Ο ανιχνευτής ψεύδους του Poker Face υπάρχει στ' αλήθεια

Παρακολουθώντας το Poker Face στην Cosmote TV είναι πάρα πολύ δύσκολο να μην ευχηθείς έστω και μία φορά να είχες την ικανότητα να διακρίνεις την αλήθεια από το ψέμα. Τι θα έλεγες αν αυτό τελικά μπορεί να συμβεί χωρίς να είναι σεναριακό εύρημα; Η Charlie Cale (Natasha Lyonne) έχει αυτήν την ικανότητα και θα μπορούσαμε όλοι να είμαστε κινητοί ανιχνευτές ψεύδους, αν ακολουθούσαμε σχετικές συμβουλές βάσει επιστήμης. 

Ιδιαίτερα δημοφιλής είναι η πεποίθηση ότι υπάρχουν ενδείξεις στη γλώσσα του σώματος για το πότε κάποιος λέει ψέματα. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία δε συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με το ίδιο το ψέμα σύμφωνα με επιστημονικά πειράματα - ίσως να εξαιρούνται η ένταση της φωνής και η νευρικότητα. Αντιθέτως, οι "ζωντανοί" ανιχνευτές ψεύδους δίνουν μεγάλη προσοχή σε αυτό που λέει (ή δεν λέει) ο ψεύτης και όχι στο πώς το λέει.

Κατά τους ειδικούς, στις μεγαλύτερες ενδείξεις για ένα ψέμα συγκαταλέγονται οι ασαφείς λεπτομέρειες, η επανάληψη των ερωτήσεων που δέχεται κάποιος προτού τις απαντήσει, η ομιλία με αποσπασματικές προτάσεις και η άρνηση παροχής συγκεκριμένων πληροφοριών κατόπιν ζήτησής τους. Ρίχνοντας δηλαδή μια ματιά στην ιστορία των ανθρώπινων ανιχνευτών ψεύδους τόσο σε πειράματα όσο και στον πραγματικό κόσμο (όπως σε ανακρίσεις στην αστυνομία), θα δούμε ότι είναι θεωρητικά δυνατό να καταλάβουμε πότε κάποιος λέει ψέματα, αλλά μόνο αν ξέρουμε πώς. Η γλώσσα του σώματος δηλαδή, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα στοιχείο προσδιορισμού ψεύδους, αλλά από μόνη της δεν αποτελεί καλό απόλυτο δείκτη.

Η ψυχολόγος Samantha Mann έχει διεξάγει πολλαπλές μελέτες για να διαπιστώσει πόσο καλά οι μέσοι άνθρωποι μπορούν να προσδιορίσουν πότε κάποιος είναι παραπλανητικός με βάση τα μη λεκτικά στοιχεία του σώματος. Σε ένα σχετικό πείραμα, η ψυχολόγος Samantha Mann ρώτησε κάποιους εθελοντές αν μπορούσαν να ξεχωρίσουν ύποπτα άτομα από ένα πλήθος. Δε μπόρεσαν να το κάνουν σε ποσοστό που θα μπορούσε να θεωρηθεί κάτι παραπάνω από απλή τύχη. Σε ένα άλλο πείραμα, οι εθελοντές ήταν σωστοί στον εντοπισμό ύποπτων ατόμων μόνο στο 39% των περιπτώσεων. Ο ψυχολόγος Ronald Fisher, ο οποίος εκπαιδεύει πράκτορες του FBI, δήλωσε στο BBC ότι ενώ "οι ψεύτες αισθάνονται πιο νευρικοί... αυτό είναι ένα εσωτερικό συναίσθημα σε αντίθεση με το πώς συμπεριφέρονται όπως παρατηρούνται από τους άλλους". Με άλλα λόγια, ένας ψεύτης μπορεί να αισθάνεται με έναν τρόπο αλλά να συμπεριφέρεται με άλλον, καθιστώντας δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για κάποιον άλλο να εντοπίσει το ψέμα.

Παρά την έλλειψη δεδομένων που να αποδεικνύουν ότι τα μη λεκτικά στοιχεία υποδεικνύουν αξιόπιστα την εξαπάτηση, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι μπορούν να καταλάβουν πότε κάποιος λέει ψέματα απλώς παρατηρώντας τον. Για παράδειγμα, η Διοίκηση Ασφάλειας Μεταφορών (γνωστή και ως TSA), έχει διδάξει τους υπαλλήλους της να χρησιμοποιούν ενδείξεις της γλώσσας του σώματος προκειμένου να προσπαθούν να αναγνωρίσουν υπόπτους για τρομοκρατία.

Τα γλωσσικά στοιχεία ως σημάδια

Από την άλλη πλευρά, οι γλωσσικές ενδείξεις μπορούν μερικές φορές να αποκαλύψουν την αλήθεια. Σε μια άλλη μελέτη που διεξήγαγε η Mann, διαπίστωσε ότι οι αστυνομικοί ήταν σε θέση να καταλάβουν πότε ένας κατά συρροή δολοφόνος έλεγε ψέματα στο 64% των περιπτώσεων. Όταν οι εκπαιδευόμενοι αστυνομικοί διδάσκονται τεχνικές ανάκρισης, όπως η απόκρυψη ορισμένων στοιχείων από τους υπόπτους ώστε να μιλούν περισσότερο, οι εκπαιδευόμενοι ήταν σε θέση να εντοπίσουν τους ψεύτες στο 85% των περιπτώσεων. Έρευνες δείχνουν επίσης ότι οι άνθρωποι που λένε την αλήθεια είναι σε θέση να παρέχουν πολύ περισσότερες λεπτομέρειες από όσους λένε ψέματα.

Έτσι, αν θέλεις να γίνεις άσος στην ανίχνευση ψεύδους όπως η Charlie στο Poker Face, είναι καλύτερο να δώσεις βάση στο πόσες πληροφορίες παρέχει κάποιος. Αν φαίνεται ανίκανος να δώσει λεπτομέρειες ή αν είναι επανειλημμένα ασαφής σχετικά με αυτές, μπορεί να λέει ψέματα. Η επανάληψη των ερωτήσεών σου, μπορεί να είναι άλλο ένα σημάδι ότι κάποιος λέει ψέματα. Μπορεί να επαναλαμβάνει την ερώτηση επειδή προσπαθεί να επεξεργαστεί μια φανταστική απάντηση στο μυαλό του. Το να μιλά με μικρές προτάσεις χωρίς συνοχή μπορεί να είναι ένα ακόμη σημάδι ότι προσπαθεί να σκαρφιστεί μια πιθανή εξήγηση από το πουθενά.

Όταν κάποιος παρέχει κάποιες πληροφορίες, ενδέχεται επίσης να ψεύδεται όταν φάσκει και αντιφάσκει. Επειδή ουσιαστικά επινοεί μια ιστορία, μπορεί να δυσκολεύεται να είναι συνεπής στο αφήγημα που μόλις σου ξεφούρνισε. Μπορεί επίσης να πει κάτι περίεργο που είναι δύσκολο ή αδύνατο να επαληθευτεί από εσένα. Αυτή είναι μια προσπάθεια να καλύψει το ψέμα παρέχοντας λεπτομέρειες που στην πραγματικότητα δεν είναι χρήσιμες ή σχετικές.

Το Poker Face και η αλήθεια για την ανίχνευση ψεύδους

Αν και είναι δυνατόν να εκπαιδευτούμε στον εντοπισμό των ψεμάτων, το Poker Face δεν απεικονίζει ακριβώς το ταλέντο της Charlie με αυτόν τον τρόπο, αφού εκείνος συνήθως μπορεί να καταλάβει, σχεδόν αυτόματα, αν κάποιος λέει ψέματα ή όχι. Στη συνέχεια προσπαθεί να συγκεντρώσει τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για να αποδείξει την απόκρυψη της αλήθειας. Όπως και να έχει πάντως, το Poker Face παραείναι καλή σειρά για να μας νοιάζει αν λέει αλήθεια για την ανίχνευση ψεύδους (sic).

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr