Η εκπαιδευτική τηλεόραση δεν θυμίζει πια φριχτή τιμωρία. Αν πριν αρκετά χρόνια, πολλά από τα ντοκιμαντέρ της δημόσιας τηλεόρασης προκαλούσαν χασμουρητά, σήμερα συμβαίνει το αντίθετο: Οι επιλογές είναι περισσότερες και σίγουρα πιο δυνατές. Κυρίως, όμως, είναι τόσο εντυπωσιακά κινηματογραφημένες και με τόσο σφιχτοδεμένη αφήγηση που πολύ συχνά ξεπερνούν ακόμα και τις τηλεοπτικές σειρές στην απόλαυση που χαρίζουν στους θεατές.
Είναι ξεκάθαρο πια, ζούμε στην χρυσή εποχή των docuseries. Ιστορικά γεγονότα, true crime περιστατικά, σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, ιστορίες επιχειρηματικής τρέλας κι ο αθλητισμός περνούν από το μικροσκόπιο για να επανέλθουν ως δυνατές αφηγήσεις στη μικρή οθόνη. Ποιος έβαλε τις βάσεις για αυτήν τη mini επανάσταση στις streaming πλατφόρμες; Το ΗΒΟ. O συνήθης ύποπτος που ακούει στο όνομα HBO γνωρίζει καλά τη συνταγή των αξιόλογων docuseries. Στην παρακάτω λίστα ακολουθούν οι καλύτερες παραγωγές όλων των εποχών του αμερικανικού δικτύου.
At the Heart of Gold: Inside the USA Gymnastics Scandal (2019)
Ο κόσμος της γυμναστικής, όπως έχει δείξει και η ιστορία της Nadia Comaneci, δεν ήταν ποτέ αγγελικά πλασμένος. Οι αποκαλύψεις, όμως, της Rachel Denhollander σχετικά με την ανάρμοστη συμπεριφορά του γιατρού της Αμερικανικής εθνικής ομάδας, Larry Nassar, άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου το 2016: Περισσότερες από 300 αθλήτριες μίλησαν για το τι τράβηξαν στα χέρια του ενώ δεν είχαν ακόμα ενηλικιωθεί. Αυτή εδώ είναι η κλινική καταγραφή για το πως κίνημα του #Metoo τελικά δεν έχει να κάνει μόνο με το λαμπερό Χόλιγουντ αλλά με κάθε εκδοχή της ζωή μας.
Baltimore Rising (2017)
Το 2016 ο 25χρονος Αφροαμερικανός, Freddie Gray, έχασε τη ζωή του όσο βρισκόταν υπό αστυνομική κράτηση στην Βαλτιμόρη. Οι δυστοπικές σκηνές από τις βίαιες διαδηλώσεις έρχονται απλά να επιβεβαιώσουν ότι κάτω από την επιφάνεια των Η.Π.Α υπάρχουν φυλετικές αδικίες αιώνων που δύσκολα μπορούν να καταλαγιάσουν. Αντίθετα, στην πρώτη (δίκαιη) ευκαιρία, παίρνουν και πάλι φωτιά.
Beware the Slenderman (2016)
O Slenderman είναι ένας αστικός μύθος του 21ου αιώνα, ένα τέρας βγαλμένο από τη μυθολογία του ίντερνετ. Δυστυχώς, όμως, αντί για απλό φολκλορικό ενδιαφέρον ήταν ο βασικός πρωταγωνιστής σε ένα αποτρόπαιο έγκλημα του 2014: Δύο 12χρονα κοριτσάκια μαχαίρωσαν 19 φορές τη συμμαθήτρια και φίλη τους, μιας και πίστευαν ότι δολοφονώντας την ο Slenderman θα έδειχνε την εύνοιά του απέναντί τους. Η ανατριχιαστική ιστορία ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου, αφού η κινηματογράφηση σε βάζει στο δικαστήριο, στα σκοτεινά εφηβικά forums και στην περίεργη πραγματικότητα της αμερικανικής επαρχίας.
Boy Interrupted (2019)
Η βραβευμένη δημιουργός ντοκιμαντέρ, Dana Perry, καταγράφει την πορεία του διπολικού γιου της μέχρι την αυτοκτονία του σε ηλικία 15 ετών. Όπως καταλαβαίνεις το γερό στομάχι είναι απαραίτητο για να το παρακολουθήσεις αυτό το ντοκουμέντο. Εκεί έξω, όμως, υπάρχουν χιλιάδες έφηβοι που παλεύουν με τις ψυχικές ασθένειες καθημερινά, την ίδια στιγμή που στην Ελλάδα αποτελούν θέμα ταμπού.
Everything is Copy—Nora Ephron: Scripted & Unscripted (2015)
Τα έργα και οι ημέρες της Nora Ephron's, της γυναίκας που κέρδισε Όσκαρ Σεναρίου για το Silkwood (1983) πριν γίνει διάσημη σε όλον τον κόσμο μέσα από ρομαντικές κομεντί (When Harry Met Sally) σε ένα ντοκιμαντέρ, γυρισμένο από τον ίδιο της τον γιο. Τι το τόσο ενδιαφέρον έχει; H Εphron δεν ήταν απλά μία γυναίκα που γνώριζε πως να κινηματογραφήσει δυνατά, πρωτόγονα σχεδόν συναισθήματα αλλά είχε την τρομερή ικανότητα να τα μεταδίδει τόσο στους θεατές όσο και στους γύρω της.
Going Clear: Scientology and the Prison of Belief (2015)
Διαγαλαξιακοί πολέμαρχοι, πανάρχαιοι πλανήτες-φυλακές και τα απαραίτητα σκάνδαλα βρίσκονται στον πυρήνα της Σαηεντολογίας. Πώς όμως είναι να ξεκόβεις από όλα αυτά; Μέσα από συνεντεύξεις υψηλά ιστάμενων της αίρεσης αλλά και ανθρώπων που απομακρύνθηκαν από αυτήν, το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τη new age θρησκεία που παρότι είναι φανερό ότι βασίζεται σε ακραίες συνωμοσιολογιές έχει καταφέρει να καθιερωθεί στον παγκόσμιο θρησκευτικό χάρτη.
Hard Knocks (2001 μέχρι σήμερα)
Ο κόσμος του αμερικανικού football είναι ουσιαστικά άγνωστος εδώ στην Ευρώπη. Ίσως, για αυτό το συγκεκριμένο docuseries, που ξεκίνησε την πορεία του το μακρινό 2001, δεν έχει πάρει τη δημοσιότητα που του αξίζει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Κάθε σεζόν αποτελεί την καταγραφή της προετοιμασίας μίας ομάδας του NFL πριν την έναρξη του πρωταθλήματος. Δεν είναι, όμως, αυτό που μας ενδιαφέρει αλλά το γεγονός ότι οι δημιουργοί καταφέρνουν να παίρνουν αυθόρμητες δηλώσεις και να καταγράφουν ειλικρινείς αντιδράσεις από επαγγελματίες αθλητές. Κάτι, όχι και τοσο εύκολο ούτε συχνό δηλαδή.
Kareem: Minority of One (2015)
Πριν από αυτόν το χάος στο αμερικανικό επαγγελματικό μπάσκετ. Ο Lew Alcidor ήταν ένας από τους πρώτους παίκτες που εκτός από star ήταν κι ένας συνειδητοποιημένος πολίτης με βαθιά κοινωνική συνείδηση. Η πορεία του ανθρώπου που έμεινε στην ιστορία ως Kareem Abdul-Jabbar, χαρίζοντας στο μπάσκετ το θρυλικό sky hook, αποτελεί και εγχειρίδιο για το πώς οι σημερινοί παίκτες του NBA κλείνουν μυθικά συμβόλαια, αλλάζουν ομάδες σαν τα πουκάμισα ενώ παράλληλα πολλοί από αυτούς ορθώνουν ανάστημα και φωνή ενάντια στα κακώς κείμενα της αμερικανικής κοινωνίας.
Kurt Cobain: Montage of Heck (2015)
Σε αντίθεση με ό,τι συνηθίζεται με τα μουσικά ντοκιμαντέρ, όπου το υλικό απευθύνεται σε ορκισμένους fans και μόνο, το Montage of Heck αποτελεί τηλεοπτικό υλικό (ηχογράφησεις, προσωπικές σημειώσεις, συνεντεύξεις με κοντινούς του ανθρώπους) πρώτης τάξης ακόμα και για ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τον μεγάλο και αδικοχαμένο ήρωα της grunge - αν και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν και πολλοί τέτοιοι εκεί έξω πια.
Leaving Neverland (2019)
Το ντοκιμαντέρ που συζητήθηκε όσο λίγα φέτος. Κακοποιούσε ή όχι παιδιά το μεγαλύτερο pop είδωλο των 80s; Το Leaving Neverland που έχει δημιουργήσει ποικίλες αντιδράσεις (ανάμεσα σε αυτές και μία μήνυση 100 εκ. δολαρίων από το Jackson Estate προς το HBO), αποτελεί πραγματικά δύσκολη τηλεόραση που είναι πολύ πιθανό να ενοχλήσει τον θεατή, κυρίως όμως υπενθυμίζει μία άβολη αλήθεια: Ότι, δηλαδή, πολλές φορές οι οικονομικά ισχυροί και διάσημοι βρίσκονται πάνω από τον νόμο.
Paradise Lost: The Child Murders at Robin Hood Hills (1996)
Όχι, δεν έχει σύγχρονη, εντυπωσιακή και γυαλισμένη κινηματογράφηση όπως τα ντοκιμαντέρ των τελευταίων δέκα χρόνων. Έχει, όμως, κάτι πιο σημαντικό: Δυνατή και καλογραμμένη αφήγηση γεμάτη στοιχεία για ένα έγκλημα που συγκλόνισε τις Η.Π.Α στις αρχές των 90s, όταν τρία νεαρά αγόρια βρέθηκαν δολοφονημένα και σεξουαλικά κακοποιημένα.
Robin Williams: Come Inside My Mind (2018)
Τα δύο πρόσωπα του σπουδαίου κωμικού μέσα από ένα ντοκιμαντέρ που καταφέρνει να περπατήσει στους διαδρόμους του μυαλού του. Ο ταλαντούχος καλλιτέχνης που εκτοξεύτηκε στην κορυφή από τη μία, κι από τη άλλη ο αυτοκαταστροφικός σταρ που πάλευε με την κατάθλιψη και τον αλκοολισμό. Δεν είναι κάτι που δεν έχουμε παρακολουθήσει ξανά, εκείνο όμως που καταφέρνει το Come Inside My Mind είναι να συγκινήσει. Χωρίς ευχολόγια και εύκολα tricks αλλά στην ουσία.
Thin (2006)
Άλλο ένα ταμπού για το οποίο σχεδόν κανείς δε μιλά: οι διατροφικές διαταραχές. Το Thin καταφέρνει με την ωμή κινηματογράφηση της καθημερινότητας τεσσάρων διαφορετικών γυναικών να ρίξει φως σε ένα ζήτημα που πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως λεπτομέρεια ενώ στην ουσία καταστρέφει τη ζωή όσων πάσχουν από αυτές.
When the Levees Broke: A Requiem in Four Acts (2006)
Κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι πως ο μετρ του σύγχρονου αμερικανικού κινηματογράφου, Spike Lee, έχει δώσει πολλές κι ενδιαφέρουσες δουλειές στο είδος του ντοκιμαντέρ. Έτσι η δικιά του αφήγηση για την επόμενη μέρα ύστερα από το χτύπημα του Τυφώνα Κατρίνα είναι ό,τι καλύτερο και πιο χαρακτηριστικό μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σχετικά με το ζήτημα που ακόμα πονά τις Η.Π.Α.
Won’t You Be My Neighbor? (2018)
Δύσκολο να ταυτιστεί κάποιος που δεν έχει μεγαλώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες με το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ. Ο Fred Rogers ήταν ο παρουσιαστής ενός εκ των μακροβιότερων παιδικών shows της αμερικανικής τηλεόρασης (Mister Rogers’ Neighborhood) που διήρκεσε από το 1968 έως το 2001. Για τους Αμερικανούς είναι μία ιστορία που εύκολα φέρνει δάκρυα συγκίνησης στα μάτια, για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού μία ενδιαφέρουσα ματιά σε μία άγνωστη για εμάς τηλεοπτική πτυχή των Η.Π.Α.
Από: Esquire US