Γιατί δεν ακούμε πια νέα μουσική;

Θα το ξεκινήσω επί προσωπικού. Πριν από λίγο καιρό πάτησα τα σαράντα και είμαι από τους ανθρώπους που –ας το ρίξουμε στη δουλειά που κάνω– θέλω να ξέρω πάντα ποιο είναι το ζητούμενο της εποχής μου στις τέχνες, τον πολιτισμό και τη μόδα. Δώσε μου νέο αίμα και πρωτοπορία και πάρε μου την ψυχή. Όσον αφορά τη (νέα) μουσική, την πρωτοπορία δεν μου τη δίνουν συχνά, αλλά το "φρέσκο αίμα" φτάνει καθημερινά στ’ αφτιά μου.

Ως ευσυνείδητος πολιτιστικός συντάκτης, ακούω υπομονετικά κάθε νέα κυκλοφορία, για την οποία με ενημερώνουν οι δισκογραφικές εταιρείες με τα δελτία Τύπου τους, το ψάχνω στα sites των μεγάλων εξειδικευμένων περιοδικών του εξωτερικού, κυκλοφορώ καθημερινά σε κάθε είδους event, κάνω Shazam την ώρα που παρακολουθώ fashion shows (κάτι που προτείνω, μιας και εκεί είναι που έχω ανακαλύψει τα περισσότερα διαμάντια) ή ταινίες στο Cinobo και σειρές στο Netflix.

Τα πιο πολλά από αυτά τα κάνουν, υποθέτω, όλοι όσοι αγαπούν τη μουσική, καθένας σε διαφορετικό βαθμό. Κι όμως. Υπάρχει κάτι το ανησυχητικό για τη νέα μουσική. Εδώ και λίγα χρόνια οι περισσότεροι ακροατές, ασχέτως της ηλικίας τους, στρέφονται σε παλαιότερα τραγούδια, λες και είναι το comfort food τους.

Απότοκο αλλά και αποκορύφωμα αυτής της πολιτισμικής στροφής –ναι, βρισκόμαστε σε ένα turning point για την ιστορία της μουσικής– αποτέλεσε το άνευ προηγουμένου φαινόμενο του Running Up That Hill. Το υπέροχο τραγούδι της Kate Bush, που κυκλοφόρησε το 1985, αφού "τοποθετήθηκε" στην τέταρτη σεζόν του Stranger Things, έγινε τάση στο TikTok και ανέβηκε στο #1 του παγκόσμιου chart του Spotify, ενώ το βίντεο κλιπ του μπήκε στο Top-40 με τα δημοφιλή μουσικά βίντεο του YouTube. Παρότι το συγκεκριμένο revival δεν έχει άλλο όμοιό του, η αλήθεια είναι ότι, για πρώτη φορά στην ιστορία της pop κουλτούρας, η παλιά μουσική πουλάει περισσότερο από τα νέα hits.

80 εκατομμύρια τραγούδια στην τιμή ενός CD single

Το τεχνολογικό καθεστώς έχει αλλάξει από τα μέσα των 90s, όταν εγώ, ως γνήσιος έφηβος της γενιάς του MTV και των ακμαζόντων αθηναϊκών ωδείων, ξεκινούσα να ακούω σοβαρά μουσική. Τότε, όλες οι κυκλοφορίες και όλες οι πληροφορίες περνούσαν μέσα από τον μουσικό Τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τις παρέες και τα δισκάδικα. Κάπου τότε είδα την Kate Bush να χορεύει στο music video του Wuthering Heights σαν ξωτικό κι έπαθα έρωτα, αγόρασα ένα CD της και, όχι από τη μία στιγμή στην άλλη, έγινα μύστης του μουσικού της σύμπαντος.

Τα πράγματα για έναν ακροατή του σήμερα είναι πιο γρήγορα και πιο εύκολα. Η παραγωγή νέου μουσικού περιεχομένου, όπως και η διανομή και η κατανάλωσή του (ασχέτως του πότε αυτό παράχθηκε, αν είναι νέο ή παλιό) είναι παιχνιδάκι. Κι αυτό αφού το "music industry" έδωσε άνιση μάχη με την πειρατεία και την παράνομη δωρεάν ανταλλαγή ή διάθεση μουσικού περιεχομένου, κυρίως τη δεκαετία των zeroes.

Πλέον, λοιπόν, τα ηχητικά αρχεία τα καταναλώνουμε κατά κόρον μέσα από υπηρεσίες streaming όπως το Spotify, το Apple Music ή το YouΤube, που διαθέτει κι αυτό τη δική του πλατφόρμα streaming, το YouTube Music. Χάρη στις επί πληρωμή και φιλικές προς τον χρήστη εκδόσεις τους (οι basic είναι "λίγες" για τον απαιτητικό χρήστη), μπορούμε να έχουμε επί έναν μήνα πρόσβαση σε ένα θησαυροφυλάκιο θεωρητικά ανεξάντλητων μουσικών επιλογών –π.χ. στο Spotify υπάρχουν πάνω από 80 εκατομμύρια τραγούδια– με αντίτιμο ένα ποσό με το οποίο κάποτε δεν αγοράζαμε ούτε ένα CD.

> Διάβασε ακόμα: Ο Γιάννης Χριστοδουλόπουλος ήξερε πάντα ότι θα γίνει συνθέτης

Γιατί, όμως, απ’ όταν πήραν το πάνω χέρι οι πλατφόρμες streaming δημιουργήθηκε τέτοιο ενδιαφέρον για παλαιότερα μουσικά ρεύματα και καλλιτέχνες; Μήπως η μουσική ήταν καλύτερη παλιά ή είναι το νέο τεχνολογικό καθεστώς που επιτρέπει στα μουσικά κομμάτια να ζουν πολλές ζωές δημοφιλίας, κάνοντας το hashtag #trendingagain να βγάζει νόημα για τα τραγούδια που γνωρίζουν δεύτερες δόξες, χρόνια μετά την πρώτη τους κυκλοφορία;

Aσχέτως της απάντησης που δίνουμε στο προηγούμενο ερώτημα, επίσης, αυτό το φαινόμενο οφείλεται στην αυθόρμητη βούληση των ακροατών ή στο ότι, από ένα σημείο και μετά, η "νέα" μουσική που τους προτείνεται επιλέγεται από έναν αλγόριθμο;

Τα σχετικά στοιχεία που δίνει ο αξιοσέβαστος ιστορικός μουσικής Ted Gioia, σε ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε φέτος στο προσωπικό του site, μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με τα δεδομένα της MRC Data που αναφέρει (η MRC Data είναι η εταιρεία η οποία, ανάμεσα στα άλλα, μετράει και τις πωλήσεις μουσικής για τα charts του Billboard), στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών, τα 100 πιο δημοφιλή νέα τραγούδια –όσα έχουν, δηλαδή, κυκλοφορήσει μέσα στους τελευταίους 18 μήνες (έτσι ορίζει τις νέες κυκλοφορίες η MRC Data) συνιστούν μόνο το 5% των συνολικών streams.

Δηλαδή, ο αντίκτυπος της νέας μουσικής είναι ελάχιστος στο μεγάλο κοινό των ακροατών, μιας και ένα νέο τραγούδι μπορεί να φτάσει στο #1 του σχετικού chart αλλά να το αγνοεί υπερβολικά πολύς κόσμος που ακούει μουσική, κάτι το οποίο ήταν αδιανόητο τη χρυσή εποχή της δισκογραφίας. Όσον αφορά, δε, όχι τα απλά streams αλλά την αγορά μουσικής, τα παλιά τραγούδια αντιπροσωπεύουν το 70% των πωλήσεων.

> Διάβασε ακόμα: Αξίζει να εγκαταλείψεις το Spotify για το Apple Music;

Είναι θέμα γενιάς;

Βέβαια, να το σημειώσουμε και αυτό, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες που τα συμπεράσματά τους έχουν δημοσιευτεί σε mainstream sites και έντυπα μαζικής κυκλοφορίας, τα μουσικά γούστα αρχίζουν να διαμορφώνονται γύρω στην εφηβεία, ενώ σπάνια οι άνθρωποι συνεχίζουν να ακούν καινούργια μουσική μετά τα τριάντα τους.

Εκτός και αν είναι εξαιρετικά ενεργητικοί ακροατές ή κάνουν κάποιο σχετικό επάγγελμα, στη συνέχεια οι "υποχρεώσεις της ζωής" δεν τους επιτρέπουν τον χρόνο της επιθυμίας για ανακάλυψη νέας μουσικής. Οπότε, όταν θελήσουν να χαλαρώσουν θα στραφούν στα πρώτα τους ακούσματα, π.χ. στα late 90s - early 00s hits των Placebo (που, ειρήσθω εν παρόδω, το 2003 είχαν διασκευάσει το Running Up That Hill της Kate Bush). Ως επακόλουθο, όσο πιο πολύ ακούν Placebo, τόσο πιο πολύ τους αρέσουν οι Placebo και ό,τι ακούγεται σαν Placebo, παρότι ο ήχος της βρετανικής ροκ μπάντας δεν είναι πλέον σύγχρονος.

Το φαινόμενο της κυριαρχίας της "παλιάς μουσικής" στις πλατφόρμες streaming, όμως, δεν έχει να κάνει μόνο με τις μακροχρόνιες μουσικές αγάπες μιας συγκεκριμένης γενιάς, αλλά και με τον αλγόριθμο των πλατφορμών, ο οποίος μας πασάρει "νέα" κομμάτια που μοιάζουν με τη μουσική που έχουμε ήδη ακούσει ή και σημειώσει, με ένα thumb-up ή με πέντε αστέρια, ό,τι μας αρέσει πολύ.

Οι υπηρεσίες streaming, λοιπόν, από τη μία διευκολύνουν τους ακροατές μίας κάποιας ηλικίας να μη χαθούν από τις πρώτες αγάπες τους, κάτι που ίσως και να εξηγεί το φαινόμενο των γεμάτων συναυλιακών χώρων από καλλιτέχνες που δεν έχουν σουξέ τώρα, που δισκογραφικά το μέλλον τους θεωρείται θολό ή ανύπαρκτο, αλλά που έχουν ιστορία. Από την άλλη, τους "αγκιστρώνουν" στο παρελθόν και δεν δίνουν τόπο στα νιάτα, δηλαδή χώρο για να ακουστεί κυριολεκτικά νέα μουσική.

Κάτι που, όμως, δεν μπορεί να οφείλεται στον αλγόριθμο, είναι το ότι και οι νέοι σε ηλικία μουσικόφιλοι πωρώνονται με καλλιτέχνες που άφησαν πίσω τους άχρονο έργο –άχρονο, όχι διαχρονικό– όπως η Kate Bush, η Λένα Πλάτωνος και οι Κόρε.Ύδρο., ένα έργο το οποίο πλέον είναι πανεύκολα προσβάσιμο σε αυτούς με ένα απλό search, δεν χρειάζεται να πάνε σε ένα δισκάδικο ή να ρωτήσουν κάποιον μεγαλύτερο για να δουν τι παίζει.

Οι νέοι καλλιτέχνες θα γίνουν κλέφτες;

Κατά μία έννοια έχουν ήδη γίνει, αν και αυτό δεν πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα, καθώς είχε τα δίκια του ο Igor Stravinsky όταν έλεγε ότι οι μέτριοι καλλιτέχνες δανείζονται και οι σπουδαίοι είτε κλέβουν είτε "μοιάζουν".

Αυτή η μεγάλη αλήθεια μάλλον οφείλεται στον τρόπο που φαίνεται ότι λειτουργεί το ανθρώπινο γούστο. Σύμφωνα με μία θεωρία, το τελείως νέο, το "groundbreaking" που λέμε, γενικότερα στις τέχνες, είναι καταδικασμένο να μην έχει mainstream επιτυχία, η αξία του να αναγνωρίζεται μόνο αργότερα παλλαϊκά.

Το "μέσο αφτί", αυτό που δεν είναι προπονημένο για πρωτοπορίες, πρέπει να ακούσει μια αρμονία, έναν τρόπο ερμηνείας ή μια ενορχήστρωση που να μπορεί να "αναγνωρίσει" για να του αρέσει, να πει "καλός αυτός ο Ed Sheeran" κι ας μην μπορεί να καταλάβει, τη στιγμή που το λέει, ότι του αρέσει γιατί τραγουδάει ακριβώς όπως ο Darren Hayes στα 90s.

Το ίδιο π.χ. γινόταν και δέκα χρόνια πριν, όταν οι πλατφόρμες streaming δεν είχαν μαζική διάδοση. Τότε, άκουγες παντού τον Gotye να τραγουδάει με την Kimbra το Somebody That I Used to Know με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε ο Sting.

Με αφορμή αυτό το τραγούδι-τομή, ας πάμε και στα περί δανείων, id est στα μουσικά samples. Η συστηματική χρήση samples, μουσικών φράσεων από παλαιότερα mega hits σε νέα τραγούδια, υπήρχε μάλλον από πάντα στη μουσική, αλλά πλέον αποτελεί σχεδόν κανόνα επιτυχίας. Ο Gotye στο Somebody That I Used to Know είχε χρησιμοποιήσει ένα θέμα από το ορχηστρικό κομμάτι Seville του Luiz Bonfá, που δισκογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1967.

Πλέον, το πολυσυζητημένο Renaissance, το τελευταίο άλμπουμ της Beyoncé, περιέχει 16 νέα τραγούδια και σε 10 από αυτά αναφέρονταν στα credits τους, συνολικά, 22 πηγές (samples ή άλλο υλικό) από παλαιότερα τραγούδια. Ακόμα και η "Ελληνίδα Rosalía", η υπερταλαντούχα Μαρίνα Σάττι, στο ντεμπούτο άλμπουμ της που κυκλοφόρησε φέτος την άνοιξη, σάμπλαρε το Ρίξε στο κορμί μου σπίρτο της Κατερίνας Κούκα.

Μήπως οι νέοι καλλιτέχνες, λοιπόν, δεν είναι τόσο δημιουργικοί, τόσο ταλαντούχοι, τόσο καλοί όσο οι παλαιότεροι; Μήπως ο Harry Styles δεν θα γίνει ποτέ ο "νέος Elton John" όπως, κατά τη λαϊκή και λαϊκιστική ρήση, δεν πρόκειται ποτέ το τσόκαρο να γίνει γοβάκι;

Σε καμία περίπτωση. Ίσα ίσα, οι νέοι μουσικοί είναι πιο ειλικρινείς ως προς τις πηγές έμπνευσής τους. Άλλωστε, σε όλες τις εποχές υπάρχει απολαυστικά καλή και συναρπαστικά κακή μουσική (μια βόλτα στην ομάδα του Facebook Σύλλογος Φίλων Κακής Μουσικής θα σας πείσει για το δεύτερο).

Όσο για το πού θα τη βρούμε; Αν όχι στις πλατφόρμες streaming, ίσως στο TikTok, όπως έγινε με την περίπτωση του Lil Nas X, ίσως σε ένα fashion show, όπως ανακάλυψε πολύς κόσμος τον Lucky Love σε ένα του Philosophy Di Lorenzo Serafini, ίσως να μην τη βρούμε αλλά να έρθει μόνη της να μας βρει την ώρα που πίνουμε τον καφέ μας και έχουμε το τηλέφωνο μπροστά, όπως συνέβη με τη σαρωτική επιτυχία της Billie Eilish.

Άλλωστε, στην pop κουλτούρα, "καταστατικά" αποζητείται και αποθεώνεται το "νέο", το "ζητούμενο της εποχής". Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους αλγόριθμους να μας "χαϊδεύουν" τα αφτιά κι ας είμαστε σίγουροι ότι από τον μουσικό λήθαργο-νιρβάνα που προκύπτει από την επανάληψη μιας ευχάριστης μουσικής, θα μας βγάλει ένα γερό χαστούκι από brand-new, φρέσκια, συναρπαστική μουσική.

 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr