Τα ανθρώπινα ποντίκια του John Steinbeck

Ο John Steinbeck ήταν ένας γίγαντας της αμερικανικής λογοτεχνίας. Ένας γεροδεμένος τύπος, με παχύ μουστάκι, στακάτο γράψιμο, μαύρο χιούμορ, μία έλξη για το γκροτέσκο και το παράξενο σε συνδυασμό με μία απίστευτη ικανότητα για plot twists στις ιστορίες του. Για ποιο πράγμα έμεινε όμως, τελικά, περισσότερο στην ιστορία; Mάλλον, για τη βαθιά και ανθρώπινη καταγραφή της οικονομικής κρίσης που βίωσαν οι Η.Π.Α τη δεκαετία του '30. Ο Steinbeck, όχι άδικα, έχει θεωρηθεί ο βασικός της αφηγητής.

Ο δρόμος με τις φάμπρικες, Η πεδιάδα της Τορτίγια, Ανατολικά της Εδέμ, Τα σταφύλια της οργής είναι μερικά μόνο από τα μνημειώδη έργα που άφησε πίσω του ο συγγραφέας που έφευγε μία μέρα σαν αυτή, τον Δεκέμβριο του 1968. Αν, όμως, το πρώτο από τα προαναφερθέντα κείμενα θεωρείται το ίσως πιο ολοκληρωμένο του μυθιστόρημα, το έργο που καταφέρνει μέχρι σήμερα (πιο συχνά από κάθε άλλο) να συγκινεί το κοινό είναι αναμφισβήτητα το Άνθρωποι και Ποντίκια. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, χάρη στη θεατρική του μεταφορά από τον Βασίλη Μπισμπίκη, το αθηναϊκό κοινό έχει γνωρίσει εκ νέου τη σκληρή σαν πέτρα και ευαίσθητη σαν φτερό γραφή του Αμερικανού.

Τι είναι όμως, τελικά, το Άνθρωποι και Ποντίκια; Είναι μία σκληρή νουβέλα γεμάτη κοινωνικά μηνύματα; Μία πανέξυπνη ιστορία που σφύζει από ανατροπές που κανείς δεν περιμένει; Ή μήπως μία ωδή στα ματαιωμένα όνειρα των απλών ανθρώπων που η τύχη -πες την και φτώχεια αν θες- έρχεται να τα πετάξει στα σκουπίδια; Υποκειμενικά μιλώντας, το συγκεκριμένο κείμενο του Steinbeck είναι όλα αυτά αλλά και πολλά περισσότερα. Είναι σπουδαία λογοτεχνία με "λ" κεφαλαίο, την οποία όμως δε βαριέσαι ούτε στιγμή. Πράγμα σπάνιο, δύσκολο και αξιοσέβαστο δηλαδή.

Οι δύο βασικοί χαρακτήρες, ο κακότροπος George και ο αγαθός γίγαντας Lennie, είναι δύο άνθρωποι που δεν έχουν κανέναν άλλον στον κόσμο πέρα από την παράξενη συμβίωσή τους. Δύο φτωχοδιάβολοι, δύο φουκαράδες που ζουν σαν μετανάστες στην ίδια τους τη χώρα, πηγαίνοντας να δουλέψουν από φάρμα σε φάρμα - όπως, δηλαδή, έκαναν κατά χιλιάδες οι Αμερικανοί την περίοδο της μεγάλης ύφεσης. "Κάθε άνθρωπος χρειάζεται κάποιον άλλο - κάποιον να στέκεται δίπλα του. Κάθε άνθρωπος μπορεί να τρελαθεί αν δεν έχει κάποιον. Δεν έχει σημασία ποιος είναι, αρκεί να είναι δίπλα σου. Σου λέω, αν ένας άνθρωπος παρανιώσει μοναξιά μπορεί να τρελαθεί" λέει ο Crooks, ο μαύρος επιστάτης που οι περισσότεροι εργάτες απομονώνουν λόγω του χρώματος του.

---

"Ίσως σε αυτόν τον καταραμένο κόσμο όλοι τρέμουν ο ένας τον άλλον" λέει ο Slim, ο ίσως πιο καλοκάγαθος χαρακτήρας από το Άνθρωποι και Ποντίκια.

---

Η φτώχεια, η κατάντια, η εργασιακή καταπίεση, τα κατεστραμμένα όνειρα φτιάχνουν ένα εκρηκτικό κλίμα καθ' όλη διάρκεια του βιβλίου, τα οποία όμως οι βασικοί ήρωες καταφέρνουν να διασκεδάζουν καθώς βρίσκουν πάντα μία χαραμάδα ελπίδας ακόμα και στα πιο σκοτεινά υπόγεια της ανθρώπινης ύπαρξης.  Ο Lennie έχει υπεράνθρωπη δύναμη αλλά μυαλό νηπίου, η αγάπη του για τα κατοικίδια είναι τεράστια, καμία φορά όμως τα πνίγει με τα αδέξια παιδικά του χέρια - κάτι που με διαβολεμένο τρόπο ο Steinbeck καταφέρνει να μετατρέψει στη νέμεση του ήρωά του.

O George που στην αρχή μοιάζει με δυνάστη δεν είναι τίποτα άλλο από προστάτης του. Οι δυο τους δεν έχουν τίποτα άλλο στη Γη πέρα από τη φιλία, τις φρούδες ελπίδες και τα όνειρα που δεν μπορεί να τους στερήσει κανείς. Κανείς εκτός από τους ίδιους τους εαυτούς τους.

Όταν οι οικονομικοί ελέφαντες μονομαχούν, τα ανθρώπινα ποντίκια τσαλαπατιούνται κάτω από το βάρος τους

"Ίσως σε αυτόν τον καταραμένο κόσμο όλοι τρέμουν ο ένας τον άλλον" λέει ο Slim, ο ίσως πιο καλοκάγαθος χαρακτήρας από το Άνθρωποι και Ποντίκια. Η μοναξιά και η έλλειψη αλληλεγγύης δείχνει να είναι πολύ πιο τρομακτική για τον Steinbeck από ότι τα δεινά που έφερε η οικονομική ύφεση. O Αμερικανός νομπελίστας τα γνώριζε άλλωστε από πρώτο χέρι, αφού ήταν εκεί όταν συνέβαιναν, να δουλεύει ως έφηβος δίπλα σε φτωχούς αγρότες. Έτσι, η νουβέλα του καταφέρνει να προβάλλει, μέχρι σήμερα, την αλληλεγγύη ως το υπέρτατο αγαθό, χωρίς όμως να λέει ψέματα.

Γιατί τα όνειρα των άτυχων της ζωής, των φτωχών, των σαλών, εκείνων που ανήκουν στις ομάδες που δέχονται φυλετικό και κοινωνικό ρατσισμό γίνονται συντρίμμια. Το πρόβλημα παραμένει πάντα το ίδιο: Όταν οι οικονομικοί ελέφαντες μονομαχούν, τα ανθρώπινα ποντίκια τσαλαπατιούνται κάτω από το βάρος τους. Εκείνα, όμως, θα έχουν πάντα την αλληλεγγύη να τους συντροφεύει - ακόμη και την ύστατη στιγμή. 

---

Φωτογραφίες © Getty Images

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr