Τι θα θυμόμαστε από το κινηματογραφικό 2019

Ο Άγγελος Φραντζής γίνεται μάρτυρας μίας λυρικής, υπαρξιακής περιπέτειας στο διάστημα, ο Βασίλης Κεκάτος ρίχνει λάδι στη φωτιά που άναψε η μεγάλη οθόνη και ο Πάνος Γκένας υπογραμμίζει την αθανασία της 7ης Τέχνης. Λίγο πριν αφήσουμε πίσω μία χρονιά αλλά και μία δεκαετία, δύο σκηνοθέτες και ένας κριτικός κινηματογράφου καταθέτουν στο Esquire τη δική τους άποψη για όλα όσα θα θυμόμαστε από το κινηματογραφικό 2019.

Στο βάθος της αβύσσου υπάρχει ένας καθρέφτης

Κάθε φορά που βλέπω μία ταινία ενός σκηνοθέτη που αγαπώ πολύ, η καρδιά μου χτυπά σαν να βρίσκομαι εγώ εκτεθειμένος στην πρεμιέρα μίας δικής μου ταινίας. Οι αγαπημένοι μας καλλιτέχνες είναι σαν αγαπημένα συγγενικά πρόσωπα ή σαν κομμάτια του εαυτού μας. Η αγωνία μου έχει να κάνει όχι μόνο με το αν θα με συνεπάρει με τον τρόπο που σε παλαιότερα φιλμ του το έκανε, αλλά και με το πόσο καλά ή άσχημα είναι ο ίδιος. Βλέποντας κάθε καινούργια του δουλειά αισθάνομαι σαν να μαθαίνω νέα για την εσωτερική ζωή του. Το πάθαινα πάντα στις ταινίες του Andrzej Żuławski, του David Lynch, του Jean-Luc Godard και του δικού μας, Νίκου Παναγιωτόπουλου. Αυτή τη χρονιά η αγωνία και η αναμονή ήταν για την καινούρια ταινία του James Gray, Ad astra.

Ο Gray ανήκει στους πολύτιμους συγγενείς μου. Είναι ένας διακριτικός παρατηρητής των ημιτονίων της ανθρώπινης ύπαρξης από την πρώτη του ταινία, τo Little Odessa μέχρι το "Σε επικίνδυνη τροχιά", το "Δύο έρωτες" και το "Η νύχτα μας ανήκει". Η εσωτερικότητα και το σκοτάδι βρίσκονται στον πυρήνα του σπουδαίου του έργου που στην Ελλάδα έχει περάσει πολλές φορές απαρατήρητο. Στις δυο προηγούμενες ταινίες του, το "Κάποτε στη Νέα Υόρκη" και "Η χαμένη πόλη του Ζ" έχασα κάπως την επαφή μου μαζί του. Καταλάβαινα ότι κάτι καινούριο έψαχνε, κάτι πιο μεγάλο και ανοιχτό, κάτι που τελικά βρήκε στο Ad Astra.

Για πρώτη φορά μια ταινία που μιλάει για το διάστημα γίνεται τόσο προσωπική. Η αναζήτηση του Πατέρα γίνεται η αναζήτηση του Θεού και η αναζήτηση του Εαυτού γίνεται η αναζήτηση του Άλλου. Το σύμπαν γίνεται άτομο και το άτομο σύμπαν. Το πρόσωπο του Brad Pitt, μια πανέμορφη δωρική υποκριτική φιγούρα, αντανακλά τον γαλαξία. Η κινηματογραφική δεκαετία που μας ταξίδεψε πολλές φορές στα σκοτάδια μας κλείνει με την πορεία στο μεγάλο, σκοτεινό, αχανές και άγνωστο συμπαντικό μέσα μας. Το Ad Astra είναι η κινηματογραφική εμπειρία που θα κρατήσω φυλαχτό για το 2019.

---

Ο Άγγελος Φραντζής είναι σκηνοθέτης. Η νέα του ταινία, "Ευτυχία" προβάλλεται στις αίθουσες από την Tanweer.

Τα πορτρέτα των ανθρώπων που φλέγονται

Στην εποχή μας όλα είναι εύφλεκτα - οι ανθρώπινες σχέσεις, η κοινωνική πραγματικότητα, οι παρωχημένοι πολιτικοί τρόποι, όλα μοιάζουν με ήσυχες εστίες φωτιάς που ανά πάσα στιγμή όμως μπορεί να αρχίσουν να μαίνονται. Κάθε έκφανση της τόσο ρευστής ανθρώπινης ζωής είναι σαν να πηγαίνει γυρεύοντας να καεί. Και ίσως έτσι πρέπει να συμβεί, αν θέλουμε να γεννηθεί μία νέα ζωή εξαγνισμένη και έτοιμη να δομηθεί σε καινούργιες, ουσιαστικές βάσεις. Το στοιχείο της φωτιάς δεν φαίνεται να ξέφυγε μέσα στο 2019 από τα ραντάρ των μεγάλων δημιουργών, καθώς με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν ήταν λίγοι εκείνοι που φιλοτέχνησαν πορτρέτα ανθρώπων που φλέγονται.

Στην σχεδόν ομώνυμη ταινία της Céline Sciamma "Το πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται", μία φλόγα ήσυχου πάθους γεννιέται κρυφά στις καρδιές και τα κορμιά δυο γυναικών στα τέλη του 18ου αιώνα, για να γίνει εν τέλει το παρανάλωμα ενός μεγάλου έρωτα. Στην "Ιστορία γάμου" του Noah Baumbach παρακολουθούμε ένα παντρεμένο ζευγάρι καλλιτεχνών που χωρίζει στην Αμερική του σήμερα και γινόμαστε μάρτυρες του πόσο εύκολα καίγεται ένα ολόκληρο παρελθόν αγάπης και τρυφερότητας όταν η ζωή δυσκολεύει. Στα "Παράσιτα" του Bong Joon Ho, η φτώχεια και η ανάγκη για κοινωνική ανέλιξη, στη Νότια Κορεα των ακραίων ανισοτήτων, είναι η εστία της πυρκαγιάς που θα πλήξει δυο οικογένειες διαφορετικών τάξεων και θα οδηγήσει τους ανθρώπους στις πιο κωμικοτραγικές κτηνωδίες. Τέλος, στην πιο πολυσυζητημένη ταινία της χρονιάς, το "Τζόκερ" του Todd Phillips παρακολουθούμε στο πρόσωπο του εμβληματικού αντι-ήρωα, τη μοίρα των ανθρώπων που δεν υπάρχουν για τους ισχυρούς, που συνθλίβονται από την κοινωνική αδιαφορία και εν τέλει η φωτιά που τους καίει απλώνεται με χαοτική μανία και καίει τον κόσμο της αδικίας και της έλλειψης οποιασδήποτε ανθρωπιάς.

Οι ταινίες της χρονιάς με τον τρόπο που τις βίωσα δεν μιλούν παρά για όλες αυτές τις φωτιές που ίσως δείχνουν να κοιμούνται, αλλά δεν σβήνουν ποτέ.

---

Ο Βασίλης Κεκάτος είναι σκηνοθέτης. Αυτή την περίοδο δουλεύει πάνω στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, μετά την βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα Μικρού Μήκους "Η Απόσταση Ανάμεσα στον Ουρανό κι Εμάς".

Η περιπέτεια του (κινηματογραφικού) βλέμματος

Το 2019 αποχαιρετούμε μία χρονιά και μία δεκαετία. Μία δεκαετία μάλιστα που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο (θα) βλέπουμε σινεμά. Ο κινηματογράφος άλλωστε, ανέκαθεν αντανακλούσε άμεσα και οικεία, ως γνήσια λαϊκή τέχνη, τις αλλαγές σε κοινωνικό, τεχνολογικό, πολιτιστικό επίπεδο. Οι κινηματογραφικές αίθουσες συρρικνώθηκαν, αλλά οι οθόνες (φορητές και σταθερές, κάθε ίντσας και 4Κ) μεγεθύνθηκαν. Τα οπτικά μας ερεθίσματα έγιναν πολλαπλάσια και η προέκταση του βλέμματος κατευθύνθηκε σε μία "οθόνη". Κινητά, tablets, φορητοί υπολογιστές, 3D τηλεοράσεις έγιναν το κοντινό παράθυρο σε έναν μακρινό κόσμο. Πρέπει να ανησυχούμε;

Ναι, αν συνηθίσαμε να μικραίνουμε το μεγάλο. Όχι, αν η νέα συνθήκη μάς έδωσε καινούργιες δυνατότητες. Ναι, αν η συλλογική εμπειρία μεταλλάχθηκε σε μοναξιά. Όχι, αν το πλήθος των νέων εικόνων διεύρυναν τον τρόπο σκέψης και τις κουβέντες μας. Ναι, αν ένα κουμπί βύθισε στο μαύρο μία νέα φωνή σε δευτερόλεπτα. Όχι, αν απολαύσαμε μία ταινία μαζί με φίλους και ταυτόχρονα με όλο τον κόσμο.

Πολλά ναι και πολλά όχι μαζεύτηκαν θα μου πείτε. Σαν αυτές τις συγκρούσεις που επαναλαμβάνονται κατά περιόδους, τότε που το σινεμά πάλεψε με την επανάσταση του ήχου, τη μικρή οθόνη ή το 3D επίτευγμα και τελικά βγήκε νέο και νικηφόρο. Γιατί οι σπουδαίες στιγμές της 7ης Τέχνης ανέκαθεν είχαν αφετηρία το οπτικό ερέθισμα και φωλιά την καρδιά - κι αυτό δεν αλλάζει, χρόνια τώρα. 

---

Ο Πάνος Γκένας είναι κριτικός κινηματογράφου και υπεύθυνος του τμήματος των ελληνικών ταινιών μικρού μήκους των Νυχτών Πρεμιέρας. 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr