Influencers, οι νέοι reality stars;

Το επιχείρημα πως οι influencers είναι ό,τι οι reality stars πριν από δύο δεκαετίες δεν είναι κάτι νέο. Απλώς, καθώς οι δεύτεροι βρέθηκαν πρόσφατα υπό καθεστώς cancelling, ακούγεται όλο και περισσότερο. Το πρώτο reality show στην ιστορία, πάντως, που έκανε τους πρωταγωνιστές του δημόσια πρόσωπα και culture icons αλλά όχι stars, δεν έχει να κάνει ούτε με τα late 90s ούτε με τα zeroes. Πρόκειται για το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ An American Family, που προβλήθηκε το 1973, σε 12 ωριαία επεισόδια, από το PBS.

Ξεκίνημα με αποδόμηση της 'αγίας οικογένειας'

Σε αυτό, είχαν φιλμογραφηθεί 300 ώρες από την καθημερινότητα των Loud, μιας 'καλοστεκούμενης' αμερικανικής οικογένειας. Η επίθεση που του έκαναν τα media ήταν άνευ προηγουμένου, μιας και κατά-τύχη-με-ερωτηματικό αποδομούσε την ιδέα της αγίας αμερικανικής οικογένειας: Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ο κύριος και η κυρία Loud χώρισαν έπειτα από 21 χρόνια γάμου, ενώ ένας από τους γιους τους, ο Lance, ήταν ανοιχτά gay. Αλλά και τα ίδια τα μέλη της οικογένειας έβαλλαν κατά της παραγωγής, υποστηρίζοντας ότι το μοντάζ παραμόρφωσε την 'αλήθεια' της καθημερινότητάς τους.

Από τα reality shows του MTV στο πρώτο Big Brother

Από τα 70s της οικονομικής ευμάρειας κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, για να φτάσουμε στα early 90s και τα μάλλον αθώα reality shows του MTV, που διαμόρφωσαν τις τότε νεανικές κουλτούρες. Το 1997, όμως, μετά την προβολή του πρώτου Big Brother στην Ολλανδία και των πολλών franchise ή δημιουργικών αντιγραφών του, τα πράγματα έγιναν hardcore, ως προς την αισθητική της κλειδαρότρυπας και το στρατηγικό casting των παικτών.

Την επόμενη χρονιά, το The Truman Show, που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, θεωρήθηκε ως σχόλιο όχι μόνο πάνω στη νέα τηλεοπτική πραγματικότητα αλλά και στην κουλτούρα της κατάργησης του ορίου ανάμεσα στο τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό.

Οι αναλύσεις στον εγχώριο Τύπο, όπως ανακαλώ τα γεγονότα από μνήμης, έκαναν λόγο περί παρακμής και έκπτωσης των ηθών. Συνδυαστικά, όλα αυτά δημιούργησαν ένα κλίμα αποκαλυπτικής –εκ της Αποκαλύψεως του Ιωάννη– αναμονής για το τι θα βλέπαμε στις 10 Σεπτεμβρίου του 2001, το βράδυ που προβλήθηκε το πρώτο επεισόδιο της ελληνικής version του Big Brother.

'Σηκώστε τα χέρια ψηλά όσοι θα συμμετείχατε στο Big Brother'

Όσα ακολουθούν τα θυμάμαι σαν να έγιναν χθες. Κατά τη διάρκεια της πρώτης πρώτης διάλεξης για το μάθημα Αρχές Κοινωνιολογίας –ήμουν ανάμεσα στους 'σκεπτόμενους' πρωτοετείς φοιτητές του Παντείου εκείνη τη χρονιά–, ο καθηγητής μάς έθεσε το συγκεκριμένο challenge: 'Σηκώστε τα χέρια ψηλά όσοι θα συμμετείχατε στο Big Brother'.

iStock

Προς έκπληξή μου, ήταν πολλοί οι επίδοξοι reality stars που θα κλείνονταν σε ένα σπίτι, άγνωστοι μεταξύ αγνώστων, για να πάρουν το έπαθλο των 50 εκατομμυρίων δραχμών (δεν το είχαμε γυρίσει επισήμως σε ευρώ), εκθέτοντας εαυτούς και χωρίς να γνωρίζουν το τι θα αντιμετώπιζαν όταν έβγαιναν στον έξω κόσμο – το 2001 το ίντερνετ δεν ήταν διαδεδομένο, το πιο cool κινητό τηλέφωνο ήταν το Nokia 3310, εγώ ο ίδιος δεν είχα καν λογαριασμό email.

To The Simple Life, που έχρισε icons τις άσπονδες φίλες Paris Hilton και Nicole Richie, θα έκανε πρεμιέρα το 2003, το Keeping Up with the Kardashians το 2007. Κάπως έτσι, εκείνο το εξάμηνο, στο συγκεκριμένο μάθημα, κάθε εβδομάδα, αναλύαμε το Big Brother.

Getty Images

Η μοίρα των reality stars

Τι μοίρα είχαν, όμως, οι παίκτες των πρώτων realities; Οι περισσότεροι, και στον βαθμό που τους το επέτρεπαν τα συμβόλαια με τα οποία κάποιες φορές ήταν δεμένοι, χρησιμοποίησαν εργαλειακά την αναγνωρισιμότητα που κέρδισαν για να βγάλουν χρήματα.

Κάποιοι διοχετεύθηκαν στη νερόβραστη τηλεπαρουσίαση ή στον κόσμο της τηλεόρασης γενικότερα, συχνά ως περιφερόμενοι περίγελοι στις trash ζώνες της. Άλλοι, στράφηκαν στο τραγούδι. Πολλοί έκαναν τουρνέ στα clubs και τις καφετερίες ως αδρά αμειβόμενοι κράχτες για να φέρνουν πελάτες στα μαγαζιά – αθάνατο Μπουρνάζι, αθάνατη ελληνική επαρχία. Οι πιο μυαλωμένοι άνοιξαν δικές τους επιχειρήσεις, όπως εστιατόρια. Λιγότεροι, έγιναν πορνοστάρ ή στράφηκαν στη σεξεργασία και τις sex cams.

Είκοσι χρόνια αργότερα, παρότι τα reality shows έκαναν κάποια στιγμή κοιλιά, με το επιτυχημένο comeback των βαριών πυροβολικών (Survivor, Η Φάρμα, Big Brother) στο πλαίσιο της νοσταλγίας για την tacky αισθητική των zeroes, οι reality stars τη λάμψη τους τη μοιράζονται με τους influencers – όχι, δεν αντικαταστάθηκαν πλήρως από αυτούς.

Η τεχνολογική συγκυρία που γέννησε τους influencers

Όσο έσκαγε το πρώτο κύμα των reality stars ήμουν φοιτητής και το παρατηρούσα με την περιέργεια ενός εκκολαπτόμενου κοινωνικού επιστήμονα – ήμουν πεπεισμένος ότι η ακαδημαϊκή καριέρα ήταν μονόδρομος. Εξελίχθηκα σε δημοσιογράφο και όταν το Instagram δημιουργούσε στην Ελλάδα τους πρώτους influencers είχα παραιτηθεί από το περιοδικό όπου εργαζόμουν, ήμουν φαντάρος και έβλεπα τα πράγματα από την απόσταση της Λέσχης Αξιωματικών της Χίου.

Είχα πάρει μαζί μου το iPhone 4, είχα κατεβάσει από το app store το Instagram και, χρησιμοποιώντας τη –για τα δεδομένα της εποχής– γρήγορη σύνδεσή μου, ανέβαζα φωτογραφίες από την παραλία που απλωνόταν μπροστά μου. Γιατί τα αναφέρω όλα αυτά; Επειδή στον συνδυασμό τους αποτελούν την τεχνολογική συγκυρία από την οποία γεννήθηκαν οι influencers όπως τους ξέρουμε σήμερα, συγκυρία που δεν υπήρχε την εποχή των πρώτων realities.

Κάποια στιγμή, παρατήρησα με απορία ότι πρώην συναδέλφισσές μου που κάλυπταν τα θέματα της ομορφιάς και της μόδας –και που μέχρι εκείνη τη στιγμή χρησιμοποιούσαν τα social media, δηλαδή το Facebook, όπως εγώ (για να πετάξουν καμιά κρυάδα, να ποστάρουν την αποψάρα τους ή κάποια φωτογραφία από νυχτερινή έξοδο)– είχαν αρχίσει να κάνουν διαγωνισμούς με όρο το follow και να διαφημίζουν προϊόντα.

Με τέτοιες 'μαλαγανιές' απέκτησαν χιλιάδες ακόλουθους και, καθώς είχαν ήδη τα σχετικά connections, άρχισαν να συνεργάζονται με διαφημιστικές εταιρείες.

Οι stars που 'γεννήθηκαν' στα social media

Το πανηγύρι του influencing στην Ελλάδα δεν έγινε, όμως, μέσα από τις και τους δημοσιογράφους που βρήκαν στο Instagram ένα άλλο πεδίο απασχόλησης κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Ούτε από τους celebrities του 'αναλογικού star system' που το είδαν ως ένα ακόμα μέσο αυτοπροβολής. Τα πάνω κάτω ήρθαν με τους stars που 'γεννήθηκαν' στο Instagram και το YouTube ή αργότερα στο TikTok.

Αυτοί είναι οι αποκαλούμενοι, με μια γερή δόση ειρωνείας, ανεπάγγελτοι influencers. Ανεπάγγελτοι επειδή το celebrity status και οι χιλιάδες followers τους δεν προέκυψαν από κάποια ιδιότητα. Κανείς δεν τους έκανε follow επειδή ήταν 'κι από χθες' τηλεπερσόνες, ηθοποιοί, τραγουδιστές, μοντέλα, τηλεμάγειροι, λαλίστατοι συγγραφείς ή δημοσιογράφοι γνώμης που είχαν ήδη χτίσει κοινό μέσα από τα posts-σεντόνια τους στο Facebook και το Twitter.

iStock

Πώς, λοιπόν, μας προέκυψαν; Πώς, από το πουθενά, απέκτησαν κοινό; Πολλοί χάρη στο έμφυτο επικοινωνιακό τους χάρισμα. Άλλοι με διαγωνισμούς –πουλάει ο τζόγος– ή αγοράζοντας followers ή με την επιθετική τεχνική του 'follow-for-follow, ύστερα unfollow και μην τον είδατε τον Παναή'.

Οι περισσότεροι αναδύθηκαν από τη διαδικτυακή αφάνεια με έναν συνδυασμό όλων αυτών των παραγόντων. Κάποιοι λιγότεροι αλλά εξαιρετικά επιτυχημένοι, βέβαια, επειδή γεννήθηκαν λαοπλάνοι ντελάληδες με γκελ στα νεανικά κοινά.

Κάπως έτσι οι 'ανεπάγγελτοι influencers', αυτά τα παιδιά της διπλανής πόρτας, έγιναν ό,τι ήταν και συνεχίζουν να είναι οι reality stars: Διάσημοι 'αληθινοί' άνθρωποι που εξαργυρώνουν σε χρήμα την 'αλήθεια' τους. Τα σπαραξικάρδια Insta stories και τα vlog posts, γενεαλογικά, δεν είναι παρά η συνέχεια των εξομολογήσεων που κάνουν οι παίκτες του Big Brother στο δωμάτιο επικοινωνίας με τον Μεγάλο Αδελφό.

Μόνο που, επειδή τα διαλείμματα για διαφημίσεις στα social media δεν φέρνουν πολλά κέρδη, η τοποθέτηση προϊόντων έγινε απαραίτητη. Η πιο σημαντική διαφορά ανάμεσα στους influencers και τους reality stars που έμπαιναν και συνεχίζουν να μπαίνουν στο μισθολόγιο των τηλεοπτικών σταθμών, όμως, είναι άλλη: Οι influencers, παρά το ότι θεωρούνται ανεπάγγελτοι, στην πραγματικότητα εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες, κάτι που τους επιτρέπει να έχουν τον έλεγχο του τι θα προβάλλουν· δεν βρίσκονται στο έλεος των μοντέρ και της 'παραγωγής' για το πώς θα πουλήσουν τον εαυτό και την πραμάτεια τους.

Δύο κόσμοι αλληλένδετοι

Οι reality stars, λοιπόν, δεν αντικαταστάθηκαν από τους influencers. Μάλλον οι δύο αυτοί κόσμοι έγιναν αλληλένδετοι. Οι πρώτοι εξαργυρώνουν την τηλεοπτική τους αναγνωρισιμότητα στο social media influencing και οι δεύτεροι επιλέγονται ως παίκτες σε reality shows.

Γιατί όμως εμείς τους ακολουθούμε; Γιατί κολλάμε μαζί τους; Επειδή χαρίζουν iPhones και σπίτια; Μάλλον όχι. Αλλιώς μετά τους διαγωνισμούς θα τους κάναμε unfollow και πάλι από την αρχή, σιγά τη διαδικασία.

Οι influencers, όπως και οι reality stars, είναι οι ιδεοτυπικοί εκπρόσωποι και ευαγγελιστές του #1 προτάγματος της εποχής μας: της αυθεντικότητας, της sans filtre έκφρασης του εαυτού.

Σε μια κοινωνία όπου καλούμαστε να εκπληρώσουμε καταπιεστικούς ρόλους για να θεωρηθούμε επιτυχημένοι, είναι μεγάλη ιστορία το να βλέπεις να ενδιαφέρονται οι άλλοι για σένα επειδή είσαι 'ακομπλεξάριστα' ο εαυτός σου.

iStock

Αυτό το παραμύθι μας πουλάνε και εμείς το αγοράζουμε, γιατί θέλουμε να το πιστέψουμε. Έτσι μπορεί να δικαιολογηθεί και το #cancelinfluencers που έκανε trending πριν από δύο μήνες. Όσοι influencers εξέφρασαν θέσεις που θεωρήθηκε ότι δεν ήταν δικές τους αλλά υποκινούμενες από άλλους, και συνεπώς οι ίδιοι δεν ήταν 'αληθινοί', ακυρώθηκαν.

> Διάβασε ακόμα: Κουλτούρα της ακύρωσης, δικαιοσύνη και νέου τύπου φασισμοί

Αυτά και κάτι τελευταίο: Κάποτε άνθρωποι όπως εγώ σνομπάραμε το reality concept, τώρα με κάθε μας story στο Instagram συμμετέχουμε στην εσαεί αναπαραγωγή του. Ζούμε ένα reality, ζητάμε να αναγνωριστεί η δική μας αλήθεια, χωρίς να θεωρούμε ότι ζούμε ένα δράμα. Και αυτό αξίζει τον αναστοχασμό μας. Ως προς τα πού οδεύουμε, κύριοι.

 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr