Yuri Herrera: Η μεγάλη ελπίδα της νοτιοαμερικανικής λογοτεχνίας

Ένας δημοσιογράφος θέλει να δωρίσει μερικά βιβλία στον χαρακτήρα που ακούει στο όνομα "καλλιτέχνης" κι έτσι συνοδεύει την πράξη του με την παρακάτω φράση: "Αφού σας αρέσουν τα λόγια, θα είναι σα να μεθάτε από το αυτί". Ο τελευταίος είναι ο προσωπικός διασκεδαστής του "βασιλιά" ή με πιο απλά λόγια του βαρόνου ναρκωτικών της περιοχής. Το απόσπασμα μας έρχεται από το Σημάδια πριν το τέλος του κόσμου (εκδ. Καστανιώτης) του Μεξικανού Yuri Herrera που θεωρείται, όχι άδικα, ως η νέα μεγάλη ελπίδα της νοτιοαμερικανικής λογοτεχνίας αφού κατάφερε το 2015 (όταν, δηλαδή, μεταφράστηκε στα Αγγλικά) να κερδίσει κοινό και κριτικούς φτάνοντας μέχρι τη λίστα με τις προτάσεις για τα βιβλία της χρονιάς της Guardian.

Οι ιστορίες του μπορεί να είναι άχρονες και πανανθρώπινες, μιλούν όμως παράλληλα για τα πάθη της χώρας του –τη φτώχεια, τη βία, την ανομία, τα καρτέλ, το δράμα της μετανάστευσης- με τον πιο άμεσο και λυρικό τρόπο. Από τις σελίδες του παρελαύνουν άγιοι και δαίμονες, ναρκέμποροι και αθώα κορίτσια, λαϊκοί τραγουδιστές και μπράβοι, μετανάστες και τοπικοί άρχοντες που δημιουργούν μικρά, καλειδοσκοπικά σύμπαντα στα οποία ο αναγνώστης χάνεται όπως θα χανόταν στους δρόμους μίας άγνωστης πόλης κάπου στις εσχατιές της Νοτίου Αμερικής.

---

Η τέχνη πάντα καταπιανόταν με τον τρόμο και την απελπισία σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή. 

---

"Η λογοτεχνία μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Το έχει κάνει για μένα αλλά και για πολλούς άλλους αναγνώστες" σημειώνει χαρακτηριστικά, κάποια στιγμή της συνέντευξης, ο 49χρονος Μεξικανός. Εκτός όμως από πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις για τα βιβλία και την τέχνη, μοιράστηκε μαζί μας και τις σκέψεις του για το προσφυγικό πρόβλημα, τον νυν πρόεδρο των Η.Π.Α, Donald Trump, και τα σχέδια του για το άμεσο μέλλον.

Τα κείμενά σου έχουν μεγάλο αντίκτυπο στους αναγνώστες. Είναι προϊόν αναμνήσεων, εντατικής έρευνας ή αφηγήσεων που σου έχουν μεταφερθεί; Η μυθοπλασία είναι προϊόν της πραγματικότητας χωρίς όμως να είναι ακριβές αντίγραφό της, δεν είναι ένας καθρέφτης αλλά μία προσθήκη σε αυτήν που υπογραμμίζει, δίνει έμφαση και, γενικά, η λειτουργία της δεν σταματά εκεί αφού, τελικά, δημιουργεί κάτι νέο. Έτσι συμβαίνει και με τα δικά μου έργα, τα οποία ξεκινούν ως παρατήρηση, δεν σταματούν όμως εκεί. Φροντίζω πάντα να προσθέτω τα δικά μου συναισθήματα και τις δικές μου αναμνήσεις, με τέτοιον τρόπο όμως ώστε να αποτελούν μέρος αυτού του νέου κόσμου που δημιουργείται.

Το γράψιμο είναι μία καθημερινότητα για σένα; Ναι, βέβαια όταν λέω "γράψιμο", μπορεί απλά μία μέρα να κρατήσω σημειώσεις από μία ιστορία που άκουσα και θα ήθελα να χρησιμοποιήσω, δεν εννοώ απαραίτητα ότι καθημερινά γράφω ολόκληρες παραγράφους, αυτό είναι κάτι που κάνω όταν το έργο είναι πια καθαρό στο μυαλό μου κι έχει συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Έντονος λυρισμός ανάμεσα σε σκηνές όπου η φτώχεια, η βία, οι κακοποιοί και τα ναρκωτικά κυριαρχούν. Είναι αυτός ο δικός σου τρόπος για να χωρέσει η έννοια της "ελπίδας" στα κείμενά σου; Όχι, η τέχνη πάντα καταπιανόταν με τον τρόμο και την απελπισία, σε κάθε χώρα, σε κάθε εποχή, όχι για να την κάνει καλύτερή ή πιο όμορφη ή για να δώσει ελπίδα, αλλά για να γίνουν κατανοητά τα διαφορετικά επίπεδα κάθε περίστασης. Η τέχνη δεν είναι εδώ για να κάνει τον οποιονδήποτε να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του αλλά για να αποτελεί μία πηγή έτσι ώστε οι άνθρωποι να αναλαμβάνουν την ευθύνη της δικιά τους ματιάς.

Πόσο κοντά νιώθεις με το κίνημα του νοτιοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού; Όσο κοντά νιώθω με οποιοδήποτε άλλο ρεύμα της νοτιοαμερικανικής λογοτεχνίας. Συνηθίζω να λέω πως αυτό που αποκαλείται "μαγικός ρεαλισμός", όσο σημαντικό και αν υπήρξε, μιας και μερικά πολύ σπουδαία βιβλία που γράφτηκαν ανήκουν στο είδος, δεν αποτελεί παρά ένα μικρό μέρος από τη λογοτεχνία της Νοτίου Αμερικής. Υπάρχουν πολλά πράγματα που έγιναν πριν αυτό, όπως και πολλά που το ακολούθησαν.

Η πολιτική φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στα βιβλία σου. Ποιες είναι οι σκέψεις σου για τη σημερινή πολιτική κατάσταση του πλανήτη και πιο συγκεκριμένα για την κυβέρνηση Trump; Δεν είναι εφεύρεση του Trump ο ρατσισμός ή η ξενοφοβία, ούτε οι οπαδοί τους, απλά έκανε εμφανή κάποια πράγματα που ήταν πάντοτε εκεί και εμείς οι Μεξικανοί τα γνωρίζουμε από πάντα, με συνεπές αποτέλεσμα να μην μπορούμε να έχουμε μεγάλες ελπίδες για οποιονδήποτε Αμερικανό πρόεδρο. Είναι αλήθεια, όμως, ότι κάνοντάς τα εμφανή και αποδεκτά στην κεντρική πολιτική σκηνή, η σκληρότητα και η κατάχρηση της εξουσίας τόσο από τις αρχές όσο και από τα μεμονωμένα φασιστοειδή αυξήθηκαν.

Οι φασίστες γίνονται όλο και πιο δυνατοί καταλαμβάνοντας εξουσία σε μέρη όπως η Βραζιλία, η Ευρώπη και οι Η.Π.Α. Φυσικά, υπάρχουν πολλές χώρες (στην Αφρική, στη Νότιο Αμερική) όπου ο ρατσισμός έχει υπάρξει ο κανόνας εδώ και πάρα πολύ καιρό, αφού οι μεγάλες επιχειρήσεις επί της ουσίας είχαν το κράτος στα χέρια τους για δικό τους όφελος. Απλά, ξαφνικά, όλη αυτήν την κατάσταση τη μαθαίνει κι υπόλοιπος πλανήτης.

Τι συμβολίζει η Makina, η νεαρή κοπέλα που πρωταγωνιστεί στην δεύτερη ιστορία του Σημάδια πριν το τέλος του κόσμου; Η Makina ζει πολλές εμπειρίες που βιώνουν οι περισσότεροι από τους μετανάστες, παράλληλα όμως διαθέτει κάποιες πολύ συγκεκριμένες δυνάμεις: έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τις νέες καταστάσεις, έχει ενσυναίσθηση, είναι πολύγλωσση. Κάποιοι λίγοι μετανάστες έχουν αντίστοιχα αυτές τις ικανότητες, ενώ πολλοί άλλοι που ξεκινούν για το μεγάλο ταξίδι χωρίς αυτές έχουν τη θέληση να αναμορφώσουν τον εαυτό τους.

Μπορεί η λογοτεχνία να σώσει τον κόσμο; Κι αν όχι, μπορεί τουλάχιστον να τον κάνει λίγο καλύτερο; Η λογοτεχνία μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Το έχει κάνει για μένα αλλά και για πολλούς άλλους αναγνώστες. Δεν έχει όμως ευθύνη να τον σώσει· αν έχει μία ευθύνη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οφείλει να υπογραμμίζει τους τρόπους με τους οποίους μαχόμαστε για έναν καλύτερο κόσμο.

Σχέδια για το μέλλον; Μόλις εξέδωσα έναν μη λογοτεχνικό βιβλίο σχετικά με μία πραγματική ιστορία που έλαβε χώρα στην πόλη όπου γεννήθηκα, την Πατσούκα, όταν έναν ορυχείο έπιασε φωτιά και οι Αμερικανοί διαχειριστές αποφάσισαν να το σφραγίσουν όσο ακόμα βρίσκονταν μέσα οι ανθρακωρύχοι. Έχει εκδοθεί στο Μεξικό και την Ισπανία ενώ σε λίγους μήνες θα βγει και στα Αγγλικά. Τέλος, έχω αναλάβει την επιμέλεια σε μία συλλογή διηγημάτων που, σε γενικές γραμμές, καταπιάνεται με αυτό που ονομάζουμε speculative fiction.  

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr