Αντίποδες: Ο εκδοτικός που υπενθύμισε ότι (και) η ποιότητα φέρνει επιτυχίες

Πολλά e-mails. Πολλά τηλέφωνα. Άπειρος χαμένος χρόνος στα social media. Κι εξοντωτικοί ρυθμοί που δεν αφήνουν κανέναν να πάρει ανάσα.  Ο χρόνος για διάβασμα φαντάζει γοητευτική πολυτέλεια. Η λογική θα έλεγε πώς για τους –όχι και τόσους πολλούς- φίλους του βιβλίου η λύση θα ήταν κάτι γρήγορο, εύπεπτο κάτι ίσως λίγο πρόχειρο, όπως οι καιροί το επιβάλουν.

Τα σημαντικά βιβλία θα βρουν το δρόμο τους προς το αναγνωστικό κοινό

"Η άποψή μας ήταν εξαρχής ότι τα σημαντικά βιβλία, αν τους δοθεί η προσοχή που χρειάζεται εκδοτικά, θα βρουν το δρόμο τους προς το αναγνωστικό κοινό" θα πει, σε κάποια στιγμή της συνέντευξης, ο Κώστας Σπαθαράκης, συνιδρυτής του (μικρού) εκδοτικού οίκου Αντίποδες, ο οποίος έχει καταφέρει να εντυπωσιάσει τα τελευταία χρόνια τόσο με την άρτια ποιότητα των βιβλίων που εκδίδει όσο και με τις εντυπωσιακές για τα ελληνικά δεδομένα πωλήσεις που έχει παρουσιάσει -με το Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου να σπάει τα κοντέρ.

Μιλήσαμε μαζί του για το πώς το καλώς εννοούμενο ρίσκο, οι φαινομενικά αντιθετικές επιλογές, η επιμονή (κι εμμονή) στη λεπτομέρεια σε συνδυασμό με την εμπειρία, τη γνώση και το μεράκι μπορούν να φέρουν σπουδαία αποτελέσματα κόντρα σε όσα πρεσβεύει η πεπατημένη -και συνήθως πρόχειρη- οδός της εποχής μας.

Πώς πήρατε την απόφαση να ξεκινήσετε έναν νέο εκδοτικό σε μια περίοδο που ακόμα την χαρακτηρίζει η κρίση στον οικονομικό –κι όχι μόνο- τομέα; Δεν το θεωρήσατε εξαιρετικά ριψοκίνδυνο;

Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος που έχει εργαστεί στο χώρο του βιβλίου, όπως εμείς όταν ξεκινήσαμε, έχει σκεφτεί ή ακόμη και έχει σχεδιάσει να εκδώσει, με τη δική του λογική, κάποια βιβλία που αγαπάει και θεωρεί σημαντικά. Η κρίση μας επηρέαζε έτσι κι αλλιώς όπως όλους. Κατά κάποιο τρόπο μπορεί και να μας ώθησε σε αυτό το βήμα, αφού και η προηγούμενη κατάσταση δεν ήταν ιδιαίτερα ρόδινη. Αν δεν έχει κανείς κάτι να χάσει, δεν ριψοκινδυνεύει ακριβώς, πολύ περισσότερο όταν τα κάνει όλα μόνος του, όπως κάναμε εμείς στην αρχή.

Ήταν απόφαση ζωής;

Δεν ξέρω για την απόφαση, τότε την αντιλαμβανόμουν ως κάτι πολύ πιο απλό. Σίγουρα όμως η πορεία που ξεκίνησε με αυτήν άλλαξε πολλά πράγματα στη ζωή μου. Από την άλλη, συνεχίζω να κάνω πολλά από τα πράγματα που έκανα και ως εξωτερικός συνεργάτης άλλων εκδοτικών οίκων (διόρθωση, επιμέλεια κ.λπ.), μόνο που τώρα τα κάνω για τους Αντίποδες. Έτσι, στην καθημερινότητά μου δεν υπάρχει μέχρι τώρα καμιά συγκλονιστική μεταβολή.

Kάποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν ακολουθείτε την πεπατημένη. Είναι ένστικτο; Πολλή δουλειά; Μεράκι και γνώση του αντικειμένου; Ή ένα τρελό ρίσκο που σας βγήκε;

Το Γκιακ υπήρξε καθοριστικό από πολλές απόψεις και σίγουρα στην επιτυχία του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η δυναμική που συνεχίστηκε και με άλλα βιβλία των εκδόσεών μας. Στα βιβλιοπωλεία βρίσκεται τώρα –μετά από τρία και κάτι χρόνια– η τριακοστή χιλιάδα, κάτι σχεδόν αδιανόητο για μια συλλογή διηγημάτων. Ήταν η κορύφωση μιας στροφής του αναγνωστικού ενδιαφέροντος στην ελληνική λογοτεχνία, στην οποία επενδύσαμε κι εμείς εκδίδοντας αρκετά βιβλία πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, όπως η Δύναμη του κυρίου Δ* του Άγη Πετάλα, τα Αυτόματα του Κώστα Περούλη, η Τελευταία προειδοποίηση του Παναγιώτη Κεχαγιά και οι Παγανιστικές δοξασίες του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη, τα οποία συνέβαλαν σε μια υφολογική και θεματική ανανέωση της λογοτεχνίας. Το μέλλον θα δείξει αν αυτή η στροφή ήταν παροδική.

Βασιστήκαμε στους εξαιρετικούς μεταφραστές με τους οποίους συνεργαζόμαστε, και στην εμπειρία μας στην επιμέλεια

Σε ό,τι αφορά την ξένη λογοτεχνία, αξιοποιήσαμε τις εμμονές μας (την αγάπη για τη ρωσική λογοτεχνία π.χ., με την Καρδιά σκύλου του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, το Φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ του Γκαϊτό Γκαζντάνοφ, την Πετρούπολη του Αντρέι Μπιέλυ), τις αναζητήσεις μας στην ξένη λογοτεχνία, αλλά και ιδέες και προτάσεις που έφτασαν ως εμάς. Κάπως έτσι προέκυψαν η Κλαρίσε Λισπέκτορ, που ένα βιβλίο της είχε εκδοθεί στα ελληνικά χωρίς να προσεχτεί όσο έπρεπε, ο Μίροσλαβ Πένκοφ (Ανατολικά της Δύσης, Το βουνό των πελαργών) και ο Γκρεγκ Τζάκσον (Άσωτοι). Κυρίως όμως βασιστήκαμε στους εξαιρετικούς μεταφραστές με τους οποίους συνεργαζόμαστε, και στην εμπειρία μας στην επιμέλεια. Καθοριστική υπήρξε οπωσδήποτε και η καλλιτεχνική επιμέλεια των βιβλίων μας από τη Μάρω Κατσίκα, που συγκρότησε σταδιακά μια πολύ ξεχωριστή και απόλυτα αναγνωρίσιμη αισθητική πρόταση για την οπτική ταυτότητα του βιβλίου.

Η άποψή μας ήταν εξαρχής ότι τα σημαντικά βιβλία, αν τους δοθεί η προσοχή που χρειάζεται εκδοτικά, θα βρουν το δρόμο τους προς το αναγνωστικό κοινό.

"Αντίποδες". Τι πρεσβεύει ο τίτλος του εκδοτικού σας;

Μία αντεστραμμένη εικόνα του λογοτεχνικού χάρτη, όπου δεν λειτουργεί η συνηθισμένη αίσθηση προσανατολισμού, όπου τα πράγματα δεν βρίσκονται εκεί που θα περίμενες και όπου αντιθετικά στοιχεία συνυπάρχουν εποικοδομητικά.

Τι σας δίνει κέφι για να συνεχίσετε τη δουλειά σας;

Εννοείται ότι η καλή υποδοχή (και δεν εννοώ μόνο την εμπορική) των βιβλίων μάς επιτρέπει να αφιερώνουμε τον παραπάνω χρόνο και την όρεξη που χρειάζεται πάντα για να φτιαχτεί κάτι καλό και όμορφο. Μας συνοδεύουν πάντως και οι νευρώσεις των επαγγελμάτων του βιβλίου, που τώρα έχουν το περιθώριο να αναπτυχθούν ελεύθερα: η εμμονή στην πλήρη κατανόηση του έργου, το άγχος του λάθους, η μανία της διόρθωσης… Όλα αυτά μοιάζουν πολύ με κέφι επειδή τα μοιραζόμαστε ως ομάδα.

Έχετε την αίσθηση ότι το αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας μειώνεται συνεχώς κάθε χρόνο ή αντίθετα ο κόσμος βρίσκει ξανά στο βιβλίο μια ηρεμία, ένα καταφύγιο από τις υπερηχητικές ταχύτητες της καθημερινότητας και ίσως μια ελπίδα;

Το αναγνωστικό κοινό είναι δυστυχώς μια σχετικά ασαφής έννοια, γιατί δεν έχουμε στοιχεία που να μας δείχνουν τις τάσεις ή τις προτιμήσεις των ανθρώπων που αγοράζουν βιβλία, και πολύ περισσότερο αυτών που διαβάζουν βιβλία. Οι απαντήσεις στα σχετικά ερωτήματα, που τα θέτουμε όλοι μας, είναι βασισμένες αποκλειστικά στις περιορισμένες κοινωνικές εμπειρίες του καθενός, στη διαίσθηση και στις προβολές του. Αυτό που μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε είναι πως στην Ελλάδα βγαίνουν πολλά καλά βιβλία, που πολύ συχνά υπερβαίνουν τον αναπόφευκτα στενό κύκλο των βιβλιοφάγων και των ειδικών. Δεν ξέρω αν ένα βιβλίο προσφέρει ελπίδα ή καταφύγιο – μας δίνει μια οπτική του κόσμου μας και από αυτή την άποψη δεν είναι πάντοτε κάτι ευχάριστο ή διασκεδαστικό.

Ποια πιστεύετε, τελικά, ότι είναι εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να δώσουν "φτερά" σήμερα σε έναν νέο και μικρό εκδοτικό οίκο;

Όπως συμβαίνει παντού στον κόσμο, οι μικροί εκδότες στηρίζονται σε μια αυστηρή επιλεκτικότητα ώστε να αποκτήσουν σταδιακά ένα αισθητικό στίγμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται καμία παρεκτροπή από αυτό που έχει κανείς σχεδιάσει. Από την άλλη, πρέπει να βλέπουμε τους περιορισμούς (υλικούς και πνευματικούς) που έχουν τα μικρά σχήματα, και να προσπαθούμε διαρκώς να τους υπερβαίνουμε.

Τέλος, ποιες θα είναι οι επόμενες εκδοτικές σας κινήσεις;

Οι βασικές κατευθύνσεις μας δεν θα αλλάξουν. Θα δώσουμε ίσως λίγη περισσότερη έμφαση στην ξένη πεζογραφία το επόμενο διάστημα, με ορισμένα εξαιρετικά βιβλία, όπως τη Συνείδηση του Ζήνωνα, του Ίταλο Σβέβο, σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη, 24 σονέτα του Σαίξπηρ σε μετάφραση Ερρίκου Σοφρά, τα Κατά Α.Γ. πάθη της Κλαρίσε Λισπέκτορ σε μετάφραση Μάριου Χατζηπροκοπίου και το Να τελειώνουμε με τον Ανρί Μπελγκέλ του Εντουάρ Λουί, σε μετάφραση Μιχάλη Αρβανίτη.

Εκδόσεις Αντίποδες

Κάλβου 8-10, 11473 (Εξάρχεια)

210 6471188

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr