Ατονία, κούραση, αδυναμία συγκέντρωσης, κακός ύπνος. Νιώθεις κάτι από τα αυτά τον τελευταίο καιρό; Καθημερινά, διαβάζουμε έρευνες, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό, που κάνουν λόγο για αυξημένη χρήση αντικαταθλιπτικών χαπιών, αλκοόλ αλλά και παράνομων ουσιών. Τα στατιστικά δεν είναι με το μέρος της ανθρωπότητας αυτήν την περίοδο. Εκτός από την εκατόμβη θανάτων και το θανατηφόρο σφίξιμο στον λαιμό της οικονομίας, η Covid-19 φαίνεται ότι μας χαλά και σε τρομερό βαθμό τη διάθεση. Μας ρίχνει. Φέρνει θλίψη στο μυαλό και την καρδιά. Ή μήπως τελικά κατάθλιψη;
Εδώ βρίσκεται μία πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή. Ένα αόρατο όριο που χωρίζει τα λογικά και αναμενόμενα συμπτώματα που οφείλονται στην πανδημία (όπως η κακή διάθεση) από κάτι πραγματικά χειρότερο. Πώς όμως μπορούμε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει;
Τα στατιστικά
Το 37% από αυτούς ανέφερε συμπτώματα μετατραυματικού στρες
"Τα συνήθη συμπτώματα της κατάθλιψης είναι πολλές φορές δύσκολα να τα διακρίνει κανείς" αναφέρει η παθολόγος και συγγραφέας Ann Robinson στην Guardian. Ίσως, πολλοί από εμάς αυτήν την περίοδο να έχουμε διάφορα αρνητικά συμπτώματα που οφείλονται στην κακή μας ψυχολογία αλλά "αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι πάσχουμε από κλινική κατάθλιψη".
Τι όμως μας λένε οι στατιστικές έρευνες για το τι συμβαίνει αυτήν τη στιγμή στον πλανήτη; Σύμφωνα με το Center for Mental Health, έναν ανεξάρτητο βρετανικό οργανισμό, περίπου 10 εκ. άνθρωποι θα χρειαστούν ψυχολογική υποστήριξη στο Ηνωμένο Βασίλειο εξαιτίας της πανδημίας.
Αντίστοιχα, σε έρευνα που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Tor Vergata της Ρώμης, ανάμεσα σε 18 χιλιάδες ερωτηθέντες το 37% από αυτούς ανέφερε συμπτώματα μετατραυματικού στρες, το 17% σημάδια κατάθλιψης, το 20% υπερβολικό άγχος και το 7% προβλήματα αϋπνίας. Δυστυχώς, παρότι το 89% των κρατών παγκοσμίως, σύμφωνα πάντα με τον ΠΟΥ, θεωρούν ότι η ψυχολογική υποστήριξη αποτελεί μέτρο καταπολέμησης των αρνητικών συνεπειών της Covid-19, μόνο το 17% από αυτές διαθέτει επιπλέον χρηματοδότηση για να στηρίξει τις αντίστοιχες δομές.
Η λεπτή διαχωριστική γραμμή
Σε έναν ιδανικό κόσμο, εκτός από τα rapid tests, τα κράτη θα προσέφεραν απλόχερα ψυχολογική υποστήριξη στους πολίτες τους, δίνοντάς τους τη δυνατότητα για συχνή ψυχολογική αξιολόγηση δωρεάν. Αυτό, όμως, είναι πολύ μακριά από τη σημερινή πραγματικότητα. Πότε, λοιπόν, πρέπει να απευθυνθείς σε έναν ειδικό;
Το να κάνεις αυτοδιάγνωση της κατάθλιψης είναι λάθος, εκτός αν είσαι ψυχολόγος ή ψυχίατρος. Την ίδια στιγμή, δεν έχει νόημα να τρέχεις με το παραμικρό στους ειδικούς της ψυχικής υγείας. "Αν νιώθεις τρομερή θλίψη" αναφέρει η Ann Robertsοn, "μπορείς να το χρεώσεις στο γεγονός ότι δεν έχεις καθόλου πλάνα για το άμεσο μέλλον. Κάτι λογικό για τις παρούσες συνθήκες". Μπορείς όμως να φέρεις εις πέρας μικρές ευχάριστες κινήσεις για να νιώσεις καλύτερα (γυμναστική, περίπατος, βόλτα με το κατοικίδιο) ή δυσκολεύεσαι ακόμα και με αυτές;
Οι κρίσιμες ερωτήσεις
Τι συμβαίνει όταν καταπιάνεσαι με μία ψυχαγωγική διαδικασία; Μπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο ή το μυαλό σου τρέχει συνεχώς αλλού; Έχεις τη δυνατότητα να συγκεντρωθείς στην πλοκή μίας τηλεοπτικής σειράς ή χάνεσαι συνεχώς ανάμεσα στις λέξεις; Μπορείς να ακούσεις τη μουσική που σου αρέσει ή μετά από λίγο πιάνεις τον εαυτό σου να έχει βαρεθεί;
Οι φόβοι και οι ανησυχίες είναι λογικοί, ιδιαίτερα στον καιρό της Covid-19. Όλα όμως έχουν τα όριά τους. Αν αυτοί οι φόβοι μετατρέπονται σε φοβίες -σε σταματούν, δηλαδή, από το να είσαι λειτουργικός- τότε μάλλον υπάρχει πρόβλημα. Κανείς δε λέει ότι πρέπει να νιώθεις άνετα στα ΜΜΜ όταν εκεί έξω υπάρχουν εκατοντάδες κρούσματα, μήπως όμως νιώθεις να σου κόβεται η ανάσα και να παίρνει φωτιά το μυαλό σου;
Διότι αν έχουμε πάψει να είμαστε λειτουργικοί τότε καλό θα ήταν αν απευθυνθούμε σε κάποιον ψυχολόγο. Ίσως, το τέρας της κατάθλιψης να μας έχει χτυπήσει την πόρτα.
Τέλος, εκείνες τις λίγες στιγμές χαλάρωσης, με το άλλο σου μισό, με έναν φίλο στο πάρκο, με τους γονείς πατώντας ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ 4, μπορείς τελικά να τις ευχαριστηθείς ή απλά σε γεμίσουν περισσότερο άγχος;
Όλα αυτά είναι ερωτήματα που καλό είναι όλοι να έχουμε στο μυαλό μας. Κανείς όμως δεν μπορεί να τα απαντήσει με σιγουριά, εκτός και αν είναι ειδικός. Έτσι, όπως προτείνει Ann Robinson, εκείνο που μετράει τελικά είναι -με λίγα λόγια- το κατά πόσο είμαστε ή όχι λειτουργικοί. Διότι αν έχουμε πάψει να είμαστε λειτουργικοί τότε καλό θα ήταν αν απευθυνθούμε σε κάποιον ψυχολόγο. Ίσως, το τέρας της κατάθλιψης να μας έχει χτυπήσει την πόρτα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να περιμένουμε να μας φάει ζωντανούς.