Ο Βαγγέλης Γιαννίσης θα μπορούσε να είναι ο Έλληνας Jo Nesbø

Ο Βαγγέλης Γιαννίσης, ο σύγχρονος μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας, κυκλοφόρησε πρόσφατα το πρώτο του true crime, με τίτλο Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173. Οι πέντε "ήρωές" του; Ένας τοξικοεξαρτημένος που βρέθηκε σταυρωμένος σε ένα δάσος, ένας εισοδηματίας που δολοφονήθηκε βίαια στο διαμέρισμά του, ένας Ολλανδός που πυροβολήθηκε στον Νέο Κόσμο, ένα μικρό κορίτσι που εξαφανίζεται και ένας άντρας που βρίσκεται δεμένος στο κρεβάτι του μετά από μία πυρκαγιά.

Πριν αποδώσει τις πέντε πραγματικές υποθέσεις με τις οποίες καταπιάνεται, εισχώρησε στα "άδυτα" του Τμήματος Εγκλημάτων Κατά Ζωής και Προσωπικής Ελευθερίας της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής. Γι’ αυτό και δεν προβαίνει σε κάποιου είδους απλή εξιστόρηση των εγκλημάτων και του πώς οι αστυνομικοί τα εξιχνίασαν. Στο βιβλίο του μιλάει για ανθρώπους: για τους ερευνητές, τους δράστες, όσους έμειναν πίσω και τα θύματα – στοχεύοντας στο να αποτρέψει τη λήθη τους, αυτόν τον "δεύτερο θάνατο".

Εκδόσεις Διόπτρα

Στις παρακάτω γραμμές, επιχειρηματολογεί με σιγουριά για το ό,τι τα αληθινά εγκλήματα, όπως αυτά που περιγράφει, είναι πιο σοκαριστικά από εκείνα της λογοτεχνίας και εξομολογείται πως μέσα από την έρευνα, έμαθε να βλέπει την ανθρώπινη πλευρά του εγκλήματος, απογυμνώνοντας τις αληθινές ιστορίες από το pop λούστρο του εγκλήματος. Κατά τ' άλλα, συνεχίζει να φοβάται και να γράφει για τον φόβο.

Από την αστυνομική λογοτεχνία στο true crime

Το νέο βιβλίο Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173, είναι το πρώτο σας non-fiction. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να προχωρήσετε σε ένα "διάλειμμα" από τα αστυνομικά μυθιστορήματά σας με ήρωα τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη; Μέσα μου υπάρχουν ορισμένες ιστορίες που δεν ανήκουν στο σύμπαν του Άντερς. Η αρχή έγινε με τη Γυναίκα του Ίσνταλ, έπειτα από την οποία άρχισε να τριγυρίζει στο μυαλό μου η πιθανότητα να καταπιαστώ με κάποια πραγματική υπόθεση, εγχώρια αυτή τη φορά.

Θα ακουστεί κλισέ, αλλά μου αρέσει να βάζω στον εαυτό μου δημιουργικές προκλήσεις. Να εξερευνώ με κάθε μου βιβλίο νέα υποείδη που εντάσσονται κάτω από την ομπρέλα της αστυνομικής λογοτεχνίας. Δεν ήμουν ξένος στο true crime, μιας και διατηρούσα εβδομαδιαία στήλη με ανεξιχνίαστες υποθέσεις, οπότε η απόφαση να ασχοληθώ με το είδος και σε βιβλίο ήρθε ως φυσικό επακόλουθο.

Πώς ήταν, σε ανθρώπινο επίπεδο, η διαδικασία του να έρθετε σε επαφή και να αναπλάσετε πέντε πραγματικά, στυγερά εγκλήματα; Θα έλεγα ψέματα αν ισχυριζόμουν πως δεν επηρεάστηκα. Μιλάμε, άλλωστε, για ανθρώπους και όχι χαρακτήρες που βρίσκονται μόνο στη φαντασία μου. Υπήρχαν μέρες που ψυχολογικά μιλώντας ήταν πολύ άσχημες. Μάλιστα, το τελευταίο κομμάτι του βιβλίου γράφτηκε στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, οπότε η συναισθηματική φόρτιση ήταν πιο έντονη λόγω των συνθηκών.

Νικολέτα Σαββάκη

Τελικά, τα αληθινά εγκλήματα μπορεί να είναι πιο σοκαριστικά από αυτά που μπορεί να συλλάβει ο νους ενός μυθοπλάστη; Ξεκάθαρα και έχω μάλιστα ένα παράδειγμα που χρησιμοποιώ συχνά. Αν πάω στον εκδότη μου και του πω ότι έχω μία ιδέα για βιβλίο, στο οποίο ένας πολυεκατομμυριούχος εφευρέτης που κατασκεύασε το δικό του υποβρύχιο σκοτώνει και τεμαχίζει μία δημοσιογράφο μέσα στο εν λόγω υποβρύχιο, στη συνέχεια πετάει το πτώμα της στη θάλασσα και αφού συλλαμβάνεται, οι αρχές ερευνούν ανάμιξή του στην εξαφάνιση φοιτητριών τριάντα χρόνια νωρίτερα, πιθανότατα θα γελάσει επειδή όλα αυτά ακούγονται εξωφρενικά. Κι όμως, είναι το ζουμί από την υπόθεση της δολοφονίας της Kim Wall από τον Peter Madsen. 

Ελληνική αστυνομία και αστυνομική λογοτεχνία

Πώς εξηγείτε το ότι στο ελληνικό κοινό η αστυνομική λογοτεχνία είναι τόσο δημοφιλής από την εποχή ακόμη του Γιάννη Μαρή μέχρι και σήμερα, ενώ οι πραγματικοί αστυνομικοί, σε επίπεδο κοινωνικών αναπαραστάσεων, είναι τόσο αντιπαθείς; Η αστυνομική λογοτεχνία στην Ελλάδα είναι δημοφιλές είδος με αστερίσκο. Έπειτα από τον Γιάννη Μαρή, ο επόμενος δημοφιλής Έλληνας συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας είναι ο Πέτρος Μάρκαρης, κοντά στα 40 χρόνια αργότερα. Εγχώριοι συγγραφείς δεν άγγιζαν το είδος για αυτόν ακριβώς τον λόγο, φοβόντουσαν πως ίσως λάβουν την ταμπέλα του φίλου της αστυνομίας (εδώ βέβαια ανοίγει και η μεγάλη συζήτηση για τη λανθασμένη απόδοση του crime fiction σε αστυνομική λογοτεχνία στα ελληνικά, αλλά για αυτό μπορούμε να μιλήσουμε άλλη φορά).

Ταυτόχρονα, οι αναγνώστες δεν είχαν πρόβλημα να διαβάσουν ξένους συγγραφείς του είδους, μιας και σ’ αυτή την περίπτωση δεν υπήρχε ο ηθικός κίνδυνος να ταυτιστούν με τους εγχώριους αστυνομικούς: οι ξένοι συνάδελφοί τους ήταν "καλύτεροι", ή τουλάχιστον δεν είχαν μολυνθεί από τη στερεοτυπική αντίληψη του Έλληνα αστυνομικού.

Παρόλα αυτά, το ταμπού την τελευταία δεκαετία αρχίζει και ξεθωριάζει, θες επειδή έχουν αναδειχθεί καλοί συγγραφείς; Θες επειδή ο κόσμος διαχωρίζει το τμήμα ανθρωποκτονιών από την υπόλοιπη αστυνομία; Με το δεύτερο εννοώ ότι σαφώς και δεν μπορεί ένας αξιωματικός που ερευνά ανθρωποκτονίες να ταυτίζεται και να εξισώνεται με κάποιον που υπηρετεί σε σώμα με αρμοδιότητα την καταστολή —και οι αναγνώστες το γνωρίζουν.

Διαβάζοντας το τελευταίο σας βιβλίο, η εικόνα που αποκτά κάποιος για το Τμήμα Εγκλημάτων Κατά Ζωής και Προσωπικής Ελευθερίας, είναι αυτή των εξαιρετικά εκπαιδευμένων, ευσυνείδητων και σκληρά εργαζομένων αξιωματούχων. Ήταν όλα τόσο ιδανικά; Δεν παρουσιάζεται κάποια ιδανική εικόνα. Ιδανικό θα ήταν, για παράδειγμα, να μη χρειαζόταν να βάλουν οι αξιωματικοί το χέρι στην τσέπη για να αγοράσουν εξοπλισμό που όφειλε να τους παρέχει η υπηρεσία τους, ή να τους παρέχει εκπαίδευση χωρίς να πρέπει οι ίδιοι να το ζητούν επίμονα, ή να τους διευκολύνει με τη γραφειοκρατία που αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν.

Ναι, ο αναγνώστης δεν θα δει τον ταξίαρχο Στάθη Θεοχάρη να τουλουμιάζει τον ύποπτο για να αποσπάσει ομολογία, γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με την πραγματικότητα και όχι με σαπουνόπερα των 90s, αλλά το γεγονός ότι δεν επιβεβαιώνονται τυχόν στερεοτυπικές αντιλήψεις δεν σημαίνει πως παρουσιάζονται τα πράγματα ιδανικά.

Έχοντας ως μέτρο σύγκρισης τους Σουηδούς και Νορβηγούς αξιωματικούς του ανθρωποκτονιών, παρατηρώ πως και εκείνοι συχνά αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, αλλά παράλληλα έχουν τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά με τους Έλληνες συναδέλφους τους. Δεν γίνεται να είσαι αξιωματικός στο ανθρωποκτονιών και να μην είσαι διατεθειμένος να μάθεις περισσότερα για το αντικείμενο, να κάνεις την προσωπική σου ζωή στην άκρη για βράδια σερί. Αν δεν μπορείς να κάνεις θυσίες, τότε όπως είχε πει ο τμηματάρχης σε κάποιο σημείο του βιβλίου: "Τότε δεν κάνεις" για την υπηρεσία.

Και τι γίνεται με όλα όσα ακούμε για διαφθορά, αλλά και για την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι περισσότεροι αστυνομικοί πρόσκεινται στην ακροδεξιά; Θα αναφερθώ ξανά στην υπηρεσία για την οποία έχω γνώση: διαφθορά στο ανθρωποκτονιών πώς μπορεί να υπάρξει; Να δωροδοκήσει, για παράδειγμα, ο δράστης τον αξιωματικό για να τον αφήσει να διαφύγει; Να χρηματίζονται αξιωματικοί από μαφιόζους για να κάνουν τα στραβά μάτια σε τυχόν συμβόλαια θανάτου;

Υπάρχει μία μυθιστορηματική αξία στα παραπάνω και γι’ αυτό έχω θίξει το θέμα σε προηγούμενα βιβλία μου. Ταυτόχρονα υπάρχουν δείκτες που φανερώνουν το πραγματικό μέγεθος της διαφθοράς σε κάθε πτυχή του Ελληνικού κράτους. Παρόλα αυτά, υπάρχει διαφορά να λέμε πως υπάρχει διαφθορά στην αστυνομία, από το η αστυνομία (ως σύνολο) είναι διεφθαρμένη. Το ίδιο συμβαίνει και με την παρουσία της ακροδεξιάς στην αστυνομία.

Τόσο ως συγγραφέας όσο και ως πολίτης αλλά και φορολογούμενος προσπαθώ να κρατώ τις κεραίες μου τεντωμένες και να εξετάζω κριτικά θέματα διαφθοράς στον κρατικό μηχανισμό, χωρίς όμως να κάνω εύκολα τσουβαλιάσματα, γιατί αν υπάρχει κάτι που απεχθάνομαι πέρα από το μπριάμ και τα ρεβίθια σούπα, αυτό είναι η γενίκευση και το εύκολο τσουβάλιασμα.

Έχετε συγγραφείς αναφοράς, που να ανατρέχετε σε αυτούς ξανά και ξανά; Τους περισσότερους Σκανδιναβούς γίγαντες της αστυνομικής λογοτεχνίας. Πιο ειδικά για τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 173, βέβαια, χρειάστηκε να μελετήσω αρκετά τη σχολή του new journalism. Διάβασα πολύ Tom Wolfe, Norman Mailer, αλλά και David Simon, του οποίου το Homicide αποτελεί τον παππού, ας πούμε, του βιβλίου μου.

Μοιραστείτε μαζί μας και δύο ή τρία πράγματα που μάθατε για τον εαυτό σας μέσα από όσα ζήσατε στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής, αλλά και κατά τη διαδικασία της συγγραφής; Έμαθα να βλέπω την ανθρώπινη πλευρά του εγκλήματος, κάτι που συχνά ξεχνάμε. Το έγκλημα και η βία εξιτάρουν, αυτό δεν είναι μυστικό. Αλλά πίσω από αυτό το κοινωνικό φαινόμενο κρύβονται άνθρωποι. Κατ’ αρχάς, τα θύματα. Ασχολούμαστε μαζί τους μονάχα αν ανήκουν σε κάποια ομάδα που θεωρούμε πως δεν πρέπει ή δεν αξίζει να δολοφονείται. Τότε μαθαίνουμε τα ονόματά τους, βλέπουμε φωτογραφίες τους, γίνονται φευγαλέα κομμάτια της καθημερινότητάς μας. Τα υπόλοιπα θύματα ξεχνιούνται.

Υπάρχουν οι συγγενείς τους, οι οποίοι περιμένουν να αποδοθεί δικαιοσύνη. Μετά, είναι οι άνθρωποι που ερευνούν τις υποθέσεις αυτές. Μέσω των μυθιστορημάτων, των σειρών και των ταινιών πιστεύουμε πως είναι ψυχικά κατεστραμμένοι τύποι που πίνουν για να αντιμετωπίσουν την καθημερινότητά τους ή κινούνται στα όρια της νομιμότητας, ενώ στην πραγματικότητα είναι νορμάλ καθημερινά άτομα.

Και τέλος υπάρχουν οι δράστες, ή γενικότερα άτομα του περιθωρίου, τα οποία μπαίνουν σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: άνθρωποι καλοί που απλά προσπαθούν να επιβιώσουν, άνθρωποι καλοί που αναγκάζονται να κάνουν άσχημες πράξεις, άτομα κακά που ωστόσο πολλές φορές κάνουν καλές πράξεις και άτομα κακά που εγκληματούν συνειδητά.

Όλα αυτά είναι κομμάτια της πραγματικότητάς μας και υπάρχουν μέσα στο βιβλίο, με μοναδικό σκοπό να βγάλουν το pop λούστρο του εγκλήματος και να το θέσουν στις πραγματικές του βάσεις.

> Διάβασε ακόμα: 5 νέα βιβλία από σύγχρονους Έλληνες πεζογράφους

Νικολέτα Σαββάκη

Προσωπικές φοβίες και ένα νέο μυθιστόρημα στα σκαριά

Έχετε ήδη γράψει το επόμενο βιβλίο σας με ήρωα τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη, που έχει να κάνει με το θέμα του βιασμού. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτό, αλλά και να μας αποκαλύψετε το πότε αναμένεται η κυκλοφορία του; Το Ίνκουμπους, όπως είναι το working title, είναι το πρώτο βιβλίο μου το οποίο δεν ασχολείται αμιγώς με ανθρωποκτονία, αλλά με την προσπάθεια του Άντερς και της ομάδας του να εντοπίσουν τα ίχνη ενός κατ’ εξακολούθηση βιαστή, ο οποίος είχε καταφέρει να δρα ανενόχλητος για χρόνια. Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, του χρόνου τέτοια εποχή θα βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία.

> Διάβασε ακόμα: Tι βιβλία διαβάζουμε μετά από έναν χρόνο πανδημίας

Εσείς φοβάστε το έγκλημα; Σας επηρεάζουν σε ψυχικό επίπεδο όσα γράφετε και διαβάζετε ή έχετε πάθει κάποιο είδος ανοσίας; Φοβάμαι πάρα πολλά πράγματα, γιατί αυτή είναι η φύση μου: είμαι φοβητσιάρης. Το έγκλημα φυσικά και είναι ένα από αυτά. Οι άνθρωποι, ωστόσο, μαθαίνουμε να ζούμε και να συνυπάρχουμε με τον φόβο. Και αυτό δεν είναι κάτι κακό, αλλά κάτι χρήσιμο.

Ο φόβος υπάρχει για να μας κρατάει ζωντανούς, όχι για να τον φοβόμαστε. Ο Gavin de Becker στο The Gift of Fear λέει πως ο φόβος είναι ένα δώρο. Ωστόσο, ο ανεξέλεγκτος, ο καταχρηστικός φόβος είναι κατάρα. Υπάρχει διαφορά και καλό θα είναι να την ανακαλύψουμε.

Αν ήσασταν ήρωας σε βιβλίο άλλου συγγραφέα, ποιος θα θέλατε να είστε; Ο Σουίτερς από τους Αγριεμένους Aνάπηρους του Τομ Ρόμπινς.

 

---

Info

*Το true crime του Βαγγέλη Γιαννίση Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr