Μπορεί να έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λάνσαρε το "Πρόγραμμα Εκτεταμένου Εμβολιασμού" (Expanded Program on Immunization – EPI), όμως σήμερα η πραγματικότητα μοιάζει ανησυχητικά στάσιμη.
Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο σε παγκόσμιο επίπεδο, με περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια παιδιά να έχουν εμβολιαστεί και 154 εκατομμύρια ζωές να έχουν σωθεί, τα τελευταία χρόνια η ανοσία των παιδιών απέναντι σε σοβαρές ασθένειες φαίνεται να υποχωρεί.
H πανδημία του COVID-19 επιδείνωσε την κατάσταση
Μια νέα ανάλυση από τη μελέτη Global Burden of Disease, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet, αποκαλύπτει ότι οι εμβολιασμοί σε παιδιά έχουν ουσιαστικά σταματήσει να αυξάνονται εδώ και δύο δεκαετίες, και ότι η πανδημία του COVID-19 ήρθε να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
"Παρά τις τεράστιες προσπάθειες, η πρόοδος δεν ήταν καθολική. Πολλά παιδιά παραμένουν ανεμβολίαστα ή με ελλιπή εμβολιασμό", σχολιάζει ο Dr. Jonathan Mosser από το Institute for Health Metrics and Evaluation στο Πανεπιστήμιο της Washington. "Η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, οι ανισότητες, αλλά και οι επιπτώσεις της πανδημίας επιβράδυναν τη δυναμική που υπήρχε".
Το 2019, ο ΠΟΥ έθεσε φιλόδοξους στόχους μέσω της "Ατζέντας Εμβολιασμού 2030" (IA2030), στοχεύοντας στην κάλυψη του 90% των παιδιών με βασικά εμβόλια και στη μείωση κατά το ήμισυ των λεγόμενων "zero-dose" παιδιών – δηλαδή αυτών που δεν έχουν λάβει καμία δόση εμβολίου DTP (διφθερίτιδα, τέτανος, κοκκύτης). Όμως η πραγματικότητα δείχνει πως αυτοί οι στόχοι απομακρύνονται.
Μόνο την τετραετία 2020–2023, εκτιμάται ότι 15,6 εκατ. παιδιά έχασαν πλήρως τη βασική σειρά εμβολίων DTP ή δεν έκαναν ποτέ εμβόλιο ιλαράς, ενώ 9,18 εκατ. παιδιά δεν εμβολιάστηκαν καθόλου για φυματίωση. Οι περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής και της Νότιας Ασίας είναι αυτές με τα χαμηλότερα ποσοστά κάλυψης.
Έξαρση λοιμώξεων
Ανησυχητικές είναι και οι καταγραφές για έξαρση λοιμώξεων. Στην Ε.Ε. και τον ΕΟΧ, οι περιπτώσεις ιλαράς σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν το 2024. Στις ΗΠΑ, η ιλαρά κατέγραψε πάνω από 1.000 κρούσματα σε 30 πολιτείες τον Μάιο του 2025, ξεπερνώντας ήδη τον αριθμό του 2024.
Αντίστοιχα, σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες παρατηρήθηκαν υποχωρήσεις. Η Αργεντινή κατέγραψε μείωση 12% στον πρώτο εμβολιασμό για ιλαρά, ενώ η Φινλανδία και η Αυστρία είδαν μειώσεις 8% και 6% αντίστοιχα στην τρίτη δόση DTP.
"Η επιτυχία δεν είναι δεδομένη", λέει η Dr. Emily Haeuser, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. "Η αύξηση των μεταναστευτικών ροών, οι πολιτικές και οικονομικές αναταραχές, οι φυσικές καταστροφές αλλά και η παραπληροφόρηση δημιουργούν ένα πολύπλοκο τοπίο που απαιτεί ευέλικτες, τοπικές λύσεις".
Το μεγαλύτερο μέρος των παιδιών που δεν έχουν λάβει κανένα εμβόλιο το 2023 (15,7 εκατομμύρια) ζει σε μόλις οκτώ χώρες, κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική και τη Νότια Ασία – με τη Νιγηρία, την Ινδία και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό να κρατούν τα πρωτεία.
Οι ερευνητές προτείνουν μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση: "Πρέπει να κατανοήσουμε τις πεποιθήσεις και τις ανησυχίες των ανθρώπων. Ο εμβολιασμός χρειάζεται εμπιστοσύνη και πολιτισμικά ευαίσθητες στρατηγικές", λέει χαρακτηριστικά η Haeuser.
Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.