Ποιος είπε ότι η γλώσσα είναι ανθρώπινο προνόμιο; Νέα μελέτη δείχνει ότι οι πίθηκοι bonobo –μαζί με τους χιμπατζήδες, οι πιο στενοί μας συγγενείς– έχουν μια πολύ πιο σύνθετη μορφή επικοινωνίας απ’ όσο νομίζαμε.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, οι bonobo δεν απλώς φωνάζουν απλώς. Μπορούν να "χτίζουν" συνδυασμούς από ήχους, οι οποίοι, όπως και στη δική μας γλώσσα, έχουν σύνθετο νόημα.
Χαρτογράφηση
Η Melissa Berthet, καθηγήτρια βιολογίας και συμπεριφοράς των ζώων, και η ερευνητική της ομάδα, παρατήρησαν για μήνες bonobo στο καταφύγιο Kokolopori του Κονγκό. Στόχος; Να καταγράψουν πώς επικοινωνούν μεταξύ τους σε πραγματικές συνθήκες. Όπως λέει η ίδια, "προσπαθήσαμε να καταλάβουμε τι μπορεί να σημαίνει κάθε ήχος, χωρίς να προβάλλουμε ανθρώπινες ερμηνείες πάνω τους".
Οι ερευνητές δεν μπήκαν στο μυαλό των bonobo – παρατήρησαν όμως τι συνέβαινε γύρω τους όταν έβγαζαν συγκεκριμένους ήχους. Αν, για παράδειγμα, ένας πίθηκος έβγαζε έναν συγκεκριμένο ήχο όταν πλησίαζε ένας κίνδυνος και οι υπόλοιποι το έβαζαν στα πόδια, τότε μπορούσες να υποθέσεις πως αυτός ο ήχος σημαίνει "τρέχα". Αναλύοντας πάνω από 300 διαφορετικές παραμέτρους, χαρτογράφησαν το πότε, πού και γιατί χρησιμοποιείται κάθε φωνή.
Αλλά το πραγματικά εντυπωσιακό σημείο της μελέτης είναι αλλού: στους συνδυασμούς. Οι bonobo δεν βγάζουν απλώς μεμονωμένα επιφωνήματα – συνδυάζουν ήχους για να φτιάξουν πιο σύνθετα "μηνύματα". Η ομάδα της Berthet δανείστηκε εργαλεία από τη γλωσσολογία για να δει αν αυτοί οι συνδυασμοί πληρούν τα τρία βασικά κριτήρια της συνθετικότητας:
- Κάθε στοιχείο έχει ξεχωριστό νόημα.
- Ο συνδυασμός έχει διαφορετικό νόημα απ’ τα μέρη του.
- Το συνολικό νόημα προκύπτει από τον συνδυασμό των επιμέρους νοημάτων.
Και, ναι, βρήκαν τουλάχιστον τέσσερις τέτοιους συνδυασμούς, με τρεις να μοιάζουν επικίνδυνα πολύ με ανθρώπινες γλωσσικές δομές. Όπως εξηγούν οι ερευνητές, αυτό δείχνει πως η ικανότητα για συνθετική επικοινωνία δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινη – ίσως να υπήρχε στον κοινό μας πρόγονο, πριν από περίπου 7 εκατομμύρια χρόνια.
Η γλώσσα, δηλαδή, δεν ξεκίνησε μόνο με εμάς. Κάποιοι πίθηκοι, κάπου στο παρελθόν, είχαν ήδη αρχίσει να μιλάνε με πιο πολύπλοκους τρόπους απ’ όσο φανταζόμασταν.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.