Ραδιοφωνικά εγκλήματα και λογοτεχνικές σφαίρες

Η σειρήνα ενός περιπολικού που πλησιάζει, το μυστικό που εκμυστηρεύεται μια barwoman σε ένα κακόφημο μπαρ, ένας πυροβολισμός που σπάσει τη σιωπή της νύχτας. Αυτές είναι μερικές μόνο από τις "ακουστικές" στιγμές που συνοδεύουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Πώς όμως ακούγονται τα μυθιστορηματικά εγκλήματα και οι λογοτεχνικές σφαίρες μέσα από το ιντερνετικό ραδιόφωνο;

Το Radio Plays είναι μία νέα πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών για την πλατφόρμα Open Plan: Πέντε crime writers (Φίλιππος Φιλίππου, Βασίλης Δανέλλης, Αθηνά Κακούρη, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Νεοκλής Γαλανόπουλος) που τα βιβλία τους εκδίδονται από τις εκδόσεις Καστανιώτη συναντούν πέντε ξεχωριστούς σκηνοθέτες (Δημήτρης Καταλειφός, Γιάννης Χουβαρδάς, Μαρία Μαγκανάρη, Γιώργος Κουτλής, Αργύρης Ξάφης) και μαζί φτιάχνουν μία νουάρ σειρά αφήγησης όπου η εικόνα απουσιάζει.

Το νέο αυτό project ραδιοφωνικού θεάτρου έρχεται να καλύψει το μεγάλο κενό που έχει δημιουργήσει στο θεατρικό σανίδι η πανδημία της Covid-19. Η πρεμιέρα θα γίνει απόψε στις 19:00, με τον Δημήτρο Καταλειφό να σκηνοθετεί το Οι κορυδαλλοί της Πλατείας Αμερικής του Φίλιππου Φιλίππου.

Σε μία εποχή που τα podcasts κάθε είδους κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος, το Radio Plays θυμίζει τις παλιές καλές εποχές, όπου συγγραφείς, σκηνοθέτες, μουσικοί και ηθοποιοί έβαζαν τα δυνατά τους για να κρατήσουν καρφωμένο το κοινό όχι στις οθόνες αλλά στα τρανζίστορ.  Ας αφήσουμε όμως τους Βασίλη Δανέλλη-Νεοκλή Γαλανόπουλο (συγγραφείς) και τους Γιάννη Χουβαρδά-Αργύρη Ξάφη (σκηνοθέτες) να μας οδηγήσουν στον τόπο του εγκλήματος.

Καλωσόρισες στην Κόλαση, γλυκιά μου | Βασίλης Δανέλλης

 

• Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
• Με τους: Στέλλα Βογιατζάκη, Πολύδωρο Βογιατζή, Aκύλλα Καραζήση, Δημήτρη Μπίτο, Άλκηστη Πουλοπούλου, Άντα Πουράνη, Χάρη Φραγκούλη
• Μουσική σύνθεση: Θοδωρής Οικονόμου
• Παίζουν οι μουσικοί: Κίμωνας Καρούντζος (κοντραμπάσο), Θοδωρής Κότσιφας (κιθάρα), Aλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης (ντραμς), Θοδωρής Οικονόμου (πιάνο), Ανδρέας Πολυζωγόπουλος (τρομπέτα)
• Φωνητικά: Αλεξάνδρα Λέρτα

Υπόθεση: Στο διήγημα του Βασίλη Δανέλλη που δημοσιεύτηκε με τον τίτλο Εις το επανιδείν, γλυκιά μου, ο αναγνώστης αφήνεται να παρασυρθεί στο σκοτεινό περιβάλλον του τζαζ κλαμπ "Blue Hell". Η ακαταμάχητη Αλεξάνδρα, που εργάζεται στην υποδοχή του μαγαζιού, ακροβατεί ανάμεσα στο φλερτ του επιχειρηματία Δημήτρη Σίμογλου και του συνεσταλμένου νεαρού Μάριου. Αφού η Αλεξάνδρα υποκύψει στο φλερτ του Σίμογλου, αποκαλύπτονται και τα πραγματικά της κίνητρα. Η συμπαθής, κατά τα άλλα, ηρωίδα δεν είναι παρά μια συστηματική και αδίστακτη εκβιάστρια. Πολύ γρήγορα, όμως, φαίνεται πως έχει υπερεκτιμήσει τις δυνάμεις της και οδηγείται σε μια παγίδα που παλεύει αγωνιωδώς να αποφύγει.

Βασίλης Δανέλλης, συγγραφέας

Είναι η jazz η πιο κατάλληλη μουσική για να ντύσει αστυνομικές ιστορίες; Η jazz έχει συνδεθεί με το film noir κι επομένως με την αστυνομική λογοτεχνία. Δεν ξέρω αν είναι η πιο κατάλληλη, σίγουρα όμως "ντύνει" πάρα πολύ όμορφα τις ιστορίες. Οι αστυνομικοί συγγραφείς φαίνεται ότι αγαπούν τη μουσική, γι’ αυτό οι μουσικές αναφορές είναι συχνές στα αστυνομικά. Στα δικά μου θα βρείτε αρκετές blues, rock και jazz αναφορές. Θα έλεγα, επίσης, ότι τα αστυνομικά έχουν αρκετή "θεατρικότητα". Ο χαμηλός φωτισμός, οι αισθησιακές φωνές, οι κινήσεις με νόημα, διάφοροι χαρακτηριστικοί ήχοι (ένας αναπτήρας που ανάβει, τα παγάκια που χτυπούν στο ποτήρι, μια σειρήνα περιπολικού κάπου μακριά), είτε περιγράφονται είτε υπονοούνται, αποτελούν σημαντικό μέρος της ατμόσφαιρας ενός αστυνομικού. Ίσως γι’ αυτό τα αστυνομικά διηγήματα ήταν η πιο κατάλληλη επιλογή για να ξεκινήσουν τα Radio plays.  

Γενικώς, είναι όμορφο να "συναντιούνται" και να "επικοινωνούν" οι τέχνες μεταξύ τους και γι’ αυτό θεωρώ σπουδαία αυτή την πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, καθώς φέρνει μαζί τη λογοτεχνία, το θέατρο και τη μουσική. Είμαι χαρούμενος που είμαι μέρος αυτής της δράσης και θέλω να ευχαριστήσω τον κ. Χουβαρδά, τον κ. Οικονόμου και τους καταπληκτικούς ηθοποιούς και μουσικούς που αγκάλιασαν το διήγημά μου και του έδωσαν "ζωή". Ελπίζω να αγκαλιάσει και το κοινό τα Radio Plays ώστε να συνεχιστούν με περισσότερα podcast και στο μέλλον.

Το 2020 ήταν η πιο παράξενη χρονιά του 21ου αιώνα. Πόσο γόνιμο υλικό προσφέρουν όλα όσα ζούμε (καραντίνα, fake news, αυξημένη παρουσία αστυνομίας στους δρόμους) σε έναν crime writer; Πράγματι, είναι μια πολύ παράξενη και ιδιαίτερη χρονιά! Η αστυνομική λογοτεχνία συνήθως επιδεικνύει γρήγορα αντανακλαστικά και η επικαιρότητα αποτελεί πάντα την "πρώτη ύλη" της. Αυτή η δυστοπική κατάσταση στην οποία ζούμε τους τελευταίους μήνες σίγουρα αποτελεί "γόνιμο έδαφος" για έναν συγγραφέα. Το ζήτημα, όμως, δεν είναι να καταγράψουμε την πραγματικότητα, αλλά να την "ερμηνεύσουμε", να προβληματιστούμε δηλαδή για τους λόγους που μας οδήγησαν εδώ και τις συνέπειες που θα έχει στη ζωή μας μελλοντικά.

Προσωπικά, για να είμαι ειλικρινής, δεν είμαι ακόμα σε θέση να "χωνέψω" όλα όσα συμβαίνουν ώστε να μπορέσω να τα αξιολογήσω και να τα αξιοποιήσω μυθιστορηματικά. Θα ήθελα να τα "δω" από απόσταση. Δεν υπάρχει αμφιβολία, όμως, ότι αυτή η χρονιά είναι κομβική και θα επηρεάσει καθοριστικά τη ζωή μας. Επομένως, θεωρώ σίγουρο ότι οι συγγραφείς θα την "επισκέπτονται" συχνά τις επόμενες δεκαετίες και είναι πιθανό να υπάρξει, έστω και ετεροχρονισμένα, μια "λογοτεχνία της πανδημίας", αστυνομική και μη.

Γιάννης Χουβαρδάς, σκηνοθέτης

Πόσο δύσκολο είναι να σκηνοθετήσει κανείς ραδιοφωνικό θέατρο; Ανάλογα με την εμπειρία και τον τρόπο προσέγγισης των συντελεστών, μπορεί να είναι το ευκολότερο και το δυσκολότερο είδος θεάτρου, γιατί -εκτός από τις τεχνικές παγίδες που κρύβει σε κάθε βήμα- απαιτεί πολύ λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στο ζωντανό όργανο του ηθοποιού και τα άψυχα μηχανήματα. Προσωπικά, δεν έχω μεγάλη πείρα από θέατρο στο ραδιόφωνο και προσεγγίζω τη συγκεκριμένη δουλειά σαν παθιασμένος ερασιτέχνης. Οπότε σε μένα φαίνεται κάτι εξαιρετικά δύσκολο.

Όμως, αφενός έχω ιδιαίτερα ταλαντούχους συνεργάτες (τόσο οι ηθοποιοί, όσο και ο συνθέτης μας, ενστερνίστηκαν με τρομερή όρεξη την ιδέα που πρότεινα), αφετέρου διάλεξα ένα υπέροχο διήγημα που έχει όλα τα στοιχεία ενός συναρπαστικού φιλμ-νουάρ, κάτι που με βοήθησε να ξεχάσω και την απειρία μου και τις μεγάλες τεχνικές δυσκολίες ενός σύμπαντος αποτελούμενου μόνο από ήχους. Δεν μπορώ να προδικάσω το αποτέλεσμα, αλλά εμείς το απολαμβάνουμε. 

Με τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν λόγω Covid-19, πιστεύετε ότι
μπορεί στο άμεσο μέλλον να δούμε το συγκεκριμένο είδος θεάτρου να επιστρέφει δριμύτερο; Προσωπική μου άποψη είναι, ότι στη χώρα μας έχουμε παραμελήσει φριχτά το ραδιόφωνο γενικά (είναι τεράστια συζήτηση το γιατί), οπότε πώς να μην έχουμε αφήσει στην τύχη του και το ραδιοφωνικό θέατρο.

Τώρα λοιπόν, εξ ανάγκης μεν λόγω COVID 19, αλλά και εκ της ευτυχούς έμπνευσης κάποιων καλλιτεχνικών διευθυντών (και με την ευκαιρία θέλω να συγχαρώ την Κατερίνα Ευαγγελάτου και το επιτελείο της για την απλόχερη παροχή κάθε υλικοτεχνικής βοήθειας για την πραγματοποίηση του πρότζεκτ), θα αποκτήσουμε μια μικρή, αλλά σοβαρή, σύγχρονη ραδιοφωνική θεατρική βιβλιοθήκη, αλλά και το έναυσμα για να ασχοληθούν με το ραδιοφωνικό θέατρο -και να το εμπλουτίσουν και ανανεώσουν- όσοι καλλιτέχνες του θεάτρου έχουν την διάθεση να μπουν σ’ αυτή τη σαγηνευτική περιπέτεια.

Το μέλλον της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας | Νεοκλής Γαλανόπουλος 

• Σκηνοθεσία: Αργύρης Ξάφης
• Με τους: Κωνσταντίνο Ασπιώτη, Αντώνη Γκρίτση, Χρήστο Κοντογιώργη, Δέσποινα Κούρτη, Κώστα Μπερικόπουλο, Δημήτρη Παπανικολάου, Νίκο Χατζόπουλο
• Mουσική σύνθεση: Aλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης
• Παίζουν οι μουσικοί: Κίμωνας Καρούντζος (κοντραμπάσο), Γιάννης Παπαδόπουλος (πιάνο), Γιώτης Σαμαράς (κιθάρα), Δημήτρης Τσάκας (σαξόφωνο), Ιάσονας Wastor (ντραμς)
• Φωνητικά: Αλεξάνδρα Λέρτα, Ιώβη Φραγκάτου

Υπόθεση: Το μέλλον της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας ξεκινά από το ραντεβού μεταξύ δύο συγγραφέων του είδους. Ο νεόκοπος Ντίνος Πρωτονάριος, που ακόμα δεν έχει εκδώσει κάποιο έργο του, καταφέρνει να συναντήσει το ίνδαλμά του: τον πατριάρχη της αστυνομικής λογοτεχνίας, Περικλή Δημούλη. Ξεπερνώντας το τρακ του, τού παρουσιάζει δύο αποσπάσματα διηγημάτων, για να ζητήσει την άποψή του. Παρακολουθούμε, μαζί με τον Δημούλη, δύο ξεχωριστές περιπέτειες: εκείνη του εγκληματία που εξαφανίστηκε από ένα κλειδωμένο διαμέρισμα κι εκείνη του δολοφόνου που δραπέτευσε από ένα επτασφράγιστο κελάρι. Θα καταφέρει ο Δημούλης, κι εμείς ως ακροατές, να βρούμε τη λύση των μυστηρίων; Και κυρίως, θα καταφέρουν οι ιστορίες του νεαρού συγγραφέα να εντυπωσιάσουν τον καταξιωμένο συνάδελφό του;

Νεοκλής Γαλανόπουλος, συγγραφέας

Τελικά, η ελληνική αστυνομική λογοτεχνία έχει ελπιδοφόρο μέλλον ή όχι; Ασφαλώς και έχει! Αφού είναι ακόμα στην ανάπτυξη! Το δείχνει ο αριθμός των τίτλων της, που αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο· το ότι κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού· και, το κυριότερο κατά τη γνώμη μου, η ακατάπαυστη διαφοροποίηση εντός του είδους: Η ελληνική αστυνομική λογοτεχνία είναι ένα δέντρο που πετάει συνεχώς κλαδιά!

Θαυμάστε ποικιλία: έργα μυστηρίου, αγωνίας, τρόμου, ατμοσφαιρικά νουάρ, non-fiction, πολιτικά, κοινωνικά, ψυχολογικά, οικονομολογικά, οικολογικά, μηχανολογικά, συνωμοσιολογικά, κατασκοπευτικά, εκπαιδευτικά, ιστορικά, φιλοσοφικά, μαθηματικά, καλλιτεχνικά, ερωτικά, ιατρικά, δικαστικά, ιατροδικαστικά, αστικά, φανταστικά, επαρχιακά, θαλασσινά, διαστημικά, παιδικά, εφηβικά, αθλητικά, ρομαντικά, σκληρά, εγκεφαλικά, ρεαλιστικά, νοσηρά, χιουμοριστικά, αιματηρά, παρωδιακά, επικά, επετειακά, λυρικά, αυτοαναφορικά, πολυφωνικά, αμερικανόρρυθμα, σκανδιναβότροπα, λατινοαμερικανογενή, ευρωφυή, αγγλοσαξονίζοντα, γερμανοπρεπή, γαλλόφρονα, ιταλολατρικά, ισπανοτραφή, βαλκανόπνοα, μεσογειοκεντρικά… Αυτή την πολυμορφία ήθελα να εξάρω με το συγκεκριμένο διήγημα, σατιρίζοντας τους επίδοξους κηπουρούς που θα ήθελαν να κουτσουρέψουν το δέντρο μας, για να δυναμώσει τάχα.

Το έργο είναι ένα πρωτότυπο whodunit. Πιστεύεις θα βρεθούν αρκετοί ακροατές που θα βρουν τη λύση του ή όχι; Η ιδιομορφία του έργου, όχι και τόσο πρωτότυπη για να λέμε την αλήθεια, είναι ότι απαρτίζεται από δύο ιστορίες μυστηρίου εγκιβωτισμένες σε μία Ιστορία-πλαίσιο με ανατροπή στο τέλος. Τη λύση του πρώτου γρίφου είμαι βέβαιος ότι πολλοί θα τη μαντέψουν. Τη λύση του δεύτερου, βγάζω προκαταβολικά το καπέλο σε όποιον τη βρει! Η ανατροπή στο τέλος ελπίζω να εκπλήξει τους περισσότερους και να τους διασκεδάσει όλους! 

Αργύρης Ξάφης, σκηνοθέτης

Πόσο δύσκολο είναι να σκηνοθετήσει κανείς ραδιοφωνικό θέατρο; Σκηνοθετώντας θέατρο στο ραδιόφωνο, έχεις την αίσθηση μια επιστροφής. Σε μια φαντασιακή βάση που είχες αμελήσει λόγω της ακατανίκητης "εικόνας". Που μας  είχε κάπως αφαιρέσει το λόγο. Τώρα, μη μπορώντας να δούμε ο ένας τον άλλον, επιστρέφουμε στο να τον ακούσουμε, μια ανάγκη ίσως ακόμη πιο αναγκαία και πιο υποτιμημένη τα τελευταία χρόνια γενικά, όχι μόνο τώρα. Ίσως, παράλληλα να ξαναθυμηθούμε και να ακούμε, σαν λειτουργία. Βασική για τη συνύπαρξη μας αλλά και για τη δημοκρατία. Είναι δύσκολο λοιπόν, αλλά όχι παραπάνω από τη δυσκολία που έχει μια επιστροφή απ’ τον πόλεμο.

Με τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν λόγω Covid-19, πιστεύετε ότι μπορεί στο άμεσο μέλλον να δούμε το συγκεκριμένο είδος θεάτρου να επιστρέψει δριμύτερο; Θεωρώ ότι είναι ένα είδος τέχνης που μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα. Βλέπουμε τα τελευταία χρόνια μια άνθηση της ακουστικής επικοινωνίας με τα podcast. Παγκοσμίως. Ίσως, κορέστηκε και το μάτι και ατρόφησε το αυτί και το έχουν ανάγκη. Πιστεύω ότι μπορούν να συνυπάρξουν και να τροφοδοτεί το ένα το άλλο δημιουργικά και οικονομικά.

---

Περισσότερες πληροφορίες για το Radio Plays εδώ και εδώ.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr