Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να ζούμε με τη βαρύτητα που προφανώς δε συνειδητοποιούμε τι θα συνέβαινε αν αυτή εξαφανιζόταν ξαφνικά.
Προφανώς μιλάμε για ένα υποθετικό ενδεχόμενο, αλλά η ζωή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας είναι μια κατάσταση που, για παράδειγμα, οι αστροναύτες ή οι επίδοξοι αστροναύτες πρέπει να αντιμετωπίσουν περισσότερες από μία φορές.
Επομένως, το να μάθουμε τι συμβαίνει σε αυτούς είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε τι θα συνέβαινε αν ζούσαμε σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, τι θα βίωναν τα σώματά μας και πώς θα επηρεαζόταν η υγεία μας. Όλα αυτά φυσικά, αν μας βασανίσει ποτέ αυτή η απορία.
Πώς λειτουργεί η βαρύτητα εν συντομία
Η δύναμη της βαρύτητας είναι, με λίγα λόγια, η δύναμη έλξης μεταξύ δύο αντικειμένων με μάζα. Χάρη σε αυτήν, η Γη έλκει όλα τα σώματα στην επιφάνειά της προς τον εαυτό της, ένα φαινόμενο που βιώνουμε καθημερινά, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Στην πραγματικότητα, ασκούμε κι εμείς μια ελκτική δύναμη προς τη Γη, αλλά δεδομένης της τεράστιας διαφοράς μεταξύ της μάζας μας και της μάζας του πλανήτη στον οποίο ζούμε, το αποτέλεσμα είναι ανεπαίσθητο.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς δρα η βαρύτητα, πρέπει να εξετάσουμε δύο βασικούς παράγοντες: την ένταση και την κατεύθυνση. Όσον αφορά την πρώτη, είναι γνωστό ότι η βαρυτική έλξη ενός αντικειμένου είναι ισχυρότερη όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα του και μειώνεται όσο απομακρύνεται από το κέντρο. Στη συνέχεια, μπαίνει στο παιχνίδι η κατεύθυνση: η βαρυτική δύναμη κατευθύνεται πάντα προς το κέντρο μάζας του σώματος.
Οι επιπτώσεις από την απουσία της βαρύτητας
Σε αυτό το σημείο, γίνεται ευκολότερο να φανταστούμε τι συμβαίνει στην απουσία βαρύτητας. Η έκθεση στην έλλειψη βαρύτητας, κατά τη διάρκεια των πολλών προσομοιώσεων και διαστημικών πειραμάτων, έχει αποδειχθεί ότι είναι επιζήμια για την υγεία των ανθρώπων, οι οποίοι ανέκαθεν ήταν συνηθισμένοι στη ζωή στη Γη και στις ιδιαιτερότητές της. Όταν, λοιπόν, δεν υπάρχει βαρύτητα, τα φυσιολογικά συστήματα αρχίζουν να μεταβάλλονται και αυτό προκαλεί προβλήματα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Η αρχική φάση των φαινομένων που συναντά κανείς ονομάζεται σύνδρομο προσαρμογής στο διάστημα ή, αλλιώς "διαστημική ασθένεια": κυμαίνεται από πονοκεφάλους έως ναυτία, λήθαργο, εμετό και δυσφορία. Είναι αρκετά συνηθισμένο, αφού πλήττει περίπου το 45% των ατόμων που βρίσκονται για πρώτη φορά σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, αλλά έχει επίσης περιορισμένη διάρκεια: σπάνια ξεπερνά τις 72 ώρες, το όριο πέρα από το οποίο ο οργανισμός μας συνηθίζει στις νέες συνθήκες.
Η διαστημική ασθένεια, ωστόσο, δεν είναι η μόνη που μπορεί να εμφανίσει κανείς στην έλλειψη βαρύτητας. Υπάρχουν πιο σημαντικές επιπτώσεις, που μπορεί να προκύψουν από την παρατεταμένη έλλειψη βαρύτητας: μεταξύ των πιο συνηθισμένων είναι η οστεοπενία, η φθορά του σκελετού που προκαλείται από την απώλεια ασβεστίου δηλαδή, και η μυϊκή ατροφία. Εκτός από αυτά, μπορεί κανείς να παρουσιάσει επιβράδυνση του καρδιαγγειακού συστήματος, ανακατανομή υγρών, μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, δυσλειτουργία της ισορροπίας και γενικά εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Υπάρχουν επίσης δευτερεύοντα συμπτώματα, όπως απώλεια σωματικής μάζας, διαταραχές του ύπνου, ρινική συμφόρηση και πρήξιμο του προσώπου: όλα τα αποτελέσματα που, όμως, είναι αναστρέψιμα μόλις επιστρέψει κανείς στην παρουσία της βαρύτητας.
Επιστροφή στην κανονικότητα
Η αποκατάσταση μετά από μια μακρά έκθεση στην έλλειψη βαρύτητας μπορεί να είναι αρκετά περίπλοκη, αλλά σίγουρα δεν είναι αδύνατη. Πρώτα απ' όλα, όταν επιστρέφουν στη Γη, οι αστροναύτες πρέπει να ανακτήσουν την ισορροπία τους και να προσαρμοστούν εκ νέου στη βαρύτητα. Το σημαντικότερο είναι ότι πρέπει να περάσουν από μαθήματα αποκατάστασης για να ξαναχτίσουν τους μύες που χρησιμοποιούσαν λιγότερο στο διάστημα και που, για το λόγο αυτό, έχουν ατροφήσει.
Αν θέλεις, μπορείς να διαβάσεις κι άλλες ιστορίες για το διάστημα, που δεν είναι επιστημονικής φαντασίας, πατώντας εδώ ή να διαβάσεις μερικές διαστημικές αλήθειες.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.