Η άνοδος και η πτώση του θηλυκού Steve Jobs

Το 1976 παίχτηκε μία από τις χειρότερες ιλατοτραγωδίες της μεταπολίτευσης. Ο Γιώργος Καματερός είχε πείσει τους πάντες πως το νερό που "ανακάλυψε" θεράπευε τον καρκίνο. Έξω από το σπίτι του δικηγόρου, στη Νέα Φιλαδέλφεια, είχαν εκτυλιχτεί σκηνές απείρου κάλλους με ανθρώπους να δαγκώνουν ο ένας τον άλλο για ένα μπιτόνι μαγικό φίλτρο. Πριν μερικούς μήνες, μετά από πολλές περιπέτειες έριξε αυλαία μία αμερικανική εταιρεία που δραστηριοποιήθηκε στον χώρο της βιοϊατρικής (αιματολογικές εξετάσεις), θεωρήθηκε το next best thing και κατάφερε να διαψεύσει τις ελπίδες με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Ποια, όμως, είναι η διαφορά του Έλληνα τσαρλατάνου με τη Theranos; Η τελευταία δέχθηκε επενδύσεις από μερικούς από τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη, εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις πολιτικές διασυνδέσεις της κι έφτασε κάποια στιγμή να κοστίζει 10 δισ. δολάρια.

"Ήταν μία ζηλωτής και οι ζηλωτές δεν μπορούν να πιστέψουν ποτέ ότι μπορεί να έχουν άδικο"

"Πιστεύω ότι τη στιγμή που θα αποφασίσεις ότι έχεις ένα backup πλάνο, είναι η στιγμή που παραδέχεσαι ότι δεν πρόκειται να πετύχεις" είχε δηλώσει κάποια στιγμή η Elizabeth Holmes, ιδρύτρια και CEO της εταιρείας μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2018 όταν κι έβαλε επίσημα λουκέτο. Σε αυτήν την φράση της μπορεί να διακρίνει κανείς τα ψήγματα των όσων θα ακολουθούσαν· στη Σίλικον Βάλεϊ έχουν ένα ρητό που αγιάζει τα μέσα: "fake it, till you make it”. Ή σε απλά ελληνικά, κορόιδευε τους πάντες μέχρι το προϊόν σου να είναι έτοιμο. Ακόμα κι αν δεν έχεις τίποτα στα χέρια σου, δίνε την εντύπωση ότι κρατάς τον ταύρο από τα κέρατα. Ακριβώς, δηλαδή, ότι έκανε η Holmes για χρόνια.

Η εξωφρενική, ξαφνική άνοδος της Theranos (από τις λέξεις therapy και diagnosis) κι ο πάταγος που προκάλεσε η απότομη πτώση και καταστροφή της ήταν λογικό να απασχολήσουν τα μέσα. Πολύ πρόσφατα προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Sundance, παίρνοντας εξαιρετικές κριτικές, το ντοκιμαντέρ  του HBO με τίτλο The Inventor: Out for Blood in Silicon Valley, σκηνοθεσίας Alex Gibney, που αφηγείται τα γεγονότα που μεσολάβησαν από το 2003 μέχρι το 2018. Από τότε, δηλαδή, που η Elizabeth Holmes ήταν μία φοιτήτρια βιολογίας με πάρα πολύ μεγάλες φιλοδοξίες μέχρι τη στιγμή που το όνομά της έφτασε να αποτελεί συνώνυμο της έλλειψης ηθικής στον κόσμο των επιχειρήσεων.

Ήταν όμως η ιδρύτρια της Theranos μία σκληροπυρηνική καπιταλίστρια που είχε μοναδικό ενδιαφέρον το κέρδος; Κάθε άλλο, τουλάχιστον στην αρχή φαινόταν να κινείται από αγνό ιδεαλισμό. "Ήταν μία ζηλωτής και οι ζηλωτές δεν μπορούν να πιστέψουν ποτέ ότι μπορεί να έχουν άδικο" ακούγεται κάποια στιγμή στο ντοκιμαντέρ.

Ποιος όμως ήταν ο αρχικός σκοπός της Holmes; "Αυτό που επιδιώκουμε είναι να έχει όλος ο κόσμος πρόσβαση σε εξετάσεις χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει υπερβολικά. Αυτό είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα" ήταν η απάντησή της στην ερώτηση του τι ψάχνει η Theranos. Το όνειρό της ήταν να κατασκευάσει ένα μηχάνημα το οποίο θα μπορούσε από ελάχιστη ποσότητα αίματος να παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες στους ασθενείς σε πολύ λίγο χρόνο, χωρίς υπερμεγέθεις σύριγγες και πολύ πιο οικονομικά από ό,τι γίνεται σήμερα.

---

H Theranos, πέρα από το ότι άλλα υποσχόταν κι άλλα έκανε, είχε και πολύ κακά ποσοστά στις διαγνώσεις: στους 100 ασθενείς με σύφιλη, έβρισκε μόλις τους 65.

---

Το όνομα αυτού; Edison από τον διάσημο εφευρέτη, ο οποίος όμως ήταν κι αυτός περιβόητος για τον τρόπο που κορόιδευε τους επενδυτές του μέχρι να πετύχει τον σκοπό του. Ένα πολυμηχάνημα, δηλαδή, που θα λειτουργούσε ως μικρογραφία ενός μικροβιολογικού εργαστηρίου. Όσο καλές προθέσεις όμως και αν είχε, στο τέλος εκείνη και οι στενοί της συνεργάτες έφτασαν να αμφισβητούν βασικούς νόμους της θερμοδυναμικής στην αγωνιώδη προσπάθειά τους να τα καταφέρουν.

Τα αποτελέσματα θα ήταν κωμικά αν δεν κινδύνευαν ανθρώπινες ζωές. Στα υπερσύγχρονα γραφεία της Theranos στο Πάλο Άλτο της Σίλικον Βάλεϊ επικρατούσε ένας πανικός που θύμιζε φάρσα: τα μηχανήματα έσκαγαν, αίματα βρίσκονταν πεταμένα παντού, υπάλληλοι πάλευαν με ηθικά διλήμματα, μικροβιολόγοι ολοκλήρωναν τις αιματολογικές εξετάσεις που τα Edison δεν μπορούσαν να φέρουν εις πέρας. Αυτή η τελευταία τακτική αποτέλεσε και την αχίλλειο πτέρνα του καλοστημένου μηχανισμού παραγωγής φρούδων ελπίδων.

H Elizabeth Holmes με τον Bill Clinton. Ο πρώην Πρόεδρος των Η.Π.Α διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με την ιθύνοντα νου της Theranos.

H αξία της εταιρείας υπολογιζόταν στα 10 δισ. δολάρια το 2014

Όταν, μάλιστα, αποκαλύφθηκε ότι η Theranos, πέρα από το ότι άλλα υποσχόταν κι άλλα έκανε, είχε και πολύ κακά ποσοστά στις διαγνώσεις (στους 100 ασθενείς με σύφιλη, έβρισκε μόλις τους 65) ο αμερικανικός οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων ξεκίνησε να απαγορεύει τα προϊόντα της. Το χρονικό μίας προαναγγελθείσας πτώσης είχε ήδη ξεκινήσει. Απλά ένα ερευνητικό άρθρο του John Carreyrou στην Wall Street Journal επέσπευσε τις διαδικασίες.

Πώς όμως κατάφερε η Elizabeth Holmes να σκαρφαλώσει και να ζήσει για αρκετά χρόνια στην κορυφή της πυραμίδας των entrepreneurs; Η Theranos, όντως, είχε θεωρηθεί η Apple του τομέα της ιατρικής κάποια στιγμή. Ίσως αυτό, βέβαια, να είναι η καλύτερη απόδειξη για το πόσο δυνατά -κι επικίνδυνα- είναι τα marketing αφηγήματα στη σύγχρονη οικονομία. Ακόμα και το τίποτα έχει αξία αρκεί να πουληθεί σωστά.

Στην περίπτωση, λοιπόν, της εταιρείας του Πάλο Άλτο τα νούμερα τρομάζουν: τα αρχικά κεφάλαια που έβαλαν επενδυτές άγγιξαν τα 700 εκ. δολάρια· αργότερα σε αυτά προστέθηκαν πολλά περισσότερα από ηχηρά ονόματα όπως οι ιδιοκτήτες των Walmart κι ο Βρετανός μεγιστάνας των media, Rupert Murdoch· το 2014 η αξία της εταιρείας υπολογιζόταν στο αστρονομικό ποσό των 10 δισ. δολαρίων και τελικά, τέσσερα χρόνια αργότερα, αφού είχε παράξει το απόλυτο τίποτα άξιζε μηδέν δολάρια.

Η Holmes είχε πείσει τις παγκόσμιες αγορές ότι είναι ο νέος, θηλυκός Steve Jobs

Δοσμένη απόλυτα στη δουλειά της με ωράρια που άγγιζαν τις 100 ώρες εργασίας την εβδομάδα, ντυμένη σχεδόν πάντα στα μαύρα με ένα στυλ που θύμιζε περισσότερο Μεσσία και λιγότερο επιχειρηματία στον τομέα της υγείας, με ένα βλέμμα που αδυνατούσε να ηρεμήσει αφού έδινε την αίσθηση ότι δεν μπορεί να ανοιγοκλείσει τα μάτια της κι έναν λόγο που παρέπεμπε σε φανατισμένο κήρυκα κάποιας νέας αίρεσης, η Elizabeth Holmes μπορεί να φαντάζει αποκρουστική στον μέσο θεατή, ήταν όμως ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση της Σίλικον Βάλεϊ. "Να κάνεις ή να μην κάνεις. Δεν υπάρχει προσπαθώ" ήταν το αγαπημένο της απόφθεγμα, το οποίο αν και θυμίζει ανατολίτικη φιλοσοφία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία φράση του Yoda από το Star Wars.

Η θρησκευτική πίστη που έδειξε στο όραμα της σε συνδυασμό με τις ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις της (προσωπική φίλη της οικογένειας Clinton, με την Theranos συνεργάζονταν πασίγνωστα ονόματα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής όπως ο Henry Kissinger) αλλά και την τάση της να λέει δημοσίως ψέματα με τεράστια ευκολία έδωσαν παράταση σε ένα ψεύτικο success story που χτίστηκε εξαρχής σε λάθος θεμέλια. Άλλωστε η λέξη credit (σ.σ: πίστωση) προέρχεται από το λατινικό ρήμα "credo" που θα πει "πιστεύω". Το μοναδικό πράγμα, δηλαδή, που χρειάστηκε για να σύρει μαζί της στην ανυποληψία της Theranos γνωστά πολιτικά πρόσωπα και μερικούς από τους μεγαλύτερους επενδυτές του πλανήτη.

Το 2014 η Elizabeth Holmes είχε πείσει τις παγκόσμιες αγορές ότι είναι ο νέος, θηλυκός Steve Jobs στον τομέα της υγείας. Δυστυχώς, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ότι κι ο τσαρλατάνος γιατρός της μεταπολίτευσης που ήθελε να θεραπεύσει τον κόσμο από τον καρκίνο με νερό από ένα πηγάδι. Σήμερα, μετά το λουκέτο της Theranos, κινδυνεύει με ποινή φυλάκισης για οικονομικά εγκλήματα - γιατί όπως λέει κι ο σοφός λαός ο κλέφτης κι ο ψεύτης τα πρώτα χρόνια χαίρονται.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr