Τραγωδία στο Μάτι, δύο χρόνια μετά

"Αν είχαμε ζήσει πόλεμο, κάπως έτσι θα έμοιαζε". Η Ροδάνθη Τζωρτζάκη, συνήγορος πληγέντων της πυρκαγιάς και γέννημα θρέμμα της περιοχής, γυρίζει τον χρόνο πίσω για λογαριασμό του Esquire.

Δύο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη φονικότερη πυρκαγιά στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, εκείνη που ξέσπασε στις 23 Ιουλίου του 2018 σε Νέο Βουτζά και Μάτι, αφαιρώντας πάνω από 100 ανθρώπινες ζωές και κάνοντας στάχτη έναν τεράστιο πνεύμονα οξυγόνου της Αττικής.

Οι μνήμες είναι και θα είναι νωπές για πολλά χρόνια ακόμα, όχι μόνο για τους ανθρώπους της περιοχής που έμειναν πίσω να θρηνούν οικογένεια, φίλους, γνωστούς, συμπολίτες, αλλά και για ολόκληρη τη χώρα που έγινε μάρτυρας μέσα από τη μικρή οθόνη μίας ανείπωτης τραγωδίας και καταστροφής, που μέχρι τότε δεν χωρούσε ο ανθρώπινος νους.

"Αν είχαμε ζήσει πόλεμο, μάλλον κάπως έτσι θα έμοιαζε. Είδαμε αυτοκίνητα καμένα, εστίες από φωτιές ακόμη να καίνε, ένα τοπίο ισοπεδωμένο και μαύρο", θυμάται η Ροδάνθη Τζωρτζάκη, δικηγόρος και συνήγορος των πληγέντων της πυρκαγιάς, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Νέα Μάκρη. Μαζί της γυρίζουμε τον χρόνο πίσω στο απόγευμα της 23ης Ιουλίου του 2018.

Πού βρισκόσουν εκείνη την ημέρα; Είχε πεθάνει το πρωί η γιαγιά μου που ζούσε επίσης στη Νέα Μάκρη. Θυμάμαι να φεύγω από το γραφείο μου στην Αθήνα και να κατευθύνομαι προς την περιοχή, όπου βρίσκεται το πατρικό μου για να βοηθήσω την μητέρα μου με τις διαδικασίες. Γύρω στις 17.00 το απόγευμα πήρα τον δρόμο της επιστροφής για την Αθήνα, καθώς είχα ραντεβού με πελάτη για επείγουσα υπόθεση. Στον δρόμο έστριψα και κατέβηκα να κάνω μία βόλτα με το αυτοκίνητο στο Μάτι για να μπορέσω επιτέλους να κλάψω ελεύθερα για τον θάνατο της γυναίκας που με μεγάλωσε. Είχε άνοια τα τελευταία χρόνια της ζωής της και κάποιες φορές συνήθιζα να την πηγαίνω βόλτα παραλιακά από τη Νέα Μάκρη μέχρι το Μάτι. Χαμογελούσε και έκλαιγε από χαρά με τα τραγούδια και τις βόλτες μας.

Όσο οδηγούσα στους δρόμους του Ματιού και έκλαιγα, σχημάτισα τον αριθμό του πελάτη στο κινητό μου για να ακυρώσω το ραντεβού. Στιγμιαία, μου ήρθε η σκέψη στο μυαλό ότι η γιαγιά μου δεν θα ήθελε να αφήσω έναν άνθρωπο σε επείγουσα ανάγκη - ότι θα ήθελε να κάνω τη δουλειά μου όπως πρέπει και με την σκέψη αυτή σε δευτερόλεπτα άφησα το κινητό, έστριψα, ανέβηκα στη λεωφόρο Μαραθώνος και κατευθύνθηκα προς Αθήνα. Είδα μία φωτιά από την πλευρά πίσω από τον Νέο Βουτζά και ένα καναντέρ όταν βγήκα στην λεωφόρο.

Επειδή όμως είμαστε συνηθισμένοι στις φωτιές στην περιοχή δεν ανησύχησα. Μία ώρα αργότερα, ξεκίνησε να χτυπάει το τηλέφωνο και να με ρωτούν συγγενείς και φίλοι αν είμαι καλά, αν έχω γλυτώσει. Δεν είχα ιδέα τι είχε συμβεί. Η φωτιά όσο οδηγούσα για την Αθήνα είχε περάσει την Μαραθώνος και κατέβαινε στο Μάτι. "Γιαγιά μου, αν με ακούς από κάπου, σε ευχαριστώ πολύ που με έσωσες", σκέφτηκα.

Η επόμενη ημέρα σε τι κατάσταση βρήκε τους ανθρώπους της περιοχής; Ήταν ένα χάος. Επέστρεψα το βράδυ αργά στη Νέα Μάκρη μέσω Διονύσου, χωρίς να το γνωρίζουν οι γονείς μου για να μην τους ανησυχήσω. Στις 6 το πρωί πήγαμε με τον αδερφό μου προς το Μάτι για να δούμε τι είχε συμβεί. Αν είχαμε ζήσει πόλεμο, μάλλον κάπως έτσι θα έμοιαζε. Είδαμε αυτοκίνητα καμένα, εστίες από φωτιές ακόμη να καίνε, ένα τοπίο ισοπεδωμένο και μαύρο.

Δεν ξέραμε τι να κάνουμε, πώς να βοηθήσουμε και πήγαμε στο σούπερ μάρκετ για να πάρουμε νερά και τρόφιμα και να τα παραδώσουμε στο πολιτιστικό πάρκο Νέας Μάκρης όπου συγκέντρωναν πράγματα για τους πληγέντες. Εκεί ήταν μαζεμένοι φίλοι, γνωστοί από τον δήμο, πολύς κόσμος που είχε σπεύσει αυθόρμητα να φέρει ό,τι μπορεί, να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά τον αδερφό μου να έχει ανέβει σε ένα φορτηγό και να κουβαλάει κιβώτια με νερά και εγώ να του φωνάζω με κλάματα "πάμε, σε 5 λεπτά αρχίζει η κηδεία της γιαγιάς" και αυτός να μου απαντάει "τώρα, άλλο ένα κιβώτιο και πάμε". Συνέβαιναν όλα τόσο γρήγορα εκείνη την ημέρα, όλοι τρέχαμε πανικόβλητοι και μουδιασμένοι σαν να είχαμε μπει στον αυτόματο πιλότο για να μην έχουμε χρόνο να σκεφτούμε.

Η σκέψη και μόνο της τραγωδίας που είχε εξελιχθεί σε τρέλαινε και εγώ ένιωθα ότι όλο το κλάμα του κόσμου δεν έφτανε για τους ανθρώπους που χάθηκαν στην φωτιά, για τον τόπο που με μεγάλωσε, για την γιαγιά που έχασα. Ήταν πραγματικά μια εμπειρία αποκάλυψης.

Όπως μόλις ανέφερες, δημιουργήθηκε σχεδόν αμέσως ένα μεγάλο κύμα αλληλεγγύης, που όμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί. Τι θυμάσαι και τι κρατάς από την τεράστια κινητοποίηση παροχής βοήθειας; Εκείνες τις Παρασκευές του Αυγούστου μετά την φωτιά που γέμιζε ο ναυτικός όμιλος του Ματιού από κόσμο, πυρόπληκτο και μη, που ερχόταν ο καθένας να πιει μια μπύρα με τον γείτονά του και με όσους ήταν συγκεντρωμένοι εκεί. Καθόμασταν από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ με ανθρώπους που δεν είχαν πια σπίτια, που είχαν χάσει τους ανθρώπους τους.

Ήταν μια ανθρώπινη επικοινωνία πολύ ζεστή που σε κάνει να σκέφτεσαι ότι τελικά ο πόνος αντέχεται περισσότερο όταν τον μοιράζεσαι με άλλους. Όταν έφευγα το βράδυ, τα ρούχα μου μύριζαν καμένο ξύλο, αλλά δεν με ένοιαζε.

Η ζωή στην περιοχή πότε ξεκίνησε σιγά σιγά να επανέρχεται σε μία κανονικότητα; Νομίζω μια σχετική κανονικότητα ξεκίνησε να επιστρέφει περίπου την επόμενη άνοιξη μετά την φωτιά. Εκείνο το καλοκαίρι δεν θέλαμε ούτε για μπάνιο να πηγαίνουμε και μετά ήρθε το φθινόπωρο και η περιοχή άλλαξε πάλι γιατί έφυγαν οι παραθεριστές και έμειναν οι μόνιμοι κάτοικοι. Φανταστείτε μια περιοχή μετά από όλο αυτό να μένει πάλι μόνη με τον εαυτό της και τους νεκρούς της και να πρέπει να συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί για να προχωρήσει παρακάτω.

Η διαδικασία του πένθους θέλει χρόνο και το συλλογικό πένθος μεγεθύνει την θλίψη. Όταν όμως ήρθε η επόμενη άνοιξη, έβλεπες τον κόσμο να ανεβάζει φωτογραφίες από λουλούδια που άνθιζαν ανάμεσα στα καμένα, έβλεπες τη θλίψη να δίνει τον τόπο της στην οργή. Αυτή είναι η φυσιολογική διαδικασία που περνά ο άνθρωπος σε κάθε είδους πένθος. Ειδικά όταν η οργή και ο θυμός του είναι απολύτως δικαιολογημένοι απέναντι σε ένα κράτος που ποτέ δεν έπραξε για να μας γλυτώσει από μια ασύλληπτη καταστροφή.

Δύο χρόνια μετά, τι έχει αλλάξει; Ας είμαστε ρεαλιστές. Στην Ελλάδα ζούμε. Σαν τι περιμέναμε να έχει αλλάξει; Περνάς από την περιοχή και είναι ακόμα σαν βομβαρδισμένο τοπίο. Το ζήτημα είναι ότι ακόμα σαν χώρα δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε τις δημόσιες υπηρεσίες να λειτουργούν με ταχύτητα, αποτελεσματικότητα και προς όφελος του πολίτη.

Είναι τραγικό να ακούς ακόμα από στόματα πολιτικών ότι φταίνε οι κάτοικοι και ότι η καταστροφή συνέβη γιατί οι δρόμοι ήταν στενοί - είναι τουλάχιστον αστείο. Το ότι αυτό το στοιχείο μπορεί να έχει συμβάλλει στο καταστροφικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει ότι αποτέλεσε και τη μοναδική του αιτία. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν αγοράσει ιδιοκτησίες, είχαν εκδώσει στη μεγάλη τους πλειοψηφία νόμιμες οικοδομικές άδειες, πλήρωναν ΕΝΦΙΑ, είχαν κάνει δηλώσεις Κτηματολογίου και ξαφνικά βρέθηκαν στο δρόμο.

Κατά την γνώμη μου, η μόνη αλλαγή προς μια θετική κατεύθυνση είναι η πλήρης εξαίρεση των περιοχών Μάτι και Κόκκινο Λιμανάκι (αγροκτήματα εκούσιας διανομής) από τη δασική νομοθεσία και η εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου για το Μάτι, γεγονός που επιβεβαιώνει επιτέλους και νομικά ότι η περιοχή αυτή είναι οικιστική. Η γρήγορη υλοποίησή του θα αποδείξει και το κατά πόσο υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση να γλυτώσουμε άσκοπες καθυστερήσεις.

Από νομικής άποψης, μιας και εκπροσωπείς ανθρώπους που επλήγησαν, μπορείς να μας δώσεις μία εικόνα για το πού βρισκόμαστε; Σε ό,τι αφορά το πολεοδομικό και το χωροταξικό ζήτημα της περιοχής η κατάσταση είναι αυτή που προανέφερα. Στο θέμα της ποινικής δικογραφίας για την πυρκαγιά βρισκόμαστε στο στάδιο της ανάκρισης και περιμένουμε ως συνήγοροι που εκπροσωπούμε οικογένειες θυμάτων να περατωθούν και οι ανακρίσεις των προσώπων που έχουν κληθεί ως ύποπτοι τέλεσης σωρείας αδικημάτων προκειμένου να λάβουμε αντίγραφα της ποινικής δικογραφίας.

Ο ανακριτής που χειρίζεται την υπόθεση έχει συγκεντρώσει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που θα πρέπει και εμείς να αξιολογήσουμε για να αξιώσουμε δικαίωση για τους ανθρώπους που χάθηκαν με τόσο άδικο τρόπο και αποζημίωση ψυχικής οδύνης για τους οικείους τους από τα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια.

Από τη μία πλευρά, οι αποκαλύψεις, τα ντοκουμέντα, οι απειλές, οι εκβιασμοί. Από την άλλη, οι μηνύσεις και στη μέση οι ψυχές που χάθηκαν και οι άνθρωποι που έμειναν πίσω να ζουν με την τραγωδία. Πώς σχολιάζεις τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την υπόθεση; Είμαι στην Ισπανία για δουλειά αυτές τις μέρες που συμβαίνουν όλα αυτά τα γεγονότα και το κινητό δεν σταματάει να χτυπά από απελπισμένους ανθρώπους που μου ζητούν να τους εξηγήσω τι προεκτάσεις θα έχουν όλα αυτά για την υπόθεσή τους.

Εντάξει ,όλοι γνωρίζουμε ότι δεν ζούμε σε μια οργανωμένη χώρα, αλλά με όλα αυτά είναι σαν να ζούμε πλέον στη χώρα του Εσκομπάρ, όπου δεν υπάρχει κανένας κανόνας και οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι είναι εκεί για να μας προστατεύουν δεν κάνουν την δουλειά τους για να μην πάρει προαγωγή ο αντίπαλός τους υπάλληλος.

Το θετικό είναι ότι η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και ξεκίνησε νέα εισαγγελική έρευνα για τις σχετικές αποκαλύψεις της Καθημερινής. Ας ελπίσουμε όμως ότι αυτό δεν θα σημαίνει και καθυστέρηση (ηθελημένη ή μη) της ποινικής δικογραφίας για την πυρκαγιά που εκκρεμεί αν και έχει σχεδόν ολοκληρωθεί.

Επαναφέροντας όλες αυτές τις μνήμες στο μυαλό σου, τι σε εξοργίζει; Η ατέρμονη καθυστέρηση της περιβόητης ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Το γεγονός ότι δεν κατάφερε να δράσει ούτε στο στάδιο της πρόληψης, αλλά ούτε και της αποκατάστασης της καταστροφής. Πέρασαν δύο ολόκληρα χρόνια και ακόμα ψάχνονται.

Τι σε θλίβει; Η σκέψη ότι αυτή η χώρα δεν θα αλλάξει ποτέ όπως έλεγε και ο Χατζηδάκης στον Κεμάλ.

Και τι σου δίνει ελπίδα; Οι άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν όλοι μαζί και βοήθησαν ο ένας τον άλλον εκείνες τις τραγικές ημέρες μετά την πυρκαγιά και ας μην γνωρίζονταν μέχρι τότε και ας μην είχαν ούτε σπίτι ούτε άλλους φίλους στη περιοχή. Νομίζω ότι αυτή η αλληλεγγύη που μας ενώνει όλους τις δύσκολες στιγμές είναι το αντίδοτο στην θλίψη.

Κάθε φορά που περνάς από την περιοχή και αντικρίζεις το τοπίο που συνεχίζει να μοιάζει σαν να βγήκε από τα καρέ κάποιας δυστοπικής ταινίας, τι νιώθεις; Δυο βδομάδες μετά την πυρκαγιά κάποιοι κάτοικοι πήγαν για μπάνιο στο Μάτι και πολλοί –λάθος κατ’ εμέ- βγήκαν να τους κατηγορήσουν λέγοντας ότι είναι ιεροσυλία η συγκεκριμένη συμπεριφορά μετά από τέτοια καταστροφή. Κι όμως, η ζωή συνεχίζεται.

Πρέπει να συνεχιστεί για να την κάνουμε εμείς οι νεότεροι καλύτερη. Για αυτό και κάθε φορά που περνάω από το σημείο για να πάω στο πατρικό μου, χαμηλώνω τη μουσική στο αυτοκίνητο και νιώθω ότι για κάποιο λόγο σώθηκα εκείνη την ημέρα. Νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη που είμαι ζωντανή και συνεχίζω να προσπαθώ για το καλύτερο.

*** Η Ροδάνθη Τζωρτζάκη είναι δικηγόρος Αθηνών και Βαρκελώνης και εξειδικεύεται σε υποθέσεις διασυνοριακού ενδιαφέροντος, εμπορικού δικαίου και δικαίου ακινήτων.

φωτογραφίες Getty Images

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr