Τι συμβαίνει και μας έχει πιάσει τόση μουσική νοσταλγία;

Όταν έπεσε στο τραπέζι το θέμα της μουσικής νοσταλγίας που μας έχει βρει τα τελευταία χρόνια, πρώτη μου σκέψη ήταν το "από πού να το πιάσεις και πού να το αφήσεις". Εμπλέκονται τόσες πολλές παράμετροι που φαντάζει σχεδόν ακατόρθωτο να μπορέσει να αναπτυχθεί πλήρως σε 2-3 σελίδες. Τεράστιο το στοίχημα; Ογκόλιθος, πες καλύτερα. Αλλά εδώ οι Liam και Noel Gallagher τα ξαναβρήκαν, τίποτα δεν είναι απίθανο να συμβεί.

Για αρχή, πιο εύκολη τη ζωή θα μας κάνει η παραδοχή ότι η μουσική των 80s-90s-00s πουλάει ακόμα και ως σκέτη old-school ταμπέλα. Για να είμαστε δίκαιοι, δεν υστερούν ούτε οι παλαιότερες δεκαετίες, ωστόσο ας πούμε ότι αυτές οι τρεις είναι οι πιο δημοφιλείς. Για τους δύσπιστους, μία βόλτα από τα θεματικά πάρτι που γίνονται κατά καιρούς στα bars, ή από τα ραδιόφωνα (και τα μαγαζιά) που πεισματικά παίζουν αποκλειστικά "vintage" μουσική, λες και δεν έχει κυκλοφορήσει έκτοτε τίποτα φρέσκο, είναι αρκετή ως επιχείρημα. Όσοι παίζουμε μουσική σε bars –με βινύλια ή χωρίς, αυτό το αναλύσαμε σε προηγούμενο τεύχος του Esquire– μπορούμε να επιβεβαιώσουμε πως ένας τρόπος για να "κουνηθεί" επιτέλους κάποιος από το σκαμπό του, ή έστω να ξεκολλήσει το βλέμμα του μερικά δευτερόλεπτα από το κινητό του, είναι η αναπαραγωγή μιας επιτυχίας που χρονολογείται στις εν λόγω δεκαετίες.

Όλα είναι στο μυαλό

...στην κυριολεξία κιόλας. Βάσει επιστημονικής εξήγησης, όταν ακούμε μουσική, ο οπτικός φλοιός του εγκεφάλου ενεργοποιείται αυτόματα, με αποτέλεσμα να συνδέουμε τον ήχο με οπτικές και άλλες αναμνήσεις σχεδόν αμέσως. Τα "αισθητηριακά στιγμιότυπα" εντυπώνονται στον νου μας και παραμένουν ακλόνητα για το υπόλοιπο της ζωής μας. Μπορούμε και σε μεγαλύτερη ηλικία να δημιουργήσουμε αντίστοιχες συνδέσεις, αλλά όσες δημιουργούνται προτού ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου, στα 25 μας χρόνια, ριζώνουν βαθύτερα και άρα είναι ισχυρότερες. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει και η επανάληψη των τραγουδιών, ως μητέρα πάσης μαθήσεως· αν ακόμα θυμάσαι απ’ έξω τους στίχους του To The Moon And Back των Savage Garden ή του "Σα να μην πέρασε μια μέρα" του Γιώργου Δημητριάδη, δεν είσαι ο μόνος. Ούτε αν έχεις συνδυάσει το Λιωμένο παγωτό με την πενταήμερη της τάξης σου στη Ρόδο, ή τα πρώτα τραγούδια του Μιχάλη Χατζηγιάννη και των Guns 'N' Roses με την πρώτη ακραία χυλόπιτα που έφαγες. Been there, done that.

"Δεν ξαναγράφονται τέτοια τραγούδια"

Το επιχείρημα του μουσικού καλουπιού που έσπασε, και εξαιτίας του δεν ξαναβγαίνουν άλλα τόσο ωραία κομμάτια, ενδεχομένως και να μην είναι τόσο άκυρο. Σίγουρα όμως το συναίσθημα, οι εμπειρίες τουλάχιστον, που συνόδευσαν την κυκλοφορία τους δεν "ξαναγίνονται", και αυτή σε μεγάλο βαθμό είναι και η μαγιά της επιτυχίας τους. Όταν οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα εφηβικά ή τα φοιτητικά τους χρόνια υπήρξαν τα πιο ανέμελα της ζωής τους, πώς να μη μετακινηθεί το συναίσθημά τους στο άκουσμα των καλλιτεχνών που λάτρευαν τότε;

Getty Images

Η μουσική καινοτομία της εποχής, η διαρκής επίδραση των καλλιτεχνών της και οι τάσεις που καθοδηγούνται από τη νοσταλγία ερμηνεύουν τη διαχρονική δημοτικότητά τους, συνεχίζοντας να εμπνέουν νέους καλλιτέχνες. Κάποιοι, η Dua Lipa για παράδειγμα -με το Need You Tonight των INXS– έχουν χτίσει τη δισκογραφία τους σε μεγάλο βαθμό παίρνοντας samples παλαιότερων hits και ενσωματώνοντάς τα σε νέα, δικά τους.

Άλλοι, όπως η Chappell Roan έχουν γίνει μαέστροι στη δημιουργία αυτής της συναισθηματικής σύνδεσης· η τραγουδίστρια από το Μιζούρι μαζί με τον παραγωγό της Daniel Nigro εσκεμμένα υιοθετούν στοιχεία και τεχνικές που αντικατοπτρίζουν ακουστικά ερεθίσματα από το παρελθόν (συνθεσάιζερ, θόρυβο κασέτας κ.λπ.). Έκανε άραγε κανείς τον παραλληλισμό του Cloudbusting της Kate Bush από το 1985 με το σαρωτικό Good Luck, Babe! που κυκλοφόρησε 40 χρόνια μετά;

Όπως και να ’χει, η δεκαετία του ’80 εισήγαγε ήχους (όπως τα προαναφερθέντα συνθεσάιζερ) δημιουργώντας ένα μοναδικό ποπ-ροκ τοπίο. Τα 90s και τα 00s συνέχισαν σε αυτό το πνεύμα, με διάφορα είδη όπως το grunge, το εναλλακτικό ροκ, την drum n bass, τη rave και την R&B να κερδίζουν την προσοχή του ευρέος κοινού, ενώ πολλά τραγούδια καλλιτεχνών όπως ο Michael Jackson, ο Prince και η Madonna μετατράπηκαν σε ύμνους της εποχής τους. Απλά πράγματα. 

"Λεφτά" αισθήματα

Βέβαια, για να μη λέμε μισές αλήθειες, ας μην προσποιούμαστε ότι η μουσική βιομηχανία λειτουργεί με βάση τη νοσταλγία και ότι τα χρήματα δεν παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι περιοδείες επανένωσης συγκροτημάτων είναι μια κανονική, επικερδέστατη επιχείρηση, ισοδύναμη με "λεφτόδεντρο" σε έναν από τους πιο επισφαλείς οικονομικά τομείς. Οι θαυμαστές, που κάποτε ήταν (πιο) νέοι και χωρίς πολλά χρήματα, έχουν πλέον μεγαλώσει και μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα εισιτήριο που θα τους εξασφαλίσει ραντεβού με τη νιότη τους. Ειδικά σήμερα που οι απολαβές των μουσικών φθίνουν, τα ποσά που προσφέρουν οι διοργανωτές στις μπάντες για να επανενωθούν και να βγουν σε περιοδεία είναι τόσο δελεαστικά που και "βουνά" –όπως οι Oasis– μετακινούν.

Πράγματι, στην εποχή του streaming, οι μουσικοί δεν βγάζουν πλέον (τόσα) χρήματα από το μετερίζι τους. Κάποτε, οι κασέτες και τα CD ήταν η κύρια πηγή εισοδήματός τους και μπορούσαν να βασίζονται σε αυτό, με τις περιοδείες να λειτουργούν ως ένα επιπλέον κέρδος ή εργαλείο προώθησης. Όμως, η μετάβαση στον νέο θαυμαστό ψηφιακό κόσμο έχει καταστρέψει τη βιομηχανία και τα οικονομικά των συγκροτημάτων. Το δε Spotify τούς καταβάλλει υποτυπώδη ποσά ανά ακρόαση – πιο πολύ με εκμετάλλευση μοιάζει, παρά με πληρωμή. Εκπλήσσεται λοιπόν κανείς που Liam και Noel άφησαν στην άκρη τα "μαχαίρια" για τα 57 εκατ. ευρώ που φημολογείται ότι "κόστισε" η επανένωσή τους;

Παρεμπιπτόντως, άλλα συγκροτήματα δεν χρειάζεται καν να βγουν σε κανονικές περιοδείες για να πλουτίσουν. Η ολογραφική συναυλία ABBA Voyage λέγεται πως αποφέρει εκατομμύρια λίρες ανά εβδομάδα. Αντίστοιχα, στις πιο κερδοφόρες περιοδείες των τελευταίων ετών ανήκουν αυτές των Mötley Crüe, Def Leppard και Blur, ενώ ο Damon Albarn ετοιμάζεται (με τους Gorillaz όμως) να επισκεφθεί και τα μέρη μας το ερχόμενο καλοκαίρι. To one-off των Black Sabbath στο Μπέρμινγχαμ εξαρχής ήταν εκτός συναγωνισμού, και με το φευγιό του Ozzy πέρασε στην ιστορία. Επ' ευκαιρία, τo κοινό όλων των προαναφερθέντων συγκαταλέγεται (και) στην κατηγορία Divorced Dad Rock, των διαζευγμένων πατεράδων της ροκ δηλαδή. Κοινώς, τους λάτρεψαν ως έφηβοι, παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά, χώρισαν και ακόμα τους ακούν.

Getty Images

Στο μεταξύ, η αγορά είναι εξαιρετικά ευρεία και το φαινόμενο ως φαινόμενο δεν αφορά μόνο τη ροκ. Όσο πιο επιδραστικός υπήρξε ο καλλιτέχνης και η μουσική του στην περίοδο που μεσουρανούσε, τόσο πιο πιθανό είναι να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα της επιστροφής του. Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται και το θρυλικό boy band των Backstreet Boys, που από την παγκόσμια περιοδεία τους DNA World Tour συγκέντρωσαν πάνω από 200 εκατ. ευρώ, ενώ στην παρούσα φάση κάθε εμφάνισή τους στο Sphere του Λας Βέγκας σημαίνει περίπου 3,5 εκατ. ευρώ στην τσέπη τους. 

Πέρα, πάντως, από τις συναυλίες καλλιτεχνών που μεγάλωσαν γερά παιδιά και που απολαύσαμε και στην Ελλάδα, εκ των οποίων και εκείνες των Pulp, Duran Duran, Green Day, Prodigy και των The Cure (προτού κυκλοφορήσει το Songs of a Lost World – 16 χρόνια μετά από το 4:13 Dream), εξαιρετικά καλά τα πάνε και τα lives Ελλήνων καλλιτεχνών που έχτισαν καριέρες 30-40 χρόνια πριν, όπως και τα αντίστοιχα πάρτι με μουσική αποκλειστικά από τις εν λόγω δεκαετίες. Όσο περνάμε καλά ακούγοντάς τα, τόσο θα χτίζουν δεύτερες και τρίτες καριέρες.

Λίγη (απο)θεραπεία δεν βλάπτει

Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, εξετάζοντας τους λόγους για τους οποίους η νοσταλγία πουλάει, απαντήσεις εύκολα βρίσκουμε και στο παρόν. Ποιες είναι οι τρέχουσες κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας; Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουμε και πόσο διαφέρουν οι συνθήκες σε σύγκριση με το παρελθόν που λαχταράμε; Πού έχουν πάει οι πιο προσιτές εποχές; Όταν όλα έμοιαζαν πιο απλά, πριν από 30 χρόνια, η θεραπευτική δράση της νοσταλγίας στο σήμερα ως μίνι αναλγητικό είναι δεδομένη, αφού μας βοηθά να επανασυνδεθούμε με τις παλιές εκδοχές του πιο απροβλημάτιστου εαυτού μας, όχι απλώς ως διαφυγή ή απόσπαση προσοχής, αλλά ως προσωρινό μέσο αντιμετώπισης.

Πρόβλημα δεν είναι πόσες φορές θα δούμε την τελευταία συναυλία των Scorpions, των Guns N' Roses ή των Πυξ Λαξ. Αντιθέτως, η ζωή μας δεν διαρκεί πολλά καλοκαίρια, ούτε πρόκειται ποτέ να γίνουμε νεότεροι. Γι’ αυτό κάν’ το όπως οι Oasis. Don't look back in anger και πήγαινε σε όσες αντέχει η μέση σου. Εκεί θα είμαστε κι εμείς.

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr