του επόμενου τις φέρνουν στο κατώφλι μας σα να είναι κάποιου είδους έθιμο. Μεγάλες υποσχέσεις που δίνουμε στον εαυτό μας για πράγματα που δεν θέλουμε να συμβούν ξανά, ακόμα μεγαλύτερα σχέδια που σκοπεύουμε να πραγματοποιήσουμε μέσα στους 12 επόμενους μήνες και –κυρίως- ατέλειωτες συζητήσεις για τα πιο σημαντικά της χρονιάς που μας αφήνει. Πώς, όμως, μπορεί κανείς να ορίσει τα καλύτερα βιβλία του 2018;

Επί της ουσίας οι συνισταμένες της πολύπλοκης αυτής εξίσωσης είναι τόσες πολλές που το καθιστούν πρακτικά αδύνατο. Άλλωστε η ανάγνωση είναι αρκετά υποκειμενική υπόθεση, οι απόψεις –για να θυμηθούμε και τον Dirty Harry- είναι άπειρες, μία για κάθε έναν από εμάς που κράτησε ένα βιβλίο στα χέρια του.

Μπορούμε όμως να κοιτάξουμε το ζήτημα από διαφορετική σκοπιά: ποια ήταν εκείνα τα βιβλία που εκδόθηκαν στην Ελλάδα το 2018 και προκάλεσαν για τον έναν ή τον άλλο λόγο θόρυβο γύρω από τον τίτλο τους; Ας ρίξουμε μία ματιά στο κόσμο των σελίδων. Σε μία χρονιά που η απουσία Νόμπελ Λογοτεχνίας, ύστερα από το σκάνδαλο που συγκλόνισε την Ακαδημία, θα την σημαδέψει για πάντα.

Τα λογοτεχνικά

O νικήτης του βραβείου Pullitzer για το 2016, Viet Thanh Nguyen.

Μήπως τα βιβλία που ανήκουν στις υποκατηγορίες (genres) δεν αποτελούν λογοτεχνία; Σε καμία περίπτωση, απλά οι ταμπέλες είναι απαραίτητες όταν μιλάμε για λίστες. Είναι αναγκαίες για να συνεννοηθούμε πιο εύκολα. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από εκείνα που δεν ανήκουν σε κάποιο genre.

Το τεράστιο, από κάθε άποψη, μυθιστόρημα του Αμερικανού Paul Auster με τίτλο 4 3 2 1 (εκδ. Μεταίχμιο) είναι ένα μεγαλεπήβολο πόνημα 1224 σελίδων (!) όπου ο σημαντικός συγγραφέας άφησε πίσω του τις μινιμαλιστικές τάσεις. Τι ακριβώς έκανε; "Άπλωσε" την τέχνη του προκαλώντας δίκαιο κι αναμενόμενο θόρυβο, ζωγραφίζοντας παράλληλα με ανορθόδοξο τρόπο μία τοιχογραφία της πατρίδας του. Ένα άλλο πολυαναμενόμενο μυθιστόρημα που επιτέλους μεταφράστηκε ήταν κι Ο Συνοδοιπόρος (εκδ. Utopia) του Αμερικανοβιετναμέζου Viet Thanh Nguyen. Οι σελίδες του κατακλύζονται από τη δυνατή αφήγηση ενός διχασμένου τόσο σε πολιτικό όσο και προσωπικό επίπεδο ήρωα. Η διαφορετική ματιά που ρίχνει στον πόλεμο του Βιετνάμ εκθειάστηκε εκτός από τους κριτικούς κι από γνωστούς βιβλιόφιλους σαν τον Bill Gates και τον Barack Obama.

Ερχόμενοι στην Ευρώπη βρίσκουμε τον Αμερικανό Amor Towles, ο οποίος κατάφερε με το Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα (εκδ. Διόπτρα) να γράψει ένα μεγάλο "ρωσικό" μυθιστόρημα που περιγράφει την αποτυχημένη περιπέτεια της σοβιετικής περιόδου με ευρηματικό τρόπο. Ο Eduard Louis από την άλλη, το νέο τρομερό παιδί των γαλλικών γραμμάτων, χρησιμοποιώντας σκληρή λογοτεχνική γλώσσα κατακεραυνώνει την υποκρισία της επαρχιώτικης ζωής στο αυτοβιογραφικό (;) Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ (εκδ. Αντίποδες). Όσο για τον ακριβοθώρητο εκδοτικά Jeffrey Eugenides; Επέστρεψε με μία γλυκόπικρη συλλογή διηγημάτων που τιτλοφορείται Δελτία Παραπόνων (εκδ. Πατάκης). Είναι γεγονός πως κάθε νέο βιβλίο του "συμπατριώτη" μας αποτελεί παγκόσμια λογοτεχνική είδηση.

Τα αστυνομικά

Ο μετρ του κατασκοπικού μυθιστορήματος,  John Le Carré.

Σε αστυνομικό μοτίβο τώρα, η επανεμφάνιση ύστερα από 38 χρόνια απουσίας του εμβληματικού George Smiley χαιρετίστηκε με δάκρυα χαράς από κάθε fan του John Le Carré. Η Κληρονομιά των κατασκόπων (εκδ. Bell)  αφηγείται τις νέες περιπέτειες ενός παλιού ήρωα που όρισε το κατασκοπικό μυθιστόρημα όντας ίσως το πιο πολυαναμενόμενο βιβλίο της χρονιάς (σ.σ: στα ελληνικά μεταφράστηκε φέτος) για το 2017.  

Επιστροφή είχαμε και για τον μετρ του "αστυνομικού", Paco Ignacio Taibo II, με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο: Το ’68 Μεξικό (εκδ. Άγρα) είναι η δικιά του ματιά στα γεγονότα που στιγμάτισαν την πατρίδα του κι εκείνος έζησε από κοντά. Η δικιά του ματιά είπαμε; Περισσότερο ένα δριμύ κατηγορώ. Μιλώντας όμως για ανθρωπιστικές κρίσεις, ο Γάλλος Caryl Férey άφησε τους εξωτικούς προορισμούς που συνήθως επιλέγει για να κάνει μία hard boiled βόλτα μέχρι το Αιγαίο, εκεί που χτυπά η καρδιά του προσφυγικού δράματος. Αν τώρα αναζητάς αστυνομικές ιστορίες που θα σε κάνουν να νιώσεις πραγματικά οικεία με τα εγκλήματα των σελίδων που διαβάζεις, ιδού: το Balkanoir (εκδ. Καστανιώτη) είναι μία συλλογική διηγημάτων από συγγραφείς βαλκανικής καταγωγής σε εξαιρετική επιμέλεια Βασίλη Δανέλλη και Γιάννη Ράγκου.

Τα φανταστικά

Κλείνοντας τις fiction αφηγήσεις, ας ρίξουμε μία ματιά στον κόσμο του sci-fi και του fantasy. Όσο ετοιμάζονται οι μεταφράσεις της Πτώσης της Γκόντολιν (μίας ξεχασμένης ιστορίας του J.R.R. Tolkien) και του Fire & Blood (ενός prequel διά χειρός George R. R. Martin που μας πάει 300 χρόνια πριν το Game of Thrones) είχαμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε έναν άλλο μεγάλο της λογοτεχνίας του φανταστικού που όμως δεν απέκτησε ποτέ hype: το Δεν σταματούν τα θαύματα (εκδ. Καστανιώτη) του Robert Irwin είναι ένα δύσκολο μεν γοητευτικό έργο δε που ακροβατεί ανάμεσα στους μύθους και το ιστορικό μυθιστόρημα. Ιδανικό ανάγνωσμα για τους φίλους του Umberto Eco με άλλα λόγια. Σε πιο φουτουριστικές επιλογές τώρα, ο πατέρας του cyberpunk William Gibson μας χάρισε άλλη μία ματιά στο δυσοίωνο και κοντινό μέλλον με το Περιφερειακό (εκδ. Αίολος) ενώ ο Gabriel Blackwell δεν δίστασε να αναμετρηθεί με τον Άρχοντα του Τρόμου, στην τολμηρή άσκηση ύφους που ακούει στο όνομα Η Τελευταία επιστολή του Χ. Φ. Λαβκράφτ (εκδ. Αίολος).

Οι βιογραφίες

Η αυτοβιογραφία του 85χρονου Κώστα Γαβρά είναι ένα βιβλίο ποταμός.

Βιβλία δεν είναι μόνο η λογοτεχνία, βέβαια. Το 2018 ήταν μία χρονιά που βρήκε πολλές και σημαντικές βιογραφίες να περνούν στο χαρτί: στο Elon Musk: Η Tesla, η Space X και η αναζήτηση ενός φανταστικού μέλλοντος (εκδ. Ψυχογιός) μαθαίνουμε την κρυφή ιστορία του πιο διάσημου entrepreneur του καιρού μας, στο Γ1ΟΧ4Ν (MVP Publications) διαβάζουμε τα όσα έχει να μας πει ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης του ποδοσφαίρου Johan Cruyff, ενώ η κατάθεση ψυχής με τίτλο Πήγαινε εκεί που είναι αδύνατο να πας (εκδ. Gutenberg) είναι η αυτοβιογραφία του Κώστα Γαβρά, με τον ίδιο τον σπουδαίο σκηνοθέτη να ρίχνει φως στα έργα και τις ημέρες του. 

Κλείνοντας να αναφερθούμε και σε μία πολύ πρόσφατη εκδοτική προσπάθεια που έκανε μεγάλο μέρος του κοινού να χαμογελάσει: ο Μιχάλης Γελασάκης επιμελήθηκε με πολύ προσοχή, πολύ έρευνα και πολύ μεράκι το Νίκος Καββαδίας, Ο αρμενιστής ποιητής (εκδ. Άγρα) που φέρνει στην επιφάνεια άγνωστες πτυχές από τη ζωή και το έργο του Μαραμπού. 

Όπως και να το δει κανείς, τελικά, το 2018 ήταν άλλη μία γεμάτη εκδοτική χρονιά. Το ζητούμενο είναι να τηρήσουμε το 2019 την υπόσχεση που δώσαμε στον εαυτό μας: λιγότερα social media, περισσότερο διάβασμα στο χαρτί.