H ιστορία 4 αυτοκρατοριών και το λάθος της Ρωσίας

Η βρετανική, η γαλλική και η ισπανική αυτοκρατορία έχουν εξαφανιστεί. Oι ιστορικές αυτές δυνάμεις έχουν προ πολλού συμβιβαστεί με αυτή την εξέλιξη, ακόμη και αν προσπάθησαν να αντιστρέψουν τον ρου της ιστορίας κατά τον επίμαχο χρόνο. Παρόλο που η κατάρρευση μιας αυτοκρατορίας είναι συνήθως επώδυνη και η αποχώρηση των κυρίαρχων –ενίοτε– "βρώμικη" ή αιματηρή, υπήρξε και μια  επιτυχημένη αποδέσμευση, έστω και αν χρειάστηκαν δεκαετίες για να υλοποιηθεί.Η Ισπανία αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει με τον Σιμόν Μπολίβαρ και να αποδεχθεί ότι οι λαοί της Λατινικής Αμερικής ανέπτυξαν σταδιακά μια αίσθηση εθνικής ταυτότητας. Η Γαλλία βίωσε το ίδιο αντιαποικιακό κίνημα – πιο έντονα στο Βιετνάμ και στην Αλγερία. Η Μεγάλη Βρετανία συνειδητοποίησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ότι η αυτοκρατορία δεν ήταν πλέον βιώσιμη ή διαχειρίσιμη και πως η αξιοπρεπής αποχώρηση ήταν ο καλύτερη επιλογή. Ενδιαφέρον ωστόσο, παρουσιάζει και η περίπτωση της Ρωσίας. 

Το τέλος των αυτοκρατοριών αποδείχθηκε επωφελές όχι μόνο για τις πρώην αποικίες, αλλά και για τους πρώην αποικιοκράτες. Πλην μερικών εξαιρέσεων, και οι τρεις χώρες διατήρησαν καλές σχέσεις με τις πρώην κτήσεις τους. Οι αποικίες δεν αμφέβαλαν ποτέ ότι το Λονδίνο, το Παρίσι ή η Μαδρίτη είχαν να τους προσφέρουν θετικά μεταξύ πρώην αποικιοκρατών και γηγενών υπηκόων.

Έτσι, σήμερα, η πράγματα στις διμερείς τους σχέσεις, αλλά εντέλει η αυτονομία και η κυριαρχία ήταν πιο σημαντικές. Οι κυβερνήτες των αποικιών δυσανασχετούσαν, αλλά η ανεξαρτησία –συν τω χρόνω– δημιουργούσε θετικό κλίμα συνεργασίας Βρετανική Κοινοπολιτεία διαθέτει 54 μέλη, ο Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας 88 και η Ισπανία έχει στενούς δεσμούς με τις υπόλοιπες 20 ισπανόφωνες χώρες παγκοσμίως, σε μια σειρά θεμάτων – από την πολιτική έως το ποδόσφαιρο

Εν ολίγους, αυτές οι χώρες τιμούν τους ιστορικούς τους δεσμούς εφόσον μπορούν να συνεργαστούν με την πρώην αποικιακή δύναμη υπό τους δικούς τους όρους. Εάν υπάρχει αλληλοσεβασμός, εάν οι διαβουλεύσεις είναι ειλικρινείς, τότε αυτοί οι φορείς έχουν νόημα και χρησιμότητα – τόσο για τις πρώην αποικίες όσο και για τις πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις. Δεν εννοώ πως αυτές οι τρεις πρώην αυτοκρατορίες είναι αψεγάδιαστες – αλλά ότι έχουν συμβιβαστεί με τα σφάλματά τους.

Ο διαφορετικός δρόμος της Ρωσίας

Γιατί η Ρωσία ακολούθησε διαφορετικό δρόμο στον μετα-ιμπεριαλιστικό κόσμο; Όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και τα έθνη της πρώην αυτοκρατορίας είχαν πια την ελευθερία επιλογής για το μέλλον τους, τα περισσότερα έδειξαν πως ήθελαν να αποφύγουν τα πολλά-πολλά με τη Μόσχα. Ούτε ένας από τους έξι συμμάχους της Σοβιετικής Ένωσης, τα κράτη του Συμφώνου της Βαρσοβίας –Βουλγαρία, Τσεχοσλοβακία, Ανατολική Γερμανία, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία (η Αλβανία αποχώρησε το 1968)– δεν θέλησε να διατηρήσει ενεργή μια συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με τη Μόσχα. Αυτή η ολοκληρωτική απόρριψη θα πρέπει να ήταν δυσκολοχώνευτη για τη Μόσχα. Η Σοβιετική Ένωση μπορεί να παρείχε οπλικά συστήματα και υποδομές για το εκπαιδευτικό σύστημα στα εν λόγω κράτη επί δεκαετίες, ωστόσο φαίνεται πως απέτυχε να καλλιεργήσει φιλικούς –ή έστω σταθερούς–  δεσμούς μαζί τους. Η Ανατολική Γερμανία ενσωματώθηκε ειρηνικά στη Δυτική Γερμανία και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ κατά τη δεκαετία 1999-2009.

Το μοτίβο αυτό επαναλήφθηκε και πέραν του Συμφώνου Βαρσοβίας. Τρία πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης προσχώρησαν επίσης στο ΝΑΤΟ: οι Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία. Ωστόσο, η Ρωσία δεν απέτυχε ολοκληρωτικά. Δημιούργησε τη δική της συμμαχία: τον Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, μέσω του οποίου πέντε χώρες (Λευκορωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιζία και Τατζικιστάν) συνασπίστηκαν με τη Ρωσία.

Γιατί η Ρωσία απέτυχε στις μετα-αποικιακές της σχέσεις, ενώ Μ. Βρετανία, Γαλλία και Ισπανία κατάφεραν το αντίθετο; Ένα μέρος υποστηρικτών του Πούτιν διατείνεται ότι πίσω από το "φιάσκο" κρύβονται αμερικανικές προκλήσεις ή άλλα "σκοτεινά" σχέδια. Επιτρέψτε μου να προτείνω κάποιες εναλλακτικές αιτίες.

Πρώτον, ο ιμπεριαλισμός είναι στάση και πολιτική δομή. Η Γαλλία, η Μ. Βρετανία και η Ισπανία έχουν ζητήσει συγγνώμη από τις πρώην αποικίες τους και τους έχουν προσφέρει υποστήριξη. Η Ρωσία αρνείται ότι διέπραξε το παραμικρό παραπτώματα, ενώ στην περίπτωση της Πολωνίας επιμένει ότι καλώς κατακτήθηκε, γιατί έτσι έπρεπε. 

Δεύτερον, η εμπειρία από τις ανοιχτές κοινωνίες και τα ανοιχτά πολιτικά συστήματα. Μ. Βρετανία, Ισπανία και Γαλλία έχουν δομήσει ισχυρές δημοκρατίες, με μεγάλες και δεδομένες ελευθερίες. Είναι ανεκτικές στη διαφορετική γνώμη και στις αποκλίσεις. Δυστυχώς, η Ρωσία στο εσωτερικό της έχει γίνει λιγότερο ανεκτική και ανοιχτόμυαλη υπό τη διακυβέρνηση Πούτιν. Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι αντιμετωπίζει με σκληρότητα την κριτική από τις πρώην κτήσεις της.

Τρίτον, η ανικανότητα της ήπιας ισχύος. Η Ρωσία διαθέτει τεράστιο αριθμό Grand Masters στο σκάκι και μηχανικών παγκόσμιας εμβέλειας. Γιατί δεν έχει τις δικές της υποτροφίες Rhodes για μηχανικούς; Πού είναι το ρωσικό πρόγραμμα Fullbright για τα μαθηματικά; Η Ρωσία έχει εξουσιαστικές εμπορικές σχέσεις με τις πρώην αποικίες της. Οι ΗΠΑ πρόσφεραν μονομερή εμπορικά προνόμια στα κράτη της Καραϊβικής. Πού είναι οι πρωτοβουλίες της Ρωσίας για την Καραϊβική, για την ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία;

Τέλος, οι ηγετικές φυσιογνωμίες. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Harold McMillan μίλησε για τους "Ανέμους της Αλλαγής" και οδήγησε το αποικιοκρατικό Ηνωμένο Βασίλειο στην έξοδο από την Αφρική. Ο Charles de Gaulle διακινδύνευσε την προεδρία –και τη ζωή του– προκειμένου να αποχωρήσει η Γαλλία από την Αλγερία. Αυτοί οι δύο πολιτικοί γνώριζαν ότι στην πραγματικότητα "Μεγάλη Δύναμη" δεν είναι αυτή που επιβάλλει την εξουσία της, αλλά αυτή που την περιορίζει. 

Παρακολουθούμε όλα όσα διαδραματίζονται τον τελευταίο καιρό στην Ουκρανία. Η Ρωσία δεν μπορεί να αποδεχθεί την πτώση της αυτοκρατορίας της – είναι ανίκανη να δομήσει σχέσεις ισοτιμίας με τις πρώην αποικίες της και εμμένει στον αυτοκρατορικό μύθο ότι είναι ευπρόσδεκτη στα εδάφη που κάποτε κατείχε. Η Μόσχα χρειάζεται στην ηγεσία έναν De Gaulle – αλλά έχει έναν Βοναπάρτη.

Από: Capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr