Η κινηματογραφική επιστροφή του Roman Polanski μετά το #meToo

Το 1977 μετά από μία φωτογραφία που δημοσιεύθηκε, ο Roman Polanski συνελήφθη για σεξουαλική κακοποίηση ενός 13χρονου κοριτσιού. Παραδέχτηκε την ενοχή του για παράνομο σεξ με ανήλικη και προκειμένου να αποφύγει τα χειρότερα διέφυγε στο σπίτι του στο Λονδίνο και κατόπιν στη Γαλλία, όπου διαμένει μέχρι σήμερα εξόριστος, καθώς στις ΗΠΑ εκκρεμεί ακόμα η καταδίκη του.

Η υπόθεση επανήλθε στο προσκήνιο με την έκρηξη του κινήματος του #meΤoo το 2017, μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου Harvey Weinstein. Ωστόσο, η περίπτωσή του διαφέρει σημαντικά από αυτές που ήρθαν στο φως εκείνη την περίοδο: Δεν πρόκειται για μία περίπτωση αποσιώπησης και συγκάλυψης, μιας και ο ίδιος έχει παραδεχθεί την πράξη του, αλλά για την έμπρακτη απόδειξη της ατιμωρησίας και της ανισότητας που κυριαρχούν εδώ και δεκαετίες στη δομή της βιομηχανίας του θεάματος. Ουσιαστικά, ο Γαλλο-Πολωνός σκηνοθέτης παραμένει εδώ και περίπου μία 40ετία ατιμώρητος. Μοναδική τιμωρία του, η εξορία στην Ευρώπη και η διαγραφή του το 2018, ύστερα από πιέσεις του #meΤoo, από την Αμερικάνικη Κινηματογραφική Ακαδημία.

Σαράντα δύο χρόνια μετά το σκάνδαλο και δύο μετά τις τελευταίες εξελίξεις που επέφερε η γέννηση του κινήματος κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών στο Χόλιγουντ, αλλά και παντού, ο Polanski στα 86 του χρόνια γύρισε τη νέα του ταινία που φέρει πολλαπλά νοήματα και συμβολισμούς. Τίτλος της, J'accuse στα γαλλικά, "Κατηγορώ" στα ελληνικά και An Officer and a Spy στα αγγλικά -βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Robert Harris.

Η υπόθεση αφορά ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός που συγκλόνισε την Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου και ανάγκασε τον Émile Zola να δημοσιεύσει ανοιχτή επιστολή στον πρόεδρο της χώρας με τον τίτλο "Κατηγορώ".

Το 1894, ο Γάλλος καπετάνιος Alfred Dreyfus καταδικάστηκε αδίκως για προδοσία και φυλακίστηκε στο νησί του Διαβόλου. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η εν λόγω υπόθεση μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη. Ωστόσο, είναι ίσως η πρώτη που εξιστορείται διαφορετικά, μιας και ο Polanski επιλέγει να την αφηγηθεί όχι από την πλευρά του άδικα κατηγορούμενου λοχαγού, αλλά από αυτή του αντισυνταγματάρχη Georges Picquart, που έκανε τα πάντα για να τον αθωώσει.

Τον ρόλο του Dreyfus αναλαμβάνει ο Louis Garrel, ενώ του Picquart ο Jean Dujardin  (Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου για το The Artist), παραδίδοντας μία καθηλωτική ερμηνεία.

Επιστρέφοντας στην ταινία αυτή καθαυτή, τα πολλά λόγια είναι περιττά για να αντιληφθεί κάποιος τις συνδέσεις με τον δημιουργό της. Από τη μία έχουμε, το κλίμα αντισημιτισμού που κατατρόπωσε τον ήρωα και συνδέεται με τα παιδικά βιώματα του Polanski -τον ίδιο σε γκέτο της Κρακοβίας και τους Εβραίους γονείς σου σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης- και από την άλλη, μία υπόθεση άδικης καταδίκης που παραπέμπει στη δική του καταδίκη και στο κυνήγι μαγισσών στην εποχή της πολιτικής ορθότητας, σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενά του. Ενδεικτικά είναι τα όσα ανέφερε μέσω επιστολής που απέστειλε στο Φεστιβάλ Βενετίας κατά τη διάρκεια παρουσίασης του "Κατηγορώ" -δεν ταξίδεψε μέχρι την Μόστρα φοβούμενος τυχόν αντιδράσεις-, που όχι μόνο συμπεριλήφθηκε στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα, αλλά τιμήθηκε κιόλας με το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. "Ο τρόπος που με βλέπουν οι άνθρωποι, η εικόνα μου, άρχισε να διαμορφώνεται με το θάνατο της Sharon Tate...  Όταν συνέβη αυτό, παρόλο που περνούσα ήδη μια τρομερή περίοδο, ο Τύπος ασχολήθηκε την τραγωδία και, αβέβαιος για το πώς να το αντιμετωπίσει, το κάλυψε με τον πιο απαράδεκτο τρόπο, υπονοώντας, μεταξύ άλλων, ότι ήμουν έναν από τους υπεύθυνους για τη δολοφονία της, αφήνοντας αιχμές σατανισμού... Για τον Τύπο, η ταινία μου "Το μωρό της Ρόζμαρι" ήταν απόδειξη ότι ήμουν σε επαφή με τον διάβολο! Πήρε αρκετούς μήνες, μέχρι που η αστυνομία τελικά βρήκε τους πραγματικούς δολοφόνους, τον Charles Manson και την οικογένειά του. Όλα αυτά εξακολουθούν να με στοιχειώνουν σήμερα. Είναι σαν μια χιονοστιβάδα, που κάθε εποχή προσθέτει ένα άλλο στρώμα. Παράλογες ιστορίες από γυναίκες που δεν έχω δει ποτέ στη ζωή μου που με κατηγορούν για πράγματα που υποτίθεται ότι συνέβησαν περισσότερο από μισό αιώνα πριν".

Μετά από την γραπτή αυτή δήλωση, κι ενώ η φεστιβαλική συμμετοχή του είχε ήδη επικριθεί εντόνως από μερίδα κριτικών και ανθρώπων του κινηματογράφου, ο κόσμος διχάστηκε: Κάποιοι έκαναν λόγο για "μία στιβαρή και αριστουργηματική μεταφορά της Υπόθεσης Dreyfus στην οθόνη", ενώ κάποιοι άλλοι "για μία αποτυχημένη, υστερική προσπάθεια να μιλήσει για την την αθωότητά (;) του και την καταδίωξή του μέσα στα χρόνια".

Πάντως, η χρονική στιγμή της κινηματογραφικής επιστροφής του Polanski μετά το #meToo, φαίνεται να μην είναι τυχαία, αν αναλογιστεί κανείς ότι το όνομά του έχει επιστρέψει στην επικαιρότητα ποικιλοτρόπως.

Φέτος, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τη δολοφονία της εγκυμονούσας συζύγου του, της ηθοποιού Sharon Tate, και των καλεσμένων της από τα μέλη της Οικογένειας Manson στο Λος Άντζελες. Η αιματοβαμμένη αυτή επέτειος απασχόλησε την ποπ κουλτούρα, "γεννώντας" μία ταινία και μία σειρά που ανανέωσαν το ενδιαφέρον για τον Charles Manson και ως εκ τούτου για την Tate και τελικά για τον Polanski. Το ένα ήταν το Once Upon a Time in Hollywood (Κάποτε στο Χόλιγουντ) του Quentin Tarantino και το δεύτερο, η 2η σεζόν του Mindhunter του Netflix. Και τα δύο μας υπενθύμισαν την ιστορία του Γαλλο-Πολωνού σκηνοθέτη που έχει παραδώσει στο σινεμά ταινίες - "διαμάντια". Ενός ανθρώπου που από παιδί βίωσε την τραγωδία, τον πόνο, τον θάνατο, εξορκίζοντάς τα μέσα από τη φιλμογραφία του, αλλά και το πώς μέσα σε μία δεκαετία, στα 70s, έγινε από κορυφαίος σκηνοθέτης, βιαστής, ξεκινώντας μία ατέρμονη συζήτηση σχετικά με τη διάκριση του δημιουργού από την τέχνη του, της προσωπικής ζωής από το επαγγελματικό έργο. Η δήλωση της Αργεντινής συναδέλφου του και προέδρου της φετινής κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας, Lucrecia Martel είναι μία νηφάλια προσέγγιση: "Δεν ξεχωρίζω τον άνθρωπο από την τέχνη του. Δεν θα συγχαρώ τον Roman Polanski, αλλά θεωρώ ότι είναι σωστό που η ταινία του βρίσκεται στο Φεστιβάλ. Ένας άνθρωπος που διαπράττει ένα έγκλημα και το θύμα θεωρεί ότι έχει ικανοποιηθεί από την "τιμωρία", είναι κάτι που εγώ δεν μπορώ να το κρίνω. Είναι δύσκολο να ορίσεις ποια είναι η σωστή στάση απέναντι σε τέτοιες υποθέσεις . Νομίζω ότι τέτοιες ερωτήσεις είναι μέρος της συζήτησης που γίνεται στην εποχή μας. Πρέπει να αναπτύξουμε τον διάλογο και ένα φεστιβάλ είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να γίνει αυτή η συζήτηση".

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr