Ο Αλέξανδρος Ιόλας πίσω από την αχλύ του φανταχτερού μύθου του

Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση στο βιβλίο Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας: Ο Άνθρωπος πίσω από τον Μύθο, είναι το έργο Le bon exemple του René Magritte που κοσμεί το εξώφυλλό του. Σε αυτό, που φιλοτεχνήθηκε το 1953 και πλέον ανήκει στο Centre Pompidou, ο σπουδαίος συλλέκτης έργων τέχνης και γκαλερίστας Αλέξανδρος Ιόλας απεικονίζεται όρθιος και ντυμένος στην πένα. Ακριβώς από κάτω υπάρχει η επιγραφή Personnage assis, που σημαίνει 'καθιστό άτομο'.

Μία περίπλοκη προσωπικότητα με αντικρουόμενες πλευρές

Ο Ιόλας, γνωστός όχι με το μικρό του σαν λαοφιλής βεντέτα αλλά με το επώνυμο που του έδωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1940 η Theodora Keogh, εγγονή του Θεόδωρου Ρούζβελτ, χορεύτρια και συγγραφέας, που συνδέθηκε μαζί του, ήταν, όπως γράφει η ανιψιά του Ελένη Κουτσούδη-Ιόλα, μία περίπλοκη προσωπικότητα, που κινούσε το ενδιαφέρον, με αντικρουόμενες πλευρές.

Ο θείος της, της ζήτησε να γράψει τη βιογραφία του το 1979. Εκείνη, ξεκίνησε να εκπληρώνει την υπόσχεσή της το 2017, με το βιβλίο να κυκλοφορεί τέσσερα χρόνια μετά. Για τη συγγραφή του, δεν βασίστηκε μόνο σε αναμνήσεις και οικογενειακές διηγήσεις αλλά και σε επίσημες πηγές, κάνοντας έρευνα σε βιβλιοθήκες, ιδρύματα, γκαλερί και δημοσιεύματα στον Τύπο.

Οι περισσότεροι από εμάς, ιδίως οι νεότεροι, γνωρίζουμε τον Ιόλα, στην καλύτερη, ως έναν εκκεντρικό κοσμικό μίας άλλης εποχής. Έναν άνθρωπο της τέχνης με πολλά χρήματα και διεθνείς διασυνδέσεις που τη δεκαετία του 1980 διοργάνωνε ‘τρελά πάρτυ’ στην περίφημη βίλα του στην Αγία Παρασκευή.

Δυστυχώς, δεκαετίες μετά τον θάνατό του δεν έχει σταματήσει να αντιλαλεί ο απόηχος του σκανδάλου που ξέσπασε γύρω από το όνομά του το 1983, μετά από μία ‘προκλητική’ συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Γυναίκα και τις κατηγορίες που εκτόξευσε εναντίον του ένας απολυμένος υπάλληλός του, περί αρχαιοκαπηλίας, χρήσης ναρκωτικών και εκπόρνευσης νέων αγοριών.

Έτσι, λίγοι θυμούνται στην Ελλάδα το πόσο σημαντικός υπήρξε για τη διεθνή εικαστική σκηνή. 

Ζωή σαν παραμύθι με ανάξιο τέλος

Ο Ιόλας γεννιέται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1908 ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης. Έρχεται στην Αθήνα νέος, έχοντας μαζί του συστατικές επιστολές από τον Κωνσταντίνο Καβάφη, που του επιτρέπουν τις συναναστροφές με μεγάλες προσωπικότητες της εποχής, καλλιτέχνες και διανοούμενους.

Τη δεκαετία του 1930 φεύγει για την Ευρώπη (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία) όπου διαπρέπει ως χορευτής και ποζάρει ως μοντέλο για καλλιτέχνες όπως ο Giorgio de Chirico (δικό του είναι και το πρώτο έργο τέχνης που αποκτάει). Συνεχίζει την καριέρα του στις ΗΠΑ και το 1944, έπειτα από έναν τραυματισμό, εγκαταλείπει τον χορό και αρχίζει να δραστηριοποιείται στον χώρο του εμπορίου τέχνης.

Στη Νέα Υόρκη, γίνεται διευθυντής της Hugo Gallery, που ιδρύεται από τον Robert Rothschild, την Elizabeth Arden και τη Maria dei Principi Ruspoli Hugo. Σε αυτή, ο Andy Warhol -ο Ιόλας είναι εκείνος που τον ‘ανακαλύπτει’- κάνει την πρώτη προσωπική του έκθεση, το 1952.

> Διάβασε ακόμα: Ο Andy Warhol μέσα από 20 διάσημες φράσεις του

Το 1955, συνιδρύει με τον Brooks Jackson την Jackson-Iolas Gallery και καθώς ‘οι δουλειές πάνε καλά’ φτιάχνει μία ‘αλυσίδα’ από γκαλερί με παρουσία στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Μιλάνο, τη Ρώμη, τη Γενεύη, τη Μαδρίτη, την Αθήνα και άλλες μητροπόλεις του κόσμου, κάποιες από τις οποίες τις διαχειρίζεται μόνος του και κάποιες με συνεργάτες. Το 1976 τις κλείνει όλες, εκτός από την ‘κεντρική’, στη Νέα Υόρκη.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, δεν εκπροσωπεί μόνο τον Andy Warhol αλλά και πολλά ακόμα τεράστια ονόματα της σύγχρονης τέχνης όπως τον René Magritte, τον Max Ernst, τον Yves Klein, τον Γιάννη Κουνέλλη, τον Takis και τη Niki de Saint-Phalle, ενώ προωθεί στο εξωτερικό πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, τόσο της παλαιότερης γενιάς όσο και σύγχρονούς του.

> Διάβασε ακόμα: Τι θα θυμόμαστε από τον κόσμο της μόδας και της τέχνης για το 2021

Από τη δεκαετία του 1960 αρχίζει να ταξιδεύει όλο και πιο συχνά στην Ελλάδα, ενώ η βίλα του στην Αγία Παρασκευή, γεμάτη αρχαιότητες και έργα τέχνης, αργότερα θα στεγάσει κοσμικά events άνευ προηγουμένου για τα εντόπια δεδομένα. Μετά τα γεγονότα του 1983, όμως, βρίσκεται απομονωμένος, ακυρωμένος ως προσωπικότητα από καλλιτέχνες και πρώην 'υψηλούς' συνομιλητές του.

Την κατάσταση επιχειρεί να τη σώσει κάποια στιγμή ο Κώστας Γαβράς από τη Γαλλία με μία επιστολή υποστήριξης που συνυπογράφει μέχρι και ο François Mitterrand, αλλά το κακό έχει ήδη γίνει. Ενώ αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, προσπαθεί να δωρίσει τη συλλογή του στο ελληνικό κράτος, το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας τελικά θα χαθεί ή θα κλαπεί, τόσο όσο ζούσε όσο και μετά από τον θάνατό του, το 1987, σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, νικημένος από το AIDS.

Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου της Ελένης Κουτσούδη-Ιόλα, ‘λόγια και μαρτυρίες χωρίς ντοκουμέντα, κοσμούν συχνά, ακόμα και σήμερα, διάφορα έντυπα, ενώ ανυπόστατοι ισχυρισμοί αναπαράγονται ανεξέλεγκτα και με μεγάλη ευκολία, συντηρώντας εις το διηνεκές φαιδρές φαντασιοπληξίες’. Γι’ αυτό έχει λόγο ύπαρξης αυτό το βιβλίο. Για να μπορέσουμε να γίνουμε μύστες στην ‘αυθεντική’ ιστορία της ζωής του Ιόλα.

---

Info: Το βιβλίο της Ελένης Κουτσούδη-Ιόλα 'Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας: Ο Άνθρωπος πίσω από τον Μύθο', κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. Μπορείτε να το αποκτήσετε με ένα κλικ εδώ.

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr