O Don Letts είναι τόσο μεγάλος όσο το rock n' roll

Κάποτε στο Λονδίνο, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ένας νεαρός Τζαμαϊκανός με ράστα έτρεχε μία μπουτίκ με ρούχα. Εκεί σύχναζαν κάτι περίεργοι τύποι, μαύροι και λευκοί, που δεν φαίνονταν να έχουν κανένα μέλλον. Η ιστορία ίσως να μην είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν ο πρωταγωνιστής δεν ήταν ο βασικός λόγος του γάμου μεταξύ reggae και punk, ένας από τους πλέον σημαντικούς κινηματογραφιστές στον χώρο του μουσικού ντοκιμαντέρ (με θρυλικές επιτυχίες όπως το The Punk Rock Movie), ένας DJ που έχει γυρίσει τον κόσμο για να παίξει dub, ένας πολύ πετυχημένος παραγωγός για το ραδιόφωνο του BBC 6 και -κυρίως- ο σκηνοθέτης των βιντεο των Τhe Clash.

Κυρίες και κύριοι, αυτός είναι ο θρυλικός Don Letts. Στα 63 του χρόνια έρχεται για ένα μόνο βράδυ στην Αθήνα, την Κυριακή 20 Οκτωβρίου, στα πλαίσια των μουσικών συναντήσεων SNFCC Session του ΚΠΙΣΝ για να συζητήσει με το κοινό και να δώσει ένα DJ set τελείως διαφορετικά από τα άλλα. Λίγες ώρες πριν ανέβει στα αθηναϊκά decks μιλήσαμε μαζί του για μουσικές επαναστάσεις, το punk ως στάση ζωής, την ιστορία των skinheads και τα μυστικά του καλού μουσικού ντοκιμαντέρ.

Ήσουν εκεί όταν το punk ερχόταν στη ζωή. Μπορείς να περιγράψεις την εποχή με λίγα λόγια; Ναι, κάποιοι λένε (γέλια) ότι ήμουν στο κέντρο του punk rock σύμπαντος. Δεν είναι εύκολο να το περιγράψω με λίγα λόγια, αν δεν καταλάβουμε πρώτα τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες του τότε. Στα μέσα της δεκαετίας του '70 η κατάσταση ήταν απελπιστική (υψηλή ανεργία, συνεχείς απεργίες), το κλίμα ιδιαίτερο κακό (άνοδος του εθνικισμού) και όπως το είχε περιγράψει κι ο φίλος μου ο Johnny Rotten με δύο λέξεις: No Future (κανένα μέλλον). Μάλιστα το soundtrack του τότε ήταν γεμάτο με σκατά σαν το prog rock. Για μένα, ευτυχώς, υπήρχε η reggae για να μαλακώσει τον πόνο μου. Οι λευκοί φίλοι μου όμως βρήκαν τον δικό τους ήχο που περιέγραφε την κατάστασή τους: Τo punk.

Πότε, πού και με ποιον τρόπο συναντήθηκε η reggae με το punk; Πολλοί λένε ότι το φταίξιμο (γέλια) είναι δικό μου. To 1977 έπαιζα DJ σε ένα club του Λονδίνου που το έλεγαν Roxy. Ήταν το πρώτος μέρος που έπαιζε punk σε όλη την Αγγλία, απλά τότε υπήρχαν τόσοι λίγοι δίσκοι του είδους κι έτσι έβαζα κι άλλα πράγματα που γούσταρα, όπως σκληρoπυρηνική dub reggae. Ευτυχώς για μένα, οι λευκοί punks φίλοι μου λάτρευαν αυτόν τον ήχο.

Τι θα έλεγες σε όσους πιστεύουν ότι το punk πούλησε την ψυχή του στη μουσική βιομηχανία σε κάποια φάση; Αυτά είναι ηλιθιότητες. Το πρώτο λάθος είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το punk rock ξεκίνησε στα τέλη των 70s. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το punk δε συνέβη ξαφνικά, είχε μία παράδοση, μία συνέχεια. Η γέννηση του rock n' roll από μόνη της είναι μία καθαρά punk στιγμή. Η γέννηση του hip hop το ίδιο. Είναι σημαντικό να το καταλάβουν οι άνθρωποι, γιατί μετά θα αντιληφθούν ότι όλο αυτό είναι ένας ζωντανός οργανισμός που προχωρά μπροστά. Τι συνέβη τελικά σε αυτό το μουσικό κίνημα; Όπως συμβαίνει με όλα τα κινήματα, κάποια στιγμή άρχισε να αποτελεί κομμάτι του mainstream - κάτι που ίσχυσε αργότερα για το hip hop ή την rave.

Άλλαξαν οι The Clash την πορεία της μουσικής; (Κάνει μία μεγάλη παύση πριν μιλήσει) Αν την άλλαξαν; Σίγουρα τη βοήθησαν να μείνει πάνω στις σωστές ράγες, την κράτησαν ζωντανή και την έκαναν να παραμείνει στην επιφάνεια. Μάλιστα ήταν αρκετά γενναίοι για να την εξελίξουν. Δεν έμειναν κολλημένοι στην ιδέα ότι είναι μόνο γρήγορες και αγριεμένες κιθάρες, αντίθετα από το πρώτο άλμπουμ μέχρι το London Calling υπάρχει ένα τεράστιο άλμα δημιουργικότητας. 

Ποια είναι τα βασικά συστατικά ενός καλού μουσικού ντοκιμαντέρ; Πρέπει να είσαι σίγουρος ότι το θέμα σου έχει πραγματικό νόημα. Από εκεί και πέρα, για μένα ήταν πάντα ζητούμενο να μπορέσω να διοχετεύσω την ενέργεια του ποιος είμαι πραγματικά με τέτοιον τρόπο ώστε να καταγραφεί στο φιλμ. Άλλες φορές μέσα από τη δικιά μου μουσική κουλτούρα, τη reggae, κι άλλες μέσα από πολλά και διαφορετικά κινήματα και πρόσωπα. 

Πώς θα ήταν η ζωή σου χωρίς τη μουσική; Τι να πω; Όλο το εισόδημά μου έρχεται από τη μουσική. Από την άλλη πάλι, είμαι 63 χρονών, τόσο μεγάλος όσο και το rock n' roll το ίδιο. Την εποχή που μεγάλωνα δεν υπήρχε άλλος δρόμος για πληροφόρηση και έμπνευση. Είμαι ένα παιδί που μεγάλωσε σε άγριες εποχές. Εποχές όπου η μουσική προσπαθούσε να σου αλλάξει το μυαλό κι όχι τα sneakers σου.

Πώς αποφάσισες να γίνεις σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής τη δεκαετία του '70, όταν ένα σωρό στερεότυπα μάστιζαν ακόμα την αγγλική κοινωνία; Βασικά, όταν το 1971 είδα την ταινία The Harder They Come, την πιο διάσημη τζαμαϊκανή ταινία που είναι γεμάτη από reggae ήχους, αποφάσισα κατευθείαν τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Με γοήτευε η δύναμη που είχαν οι ταινίες στο να δίνουν έμπνευση. Τότε, βέβαια, το να σκεφτεί ένας νεαρός μαύρος αυτήν την εργασιακή πορεία ήταν, απλά, μία παρατραβηγμένη και γελοία ιδέα. Πίσω στα 70s ήμασταν υποχρεωμένοι (στο μυαλό όσων πίστευαν σε στερεότυπα) είτε να οδηγούμε λεωφορείο είτε να μοιράζουμε το γάλα από σπίτι σε σπίτι.

Στα μέσα της δεκαετίας, όμως, όταν οι λευκοί punk φίλοι μου σήκωναν ανάστημα με τις κιθάρες του, ήθελα κι εγώ να βρω έναν τρόπο να κάνω το ίδιο. Μέσα από την κάμερα, επαναπροσδιόρισα τον εαυτό μου: Έγινα ο Don Letts, o σκηνοθέτης. Άλλωστε το punk δεν ήταν μόνο μουσική, ήταν ποίηση, ήταν λογοτεχνία, ήταν δημοσιογραφία, ήταν τελικά μία ολόκληρη subculture και μία ολόκληρη στάση ζωής.

Βλέποντας το ντοκιμαντέρ που έχεις γυρίσει με τον χαρακτηριστικό τίτλο The Story of Skinhead σκέφτηκα πως οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν, χωρίς να γνωρίζουν τις πραγματικές καταβολές τους, ότι οι skinheads είναι κι ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον ρατσισμό. Τι έχεις να πεις για αυτό; Κοίτα, στον 21ο αιώνα, οι περισσότεροι skinheads που βλέπουμε είναι όντως ρατσιστές. Δεν ξεκίνησαν όμως έτσι τα πράγματα. Αυτό ήθελα να αφηγηθώ: Τις πραγματικές ρίζες τους. Επί της ουσίας οι skinheads ήταν το πρώτο πραγματικό πολυφυλετικό κίνημα στη Μεγάλη Βρετανία. Εκείνο όμως που συνέβη ήταν το αναμενόμενο, αφού όταν έχεις μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων πολλοί από αυτούς θα είναι μαλάκες.

Έτσι, ως συνήθως, τα media επικεντρώθηκαν τότε στα αρνητικά κι όχι τα θετικά. Η φράση "Λευκοί και μαύροι έφηβοι χορεύουν μαζί" δεν είναι ένα καλό πρωτοσέλιδο, ενώ το "Ρατσιστές skinheads πλακώνουν κόσμο στο ξύλο" είναι ιδανικό για την πρώτη σελίδα. Τελικά το ποδόσφαιρο, μέσα από τους χούλιγκαν, μετέδωσε τη (λανθασμένη) ιδέα του ρατσιστή skinhead σε κάθε άκρη της Ευρώπης. Σου λέω, όμως, ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι.  Μάλιστα, μέχρι σήμερα, ακόμη υπάρχουν μικροί θύλακες ανθρώπων σε όλον τον πλανήτη που πρεσβεύουν τα αρχικά ιδανικά του κινήματος.

Το βιντεοκλίπ για το Rock the Casbah των The Clash έχει γράψει ιστορία. Πόσο σημαντικό, όμως, είναι το χιούμορ στη μουσική βιομηχανία; Φίλε, χωρίς χιούμορ θα καταλήξεις να σκοτωθείς στη μουσική βιομηχανία. Δεν υπάρχει καμία δικαιοσύνη σε αυτήν τη δουλειά. Οι πραγματικοί πρωτοπόροι, οι πραγματικοί πρωτεργάτες πολύ σπάνια παίρνουν όσα τους αξίζουν. Συνήθως είναι κάποιοι άλλοι που έρχονται πιο μετά και μαζεύουν όλα τα χρήματα. Τελικά, όμως, αν μπορείς να κάνεις αυτό που θες και να ζεις από αυτό θα πρέπει να είσαι χαρούμενος.

Πολλοί άνθρωποι εκεί έξω κάνουν δουλειές που μισούν και καταλήγουν να μισούν τον εαυτό τους. Εγώ είμαι αρκετά τυχερός να επιβιώνω κάνοντας πράγματα που με ευχαριστούν. Δεν έχω, λοιπόν, παράπονα. Ή μάλλον έχω ένα: Δεν πρόκειται να γίνω πλούσιος, αυτό δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί, αν και πνευματικά νιώθω σα να είμαι ήδη δισεκατομμυριούχος.

Τι να περιμένει το κοινό από το DJ set της Κυριακής; Θα κάνω αυτό που κάνω μία ζωή. Θα παρουσιάσω δηλαδή την παράδοση της Τζαμάικα και το δώρο που έκανε το νησί στον κόσμο, το οποίο δεν είναι άλλο από τo μπάσο. Θα είναι λοιπόν ένα DJ set με πάρα πολύ μπάσο. Όχι, όμως, κάτι που έχετε ακούσει ξανά στην Αθήνα. Πρέπει να με εμπιστευτείς σε αυτό. Για αυτό άλλωστε με φωνάζουν και Rebel Dread.

Επόμενα σχέδια; Δουλεύω πάνω σε ένα νέο ντοκιμαντέρ, συνεχίζω τα DJ sets σε όλο τον κόσμο, έχω την ραδιοφωνική εκπομπή μου στο BBC 6, κάτι που είναι από τα πιο ευχάριστα πράγματα που έχω κάνει ποτέ, αφού δεν χρειάζεται να είμαι ο punk Don Letts ή ο reggae Don Letts, μπορώ πολύ απλά να είμαι ο Don Letts, ο εαυτός μου. Τέλος, θέλω και σκοπεύω να κάνω μία ταινία με θέμα τον αφροφουτουρισμό.

---

SNFCC Sessions: Don Letts

Κυριακή 20/10, Φάρος
19.30: Ανοιχτή συζήτηση με τον Παναγιώτη Μένεγο 
21.00: DJ Set 

Ελεύθερη είσοδος

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr