Συνέντευξη: Η ωμή αλήθεια του Γιάννη Οικονομίδη

Παρακολουθώντας τη "Σπασμένη Φλέβα", τη νέα ταινία του Γιάννη Οικονομίδη και συγκεκριμένα λίγο πριν το τέλος της, μένεις με ένα τεράστιο WTF στα χείλη που σε ακολουθεί και έξω από την αίθουσα. Αυτό ήταν και το πρώτο πράγμα που εκμυστηρεύθηκα στον ίδιο, όταν τον συνάντησα για τη συνέντευξή μας: ότι τη σκεφτόμουν ακόμα, σχεδόν μία εβδομάδα αφότου την είχα δει. "Να το γράψεις αυτό. Αφού το αισθάνθηκες, να το γράψεις", μου είπε χαμογελώντας ικανοποιημένος.

Προτού οι αντιήρωες κάνουν κατάληψη στο παγκόσμιο σινεμά και, "before it was cool που λένε και στα σόσιαλ μίντια", εκείνος είχε φροντίσει να τους αναδείξει με κάθε πιθανό τρόπο στο δικό του συναρπαστικό κινηματογραφικό "σύμπαν". Και η "Σπασμένη Φλέβα" είναι ένας μαγευτικός γαλαξίας μέσα στον οποίο κινείται, μέχρι η διαίσθησή του -βάσει της οποίας λειτουργεί, σύμφωνα με τα λεγόμενά του- να τον οδηγήσει στον επόμενο. Αλλά κι εκεί, ο Γιάννης Οικονομίδης πάλι αλήθειες θα λέει. Χωρίς φόβο, αλλά με πάθος. 

>Αλήθεια, γιατί επέλεξες τον τίτλο "Σπασμένη Φλέβα"; 
Αυτό δεν το απαντάω. Θεωρώ ότι έχει ενδιαφέρον το πώς "διαβάζει" τον τίτλο εκ των υστέρων ο θεατής. Πώς τον αντιλαμβάνεται μόνος του. 

>Ήταν αυτός ο στόχος σου;
Πάντα αυτός είναι ο στόχος μου γιατί με ενδιαφέρει να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους. Και το "Σπιρτόκουτο" όταν το έκανα, θεωρούσα πως πιο φιλικό δε γινόταν! (γέλια) Τότε βέβαια, είχα άλλα μυαλά, αν και δεν έπεσα έξω από ό,τι αποδείχτηκε στα χρόνια που ακολούθησαν. Πάντα θέλω να συνδεθώ συναισθηματικά με τον θεατή, γιατί είμαι καλλιτέχνης, κινηματογραφιστής, storyteller, πες το όπως θες. Δε γράφω δοκίμια, ούτε κάνω κοινωνιολογικές αναλύσεις για διάφορα ζητήματα. Τα όπλα μου είναι να επικοινωνήσω ψυχικά μαζί του, μέσα από μία ιστορία, μέσα από έναν χαρακτήρα, την ταύτιση. Θέλω πρώτα να νιώσει και μετά, θα σκεφτεί κιόλας. 

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Πράγματι, το "Σπιρτόκουτο ακόμα κάνει "απόσβεση".
Ξέρεις, είναι αλληλένδετα τα πράγματα. Μεγαλώνω, γίνομαι πιο έμπειρος, αλλά ταυτόχρονα προχωρά και το κοινό. Θεωρώ ότι έχει "εκπαιδευτεί" μετά από τόσες ταινίες και τόσα χρόνια. Όχι μόνο ξέρει τι θα δει, αλλά έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα του ελληνικού ρεαλισμού στον κινηματογράφο.

>Είναι ένα είδος ηθογραφίας η ταινία;
 Είναι ένα σύγχρονο δράμα που εξελίσσεται σε τραγωδία. Δεν είναι επιφανειακό, δεν είναι μία περιγραφή ηθών, αλλά ψυχογραφημάτων.

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Ο Θωμάς διαπράττει την απόλυτη ύβρη και τιμωρείται;
Κατά κάποιον τρόπο, ναι. Διαπράττει μία μορφή ύβρεως και δεν έχει να κάνει με το γεγονός καθεαυτό που τον οδηγεί στην τραγωδία, όλη του η στάση διέπεται από την έννοιά της.

>Αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη εκδοχή του νεοέλληνα;
Ναι. Ο πατέρας του έκανε λεφτά στην εποχή των παχέων αγελάδων, στην εποχή του ΠΑΣΟΚ. Είναι καλοζωισμένος, τον πήρε αμπάριζα η κρίση και όπως φαίνεται, δεν έμαθε από τα λάθη του. Για να τα λέμε όλα όμως, θύματα της κρίσης έπεσαν και άνθρωποι που είχαν μυαλό και ήθος, παίζει ρόλο και η τύχη, και η γενικότερη κατάσταση της χώρας που δεν είναι καλή, έτσι κι αλλιώς. Δε λέμε ότι όλα είναι καλά και αυτός έφαγε το κεφάλι του επειδή ήταν άμυαλος, ξεροκέφαλος, επιπόλαιος και αμετροεπής. Ζει σε ένα αποικιοκρατικό μόρφωμα χώρας δίχως ισχυρές δομές κράτους· αυτός ο άνθρωπος κινείται μέσα σε αυτό και κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει. 

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Πάντως, αυτήν τη φορά παρατήρησα ότι ακούγεται λιγότερη βωμολοχία.
Δεν έγινε συνειδητά, προέκυψε. Σε όλες μου τις ταινίες, ό,τι υπάρχει, είναι το απαραίτητο. Το επιβάλλουν οι σκηνές, η ανάγκη των χαρακτήρων, σε ποιες τάξεις αναφέρονται κάθε φορά, οι καταστάσεις που περιγράφονται δραματουργικά. H ταινία η ίδια καθόρισε πώς θα αναπτυχθεί η σκληρή γλώσσα στην ιστορία. Συνεπώς, τόση χρειάζεται, τόση έχει.

>Σε ενοχλεί όταν σχολιάζεται;
Με ενοχλεί και δείχνει πόσο αβασάνιστα, χωρίς σκέψη κάποιος χαρακτηρίζει, βάζει μία στάμπα σε ένα έργο τέχνης ή μία καλλιτεχνική δουλειά χωρίς να έχει προσπαθήσει να καταλάβει γιατί γίνεται. Όταν το βλέπουμε στις αμερικανικές ή τις βρετανικές ταινίες, είναι μια χαρά. Το δεχόμαστε. Εδώ γιατί δεν το δέχεσαι; Άρα, υπάρχει μία υποκρισία, γι᾽αυτό ίσως να με εκνευρίζει πάρα πολύ όταν λέγεται κάτι τέτοιο, τη στιγμή που ο Έλληνας έχει τη χριστοπαναγία στο τσεπάκι και το "μαλάκα" ψωμοτύρι. Μην κοροϊδευόμαστε τώρα. Η Ελλάδα δεν έχει μόνο τη γλώσσα των ποιητών, έχει και τη γλώσσα του δρόμου. Πάντως, τόσα χρόνια πια, νομίζω ότι ο κόσμος έχει καταλάβει, το ακούω ολοένα και λιγότερο. 

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Η εναρκτήρια σκηνή με την χελώνα προφανώς είναι ευθεία μεταφορά. Πόσο σε αφορούν οι αλληγορίες;
Η αλληγορία με αφορά όταν είναι ενταγμένη σε μία φυσικότητα. Δεν είναι κάτι που επιδιώκω οπωσδήποτε. Στην προκειμένη περίπτωση, το ενυδρείο υπήρχε εκεί, στο μαγαζί που γυρίσαμε τη σκηνή. Η χελώνα αυτή είναι 25 ετών και η ιδέα μου ήρθε επί τόπου, δεν το είχα προβλέψει. Μία μέρα, είχαμε τελειώσει νωρίτερα με το γύρισμα και λέω στον διευθυντή φωτογραφίας, "δεν πάμε να το κάνουμε αυτό μήπως και το χρησιμοποιήσουμε στους τίτλους αρχής;" Και το κάναμε. Και "έκατσε". Νομίζω ότι μαζί με τη μουσική του Μπάμπη Παπαδόπουλου συντέλεσε σε ένα πολύ δυνατό ξεκίνημα. 

>Θα αναρωτιόταν κανείς, γιατί τόση μαυρίλα στις ταινίες σου;
Πού την είδες τη μαυρίλα; Το 99% της τέχνης άλλωστε, είναι μαύρη, είναι μινόρε.

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Την ξορκίζεις κιόλας με αυτόν τον τρόπο;
Μπορεί ναι, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Στα σκοτάδια υπάρχει το ενδιαφέρον για τους καλλιτέχνες, όταν φωτίζουν τη σκοτεινή "περιοχή" του ανθρώπου. Όταν αρχίσεις και "σκάβεις" αυτό που λέγεται "ανθρώπινο πλάσμα", προς τα κει σε πάει. Για να γίνουμε καλύτεροι κιόλας, να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, να ερευνήσουμε το "μαύρο". Και το "μαύρο" έχει πολλές αποχρώσεις.

Όλη η δουλειά που γίνεται μέσα από την τέχνη γύρω από αυτό και τις ποιότητές του σε σχέση με την ανθρώπινη ψυχή και κατάσταση στοχεύει στο να βελτιωθούμε και να καταλάβουμε τι στο καλό είμαστε. Εκεί δουλεύει ο καλλιτέχνης. Το θέμα είναι να μπορέσεις να τα μορφοποιήσεις όλα αυτά και να τα κάνεις αισθητική. Να διαβάζεις π.χ. τον Ριχάρδο Γ᾽ που είναι ποτάμι το αίμα, η δολοπλοκία και η αρρώστια του μυαλού, αλλά με τέτοιο αισθητικό αποτέλεσμα να αντλείς απόλαυση. 

>Στο νέο μας τεύχος, έχουμε ένα θέμα για το πόσο τρομακτικές δεν είναι πλέον οι ταινίες τρόμου (και) εξαιτίας της πολιτικής ορθότητας. Εσύ έχεις αυτολογοκριθεί καθόλου;
Δεν ξέρω αν η αυτολογοκρισία είναι η σωστή λέξη. Όταν κάθεσαι και δουλεύεις ένα σενάριο, είσαι σοβαρός και προσπαθείς να είσαι ειλικρινής με το υλικό σου, με αυτό που θες να πεις και να είσαι αυθεντικός. 

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Για μένα, έχεις βρει χρυσή ισορροπία.
Θεωρώ ότι μάλλον περνάω "πάνω" από όλα αυτά γιατί υπάρχει αλήθεια στις ταινίες μου. Είναι αυθεντικές. Το αυθεντικό δε μπορεί κάποιος να το στήσει στον τοίχο, αφού έτσι είναι. Να κατηγορήσεις την πραγματικότητα γιατί αυτή είναι; Είσαι γελοίος μετά. Να πούμε ψέματα δηλαδή; 

>Στις ταινίες σου, παίζουν πολλοί ερασιτέχνες ηθοποιοί. Είναι επειδή σου αρέσει να παίρνεις τα ρίσκα σου;
Ισχύει και δεν έχει να κάνει μόνο με αυτούς. Τα ρίσκα είναι πιο πολύ στη δραματουργία και τις σκηνές, στα θέματα που θίγω και στο πώς τα διαχειρίζομαι. Με τους ερασιτέχνες έτσι κι αλλιώς, έχω την "πολυτέλεια" της πρόβας, δουλεύουμε μαζί και αν δεν "κάνει" κάποιος, δε μπαίνει στην ταινία. Όλες μου οι ταινίες έχουν σκηνές πολύ δύσκολες μέσα, δουλεύω πάνω στην ψυχολογία βάθους και σε ακραία δραματουργία από την εποχή του "Σπιρτόκουτου". Η "Σπασμένη Φλέβα" έχει 5 σκηνές που είναι φωτιά και λαύρα, που είναι δύσκολο να πετύχουν. Είναι σκηνές που αν δεν πετύχουν, δεν έχεις ταινία, διαλύεται. Αυτά είναι τα πραγματικά ρίσκα. Και ναι, τα παίρνω.

>Είναι σα να παίρνεις τους ερασιτέχνες σχεδόν έτοιμους ως χαρακτήρες;
Βρίσκεις το ακριβές άτομο, που χωρίς πολλά πολλά μπορεί να αποδώσει αυτό που θέλεις. Τον ρόλο του Βασίλη ας πούμε, ή της Κεχαγιόγλου, δε θα μπορούσε να τον κάνει ερασιτέχνης. Δηλαδή, θα μπορούσε ίσως, αλλά θα έπρεπε να δουλεύεις ένα χρόνο μαζί του. 

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Τώρα που η ταινία είναι έτοιμη, ποια καταλήγεις ότι ήταν η πιο δύσκολη σκηνή της;
Υπάρχουν σκηνές που αν δε γυρίζονταν στο 100% της επιτυχίας τους, της ουσίας τους σε κάθε επίπεδο, ερμηνευτικό, νοηματικό, ψυχικό ως ενέργεια, δε θα μπορούσαμε να πάμε παρακάτω. Μία από αυτές, είναι που ξεφτιλίζει τον Θωμά η σύζυγός του. Αυτή είναι και η σκηνή που τον βγάζει έξω στο δρόμο. Την κάναμε αρκετές πρόβες, αλλά αυτή που βλέπεις στην ταινία, είναι η πρώτη ολόκληρη λήψη. Είναι μαγικό. 

>Απίστευτο!
Πήγαμε πρώτα μία τεχνική λήψη που διεκόπη στη μέση, μετά αυτήν και τα παιδιά έβγαλαν το αποτέλεσμα που είδες. Είναι πραγματικά απίστευτο. Μετά είναι και οι σκηνές με τη Τζώρτζια, ειδικά η δεύτερη και τρίτη σκηνή, και η πρώτη φυσικά γιατί έπρεπε να δω πώς θα την κάνω. Ύστερα η σκηνή με τον τοκογλύφο, με τον γιο του Θωμά επίσης, μιλάμε για δύσκολα πράγματα που έπρεπε να είναι 100% κερδισμένα.

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Σου αρέσει να σου βάζεις δύσκολα, σωστά;
Δεν έχει νόημα αλλιώς μωρέ, διαφορετικά είναι σα να κάνεις μία ταινία που είναι από πριν έτοιμη στο γραφείο. Είναι σα να παίζεις με σημαδεμένη τράπουλα, δεν έχει αδρεναλίνη, ένταση, ούτε ομορφιά. Συν το ότι για μένα, η δημιουργία μίας ταινίας είναι μία ζωντανή διαδικασία από την αρχή μέχρι το τέλος της. Την ψάχνεις, την διαμορφώνεις στην πορεία, την ανακαλύπτεις κι εσύ. 

>Στο μεταξύ, μετά την προβολή της ταινίας, συζητούσαμε πόσο μας άρεσε και αναρωτιόμασταν αν όσα έχουν γραφτεί τελευταία για τον Βασίλη Μπισμπίκη θα λειτουργήσουν θετικά ή αρνητικά σε σχέση με την προσέλευση του κόσμου στις αίθουσες.
Δε με απασχολεί. Δε μπορώ να το καταλάβω κιόλας αυτό. Έχεις έναν ηθοποιό που μέσα από αυτήν τη δουλειά, πραγματικά, λάμπει στον ρόλο του Θωμά Αλεξόπουλου, ό,τι και να πούμε είναι λίγο. Τώρα από κει και πέρα, τι εικόνα έχει ο Βασίλης έξω από την ταινία, τι πιστεύει ο καθένας ότι είναι, τι αντιλαμβάνεται, πώς τον κρίνει και τι άποψη έχουν οι κιτρινιάρηδες που κουνάνε το δάχτυλο, τρέχα γύρευε, δε με αφορά.

Μαριλένα Αναστασιάδου

Αν θες να δεις μία ταινία, θα πας να τη δεις, δε θα επηρεαστείς από κάτι τέτοιο. Θεωρώ πάντως, ότι ο Βασίλης στα μάτια του κόσμου που δεν είναι ακροδεξιός, φασίστας, μαλάκας, προκατειλημμένος, κουτσομπόλης, ζηλιάρης φθονερός κλπ, είναι εξαιρετικά συμπαθής. Και έχει καταλάβει, ότι αυτοσαρκάζεται κιόλας, έχει τρομερό χιούμορ.

>Πώς σου φαίνεται ο ελληνικός κινηματογράφος τα τελευταία 5 χρόνια; Έχουμε εξελιχθεί;
Ταινίες γίνονται μωρέ, κάθε χρόνο. Το θέμα είναι τι ταινίες γίνονται και πόσο αυτές μπορούν να βρουν ένα κοινό, πόσο αφορούν τον κόσμο. 

>Ήμουν πρόσφατα σε κουβέντα κατά την οποία λέχθηκε ότι η επιτυχία του Λάνθιμου στο εξωτερικό, ίσως προσελκύει περισσότερο κόσμο για να δει ελληνικές ταινίες.
Είναι ψιλοαπαράδεκτο να το λέει κάποιος αυτό. Δεν έχει καμία σχέση με το ελληνικό σινεμά που μιλά ελληνικά, έχει Έλληνες ήρωες και διαδραματίζεται εδώ, μυρίζει Ελλάδα. 

>Αντιλαμβάνομαι πως οι ταινίες σου είναι κάτι σαν παιδιά σου, σωστά;
Εννοείται πως είναι παιδιά μου, είναι κομμάτια του εαυτού μου.

Μαριλένα Αναστασιάδου

>Σε ποιο έχεις περισσότερη αδυναμία;
Σε κανένα. Όλα εκφράζουν κάτι, ένα σημείο της διαδρομής που έχω κάνει, μιας εποχής που έχω περάσει. Δεδομένου του ότι γίνονται ανά 5 χρόνια, αποκτάς αναμνήσεις, μεγαλώνεις μαζί τους, με τους ανθρώπους, με παρέες... Αλλάζεις επίσης, κάποιοι μένουν άλλοι φεύγουν....

>Τα βραβεία σε ενδιαφέρουν;
Και ναι και όχι. Αν είναι να έρθουν, είναι καλοδεχούμενα. Αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Το πιο μεγάλο βραβείο είναι η σχέση με τον κόσμο, η επαφή μαζί του. Να καταφέρεις να κάνεις ένα έργο τέχνης και μπορέσει να περάσει μέσα στην κοινωνία. Να είναι αναγνωρίσιμο και να έχεις μία ταυτότητα που ο άλλος την αναγνωρίζει, την αγαπά, τη σέβεται. Να περιμένει την ταινία σου, να έχεις μιλήσει στην καρδιά των ανθρώπων, στην ψυχή τους... Να τους έχεις δώσει κουράγιο, ομορφιά, συναίσθημα. Αυτό είναι το πιο μεγάλο βραβείο μωρέ. Να υπάρχει κόσμος που σε ακολουθεί και σ᾽αγαπάει, που κάτι σημαίνεις γι᾽αυτόν. Αυτή είναι η περγαμηνή, αυτό είναι το βραβείο. 

>Κι όλα αυτά τα χρόνια, δουλεύοντας στον ελληνικό κινηματογράφο, τι έχεις μάθει;
Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πάνω από όλα. Με τη φιλία και την αγάπη μπορείς να καταφέρεις πάρα πολλά πράγματα. 
 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr