Γιατί βλέπουν όλοι ριάλιτι;

Το 1949, για τον George Orwell το σενάριο "υποχρεωτικός εγκλεισμός και παρακολούθηση από κάμερες" ήταν μυθιστορηματική επιστημονική φαντασία. Το 2001, το εισαγόμενο προϊόν παραγωγής του John de Mol, ονόματι Big Brother, που προσγειώθηκε στην εγχώρια ιδιωτική τηλεόραση, θεωρήθηκε αρχικά κάτι που μάλλον δεν είχε θέση στην άμεμπτη ελληνική κοινωνία. Ωστόσο, το –κατά γενική ομολογία– "κατάπτυστο" ριάλιτι (ή reality show αν προτιμάς) στέφθηκε με τόση επιτυχία, ώστε να δώσει το πράσινο φως στα κανάλια να ψάξουν κάθε αντίστοιχη εναλλακτική που θα έλκυε τους fans του είδους – και όχι μόνο αυτούς. Η αρχή είχε γίνει.

> Διάβασε ακόμη: Ο Αλέξης Παππάς αποχωρεί από το Survivor, το Twitter ανοίγει σαμπάνιες

Είκοσι χρόνια μετά, και έχοντας καταναλώσει άπειρες αντίστοιχες εκπομπές με θέμα τη μουσική, τη μόδα, το χορό, την επιβίωση, την αγροτιά, τη μαγειρική, τον έρωτα, την επιχειρηματικότητα και την παρουσίαση, θα περίμενε κανείς πως ο κορεσμός θα ήταν αναπόφευκτος. Εξάλλου, οι πλατφόρμες streaming έχουν αποκτήσει το δικό τους, σταθερό κοινό, που παρακολουθεί προγράμματα on demand από οποιαδήποτε συσκευή, ανά πάσα στιγμή και η προσφορά είναι τεράστια.

Φευ! Η πανδημία του κορονοϊού με τις αλλεπάλληλες απαγορεύσεις κυκλοφορίας έκανε πιο mainstream από ποτέ τον εγκλεισμό, με αποτέλεσμα τα reality shows να μοιάζουν πια κατάσταση συνηθισμένη και κυρίως, σύμφωνα με τις νόρμες της νέας "κανονικότητας", φυσιολογική.

Στόχος είναι τα λεφτά

"Η τηλεόραση κάνει κύκλους ανά τακτά χρονικά διαστήματα και, στην προκειμένη περίπτωση, τα realities ευνοήθηκαν πολύ από την κατάσταση που βιώνουμε. Κάποτε θεωρούσαμε ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι είναι κάτι πολύ μακρινό και περίεργο, τώρα –θέλοντας και μη– έχουμε γίνει ειδικοί. Όταν είσαι στο σπίτι, παρακολουθείς με μεγαλύτερη συχνότητα, περισσότερες ώρες τηλεόραση. Επομένως, είναι πολύ πιο εύκολο για ένα κανάλι να κατακτήσει τη συνήθεια με έναν τηλεθεατή εγκλωβισμένο μετά τις 21:00 στο σπίτι, παρά όταν έχει επιλογές εξόδου" εξηγεί η δημοσιογράφος-τηλεκριτικός Αφροδίτη Γραμμέλη.

> Διάβασε ακόμη: Το ντάσι, το mirepoix, το παστινάκι και οι υπόλοιπες άγνωστες λέξεις του MasterChef

Συμπληρώνει: "Από την άλλη, αυτού του είδους τα προγράμματα είναι έτοιμα, ακριβά format από το εξωτερικό, που δημιουργούνται, όμως, πιο εύκολα και που φέρνουν τα λεφτά τους. Όταν τα σενάρια και οι ηθοποιοί κοστίζουν περισσότερο και οι συνδρομητικές πλατφόρμες παίζουν πολύ καλή μπάλα σε ταινίες και σειρές, η ελληνική τηλεόραση εύλογα έχει επιλέξει να ασχοληθεί με τα realities".

Σύμφωνα με την επίσης δημοσιογράφο-τηλεκριτικό Τίνα Μεσσαροπούλου πάντως, δεν πρόκειται για τωρινό φαινόμενο. "Είναι μία φθηνή λύση, διότι καλύπτουν εύκολα και 'ανώδυνα' πολλές ώρες προγράμματος. Ποιο άλλο σίριαλ θα παρήγαγε πρόγραμμα 3-4 ωρών την ημέρα με αυτό το κόστος; Στο μεταξύ, το φετινό Survivor είχε την πολυτέλεια να επιλέξει ένα πολύ καλό cast, πρόσωπα που, υπό κανονικές συνθήκες, θα είχαν ανειλημμένες επαγγελματικές υποχρεώσεις. Πλέον, δεν βλέπεις Survivor αλλά Βig Brother. Είναι τόσο έντονο το στοιχείο του reality και της ίντριγκας, που δεν έχει καμία σχέση με την απόδοση των παικτών στα αγωνίσματα".

Η βαρεμάρα άργησε μία εικοσαετία

Τα realities των 20s, στο μεταξύ, διακρίνονται ευκολότερα σε 1ης και 2ης ταχύτητας. Τα πρώτα εστιάζουν στις δεξιότητες (τραγούδι, μαγειρική, μόντελινγκ κ.λπ.) και τα δεύτερα, ως πιο σκληρά, προωθούν τον εγκλεισμό, την επιβίωση ή ακόμη και το τηλεοπτικό "ζευγάρωμα". Τα talent shows όπως το The Voice αποτελούν μία κατηγορία από μόνα τους. Η ίντριγκα και η μετάλλαξή τους σε κάτι εντελώς "φρέσκο" κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού, οπότε το casting των συμμετεχόντων προσαρμόζεται αναλόγως.

"Το κοινό δεν παρακολουθεί το ίδιο πράγμα, ούτε εκείνο είναι το ίδιο, αφού οι γενιές στην τηλεόραση αλλάζουν κάθε περίπου 30 χρόνια. Για παράδειγμα, το Survivor του 2006 με παρουσιαστή τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη δεν έχει καμία σχέση με αυτό του Σάκη Τανιμανίδη και του Γιώργου Λιανού. Με την ίδια λογική, και η συνταγή στις σειρές είναι συγκεκριμένη. Θα έχεις έρωτα, μια παρέα φίλων με κωμικές καταστάσεις, ένα φόνο, ένα χωρισμό, ένα ερωτικό τρίγωνο ίσως. Το ζήτημα είναι το πώς θα συνδυαστούν όλα αυτά, ώστε η συνταγή να φαίνεται διαφορετική", αναφέρει η Αφροδίτη Γραμμέλη.

> Διάβασε ακόμη: Κι αν ο Τζέιμς Καφετζής είναι ο καλύτερος παίκτης στην ιστορία του Survivor;

Συνεχίζει στο ίδιο κλίμα η Τίνα Μεσσαροπούλου: "Στην Αμερική, τα realities διαρκούν δεκαετίες, μην κοιτάς που στην Ελλάδα δεν αντέχουμε πολλούς κύκλους. Λειτουργούν ως μικρογραφία της κοινωνίας, στο πλαίσιο της οποίας ο τηλεθεατής ταυτίζεται και αναγνωρίζει ανθρώπους από το περιβάλλον του. Συνήθως, τα παρακολουθεί για να αισθάνεται ανώτερος από τη χειρότερη εκδοχή τους και να τους κριτικάρει στα κοινωνικά δίκτυα. Φέτος, στο μεταξύ, βλέπουμε ότι ο Λιανός, επειδή είναι πολύ ενεργός στα social media, τα εντάσσει μέσα στο παιχνίδι, ενώ ο Τανιμανίδης περιοριζόταν στην προσωπική χρήση".

Η αυτοδυναμία των κοινωνικών δικτύων και η κότα που κάνει το αυγό

Ωστόσο, η τηλεθέαση των realities έχει συρρικνωθεί. Όπως υποστηρίζει η Τίνα Μεσσαροπούλου, η σημαντική μείωση των ποσοστών είναι διακριτή όταν τσεκάρουμε τον αριθμό των τηλεθεατών, που αντιστοιχεί στα εν λόγω ποσοστά: "Το πρώτο Survivor σημείωνε 70%. Τώρα στην prime time ζώνη, τα προγράμματα αθροιστικά συγκεντρώνουν 60%, συμπεριλαμβανομένων των Άγριων Mελισσών".

Σταδιακά, οι τηλεθεατές συνειδητοποιούν την ισχύ που τους προσφέρουν τα social media, αφού με τα trends και τα memes σε Twitter και Instagram συμμετέχουν ενεργά στην εξέλιξη, την επιτυχία ή την αποτυχία ενός προγράμματος.

"Τα κοινωνικά δίκτυα σχεδόν ανεβοκατεβάζουν εκπομπές και πρόσωπα. Στο live του Big Brother οι χρήστες του Twitter είδαν την ακατάλληλη συμπεριφορά του παίκτη, την κατήγγειλαν και εν τέλει απομακρύνθηκε από την εκπομπή. Συχνά, βάσει των trends βλέπουμε τους κανονισμούς και τις διαδικασίες στις ψηφοφορίες να "διορθώνονται”, με τα κανάλια να πραγματοποιούν παράλληλα άτυπες έρευνες αναφορικά με τις προτιμήσεις του κοινού", διευκρινίζει η Αφροδίτη Γραμμέλη, για να προσθέσει πως τα κανάλια θα σταματήσουν να προβάλλουν realities μόνο αν σταματήσουν να καταναλώνονται από το κοινό.

> Διάβασε ακόμη: Ο Πάνος Τόγιας και η ζωή μετά το MasterChef

"Ο κόσμος έχει τη μεγαλύτερη δύναμη, αυτήν του τηλεκοντρόλ. Αν την αναλογιστεί, θα μπορέσει να κάνει μεγάλα πράγματα" , συμπληρώνει η Τϊνα Μεσσαροπούλου. Αμήν!

 

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στο τεύχος Spring 2021 του Esquire.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr