Γιατί πρέπει να εμπιστευτούμε την Ρούλα Πισπιρίγκου στο νομικό σύστημα

Στην ερευνητική τους δουλειά, οι (they/them) Dr Avi Boukli, Senior Lecturer Εγκληματολογίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, εστιάζει στην έννοια της κοινωνικής ζημίας, στο πώς απαντά η κοινωνία στο έγκλημα και στη δια του Τύπου 'δίκη' (trial by media). Τους ζητήσαμε να σχολιάσει, μέσα από τέσσερις στοχευμένες ερωτήσεις, την υπόθεση των θανάτων των τριών αδερφιών στην Πάτρα και τη σύλληψη της μητέρας τους Ρούλας Πισπιρίγκου ως υπαίτιας για τη δολοφονία ενός εξ αυτών.

Η κατηγορούμενη ως 'αμετανόητα βίαιη και αντι-μητρική'

H Ρούλα Πισπιρίγκου, από τις αρχές Φεβρουαρίου, για μία μεγάλη μερίδα του Τύπου, έχει απολέσει το όνομά της. Είναι η 'μητέρα' ή η 'μητέρα-τέρας', πριν αποδειχθεί ακόμη η ενοχή της. Σε αυτή την αναπαράστασή της ως monstruum πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο η 'απαθής' συμπεριφορά της, το ότι ήταν πολύ ψύχραιμη και π.χ. έδινε συνεντεύξεις παντού όπως έκανε ο Μπάμπης Αναγνωστόπουλος ή και άλλοι λόγοι;

Θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με την ψυχολογική κατάσταση της Ρούλας Πισπιρίγκου -ή και με τη συμπεριφορά συγκεκριμένων άλλων ατόμων που κατηγορούνται ότι έχουν διαπράξει ιδιαιτέρως ειδεχθή εγκλήματα- αλλά υπάρχουν ειδικοί ερευνητές-τριες, καθώς και το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης, που έχουν ήδη κινήσει σχετικές διαδικασίες για την εξιχνίαση των πράξεών της.

Προσωπικά, στην ερευνητική μου δουλειά, ασχολούμαι με άλλες εκφάνσεις των ποινικών διαδικασιών καθώς επίσης και με την έννοια της κοινωνικής ζημίας. Εν συντομία, με αφορά περισσότερο το πως αντιμετωπίζει η κοινωνία το έγκλημα, το πώς απαντά σε αυτό. Ασχολούμαι με τη δια του Τύπου 'δίκη' (trial by media).

Μια κριτική ανάλυση των δημοσιευμάτων των τελευταίων ημερών, λοιπόν, ρίχνει φως τόσο στη συγκεκριμένη συμπεριφορά, όσο και στα πιο συστημικά στοιχεία που συμβάλουν στο έγκλημα.

Δύο συγκεκριμένα σημεία τυγχάνουν ιδιαίτερης προσοχής. Αφενός, η φεμινιστική εγκληματολογία από το 1970 έως και σήμερα έχει περιγράψει την ιδιαίτερη φύση με την οποία οι κοινωνίες απαντούν στην εγκληματικότητα των γυναικών.

Για παράδειγμα, η Ομότιμη Καθηγήτρια Εγκληματολογίας Frances Heidensohn (London School of Economics) έχει αναφερθεί στο φαινόμενο της 'διπλής παρέκκλισης'. Σύμφωνα με αυτό, οι γυναίκες που εγκληματούν συχνά αντιμετωπίζονται από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και τα ΜΜΕ ως διπλά παρεκκλίνουσες – από τη μία για το έγκλημα το οποίο έχουν διαπράξει και από την άλλη για το ότι έχουν παραβιάσει τις κοινωνικές συνθήκες της θηλυκότητας.

Δηλαδή ενώ το στερεότυπο της 'καλής γυναίκας' είναι αυτό που θέλει τη γυναίκα να είναι παθητική, υπομονετική, μητρική, ευγενική, έτοιμη να προσφέρει αγάπη και συμπόνια και να στηρίξει τον σύντροφο και τα παιδιά της, η γυναίκα που εγκληματεί ουσιαστικά αντιπαρατίθεται και παραβιάζει αυτό το στερεότυπο.

Στην περίπτωση των γυναικών που κατηγορούνται ή καταδικάζονται για εγκλήματα κατά παιδιών, όπως η βρεφοκτονία ή η παιδοκτονία, έχουμε ακριβώς αυτή τη σύγκρουση και θα έλεγα πως σε αυτή την περίπτωση η παρέκκλιση είναι τριπλή.

Από τη μια, ιδίως σε πατριαρχικές κοινωνίες, ο πρωταρχικός ρόλος της γυναίκας συνδέεται με την αναπαραγωγή και τη γέννηση παιδιών, την αναπαραγωγή του έθνους, και την προστασία της οικογένειας και του οίκου. Συνεπώς, κοινωνικά χαρακτηριστικά εντυπώνονται ως βιολογικά και συμβάλουν στην κατασκευή της γυναίκας-μητέρας, δομικά συγκροτημένη ως τροφός, προστάτιδα, και πηγή συναισθηματικής θαλπωρής.

Από την άλλη, η γυναίκα 'βρεφοκτόνος' ή 'παιδοκτόνος' συγκρούεται με αυτή την πρωταρχική κατασκευή διότι θεωρείται να της λείπει το μητρικό ένστικτο και το ένστικτο φροντίδας. Συνεπώς, η βρεφοκτονική ή παιδοκτονική θηλυκότητα θεωρείται πως χρήζει ιατρικού και ποινικού ελέγχου, ως παρεκκλίνουσα, ως προβληματική και ίσως παθολογική περίπτωση θηλυκότητας.

Το τέρας-monstruum-παιδοκτόνος μητέρα με τη στάση της ως 'παγερή', 'συγκροτημένη', 'απαθής' επιβεβαιώνει το στερεότυπο της παιδοκτονικής θηλυκότητας ως θηλυκότητας που παραβιάζει τις κοινωνικές συμβάσεις και νόρμες, την κοινή λογική και τα κοινά ήθη και έθιμα συγκεκριμένων κοινωνιών.

TheToc.gr

Γενικότερα, ανεξάρτητα από το φύλο του κατηγορουμένου/της κατηγορούμενης, ένα μεγάλο διακύβευμα στον Λόγο υπόπτων είναι η ένδειξη μετάνοιας. Όταν ενδείξεις μετάνοιας λείπουν, η παρεκκλίνουσα θηλυκότητα όχι μόνο δεν παρουσιάζει συναισθήματα μητρικής φροντίδας και ψυχικής συντριβής, αλλά καταγράφεται στον δημόσιο λόγο ως τόσο ποινικά όσο και ηθικά ανίκανη μεταμέλειας, αμετανόητα βίαιη και αντι-μητρική.

> Διάβασε ακόμα: Η viral φωτογραφία από τη μεταγωγή της Ρ. Πισπιρίγκου

Το φύλο της κατηγορούμενης και το 'έγκλημα του αιώνα'

Η υπόθεση έχει ήδη χαρακτηριστεί ως 'το έγκλημα του αιώνα'. Αν η Ρούλα
Πισπιρίγκου δεν ήταν γυναίκα και μητέρα θα μας σόκαρε τόσο πολύ η
υπόθεση; 

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον πως για τον χαρακτηρισμό 'το έγκλημα του αιώνα' δίνεται έμφαση στο φύλο της κατηγορουμένης καθώς και στη συγγενική σχέση μεταξύ κατηγορουμένης και θύματος.

Όταν για αντίστοιχα εγκλήματα οι κατηγορούμενοι είναι άντρες, συνήθως ο Τύπος προσπαθεί να διερευνήσει γιατί διαπράχτηκε το έγκλημα, ποιες ήταν οι συνθήκες, αν ήταν υπό πίεση, αν ήταν θυμωμένος, αν ήταν υπό την επήρεια ουσιών, αν τον απατούσε η σύντροφός του.

Το προφίλ των κατηγορούμενων αντρών, επίσης, απαρτίζεται από στοιχεία που το ανθρωποποιούν – γίνεται ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας που έχασε την υπομονή του, που είχε κάποια δικαιολογία την οποία πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας. Επίσης σε αντίστοιχες κατηγορίες, η αντρική βία κατασκευάζεται ως φυσικοποιημένη και ίσως άδικη αλλά αναμενόμενη.

> Διάβασε ακόμα: H τραγική ιστορία της Gypsy Rose Blanchard

Η γενεαλογική συγγένεια με την 'πιο αδίστακτη γυναίκα στην Αγγλία'

Η υπόθεση θεωρείται 'πρωτοφανής' για τα ελληνικά δεδομένα. Υπάρχει
ανάλογο ιστορικό;

Εδώ είναι σημαντικό να κάνουμε έναν διαχωρισμό μεταξύ των εγκλημάτων που έχουν διαπραχθεί και των εγκλημάτων που έχουν εξιχνιαστεί. Οι διαδικασίες που συμβάλουν στην εξιχνίαση συγκεκριμένων εγκλημάτων και όχι άλλων είναι σημαντική και αφορά πολλούς και περίπλοκους παράγοντες.

Στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος 'παιδοκτονική θηλυκότητα' έχει εισαχθεί από την Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ Lisa Downing. Στο βιβλίο της Το Υποκείμενο του Φόνου, η Downing αναφέρεται στη Myra Hindley (1942-2002) η οποία με τον σύντροφό της Ian Brady καταδικάστηκαν για το φόνο τριών παιδιών το 1966 στη βόρεια Αγγλία.

Ο Τύπος της εποχής αποκάλεσε τη Hindley 'η πιο αδίστακτη γυναίκα στην Αγγλία'. Ενώ ο Brady ήταν ο κύριος βίαιος αυτουργός σε κάθε φόνο, και ενώ υπήρχαν ενδείξεις ότι η Hindley ήταν υπό τον ψυχολογικό έλεγχο του Brady, ο ρόλος της στους φόνους και η απουσία συναισθημάτων και κυρίως οίκτου ως προς τα θύματα θεωρήθηκε από το δικαστήριο ως το χείριστο έγκλημα ή το πιο αφύσικο πράγμα, σε αντίθεση με τη φυσικοποιημένη αντρική βία.

Ως προς ανάλογο ιστορικό, διεθνώς, έχουν καταγραφεί πολλές υποθέσεις που αφορούν παιδοκτονίες. Μία από τις υποθέσεις αφορά τη Megan Huntsman (Γιούτα, Ηνωμένες Πολιτείες), η οποία μεταξύ 1996 και 2006 είχε σκοτώσει έξι παιδιά της. Έβαζε τα νεκρά σώματα των παιδιών της σε πλαστικές σακούλες και τις αποθήκευε μέσα σε κούτες στο γκαράζ του σπιτιού της.

Ο σύζυγός της ανακάλυψε τις κούτες το 2014. Η οικογένειά της είχε πει πως η Huntsman είχε μια μακρά ιστορία με απαγορευμένες ουσίες και αλκοόλ. Η ίδια στην κατάθεσή της στο δικαστήριο είπε πως 'δεν ήμουν αρκετά δυνατή για να γίνω μητέρα αυτών των παιδιών και, με κάποιον τρόπο, ήθελα να τα απαλλάξω από την τραγική ζωή που θα τους έδινα'.

Στην Ελλάδα, από την τραγική Μήδεια μέχρι σήμερα υπάρχουν αρκετές σχετικές υποθέσεις καθώς επίσης και υποθέσεις που, ενώ δεν διαπράχθηκε φόνος, τα τραύματα κατά παιδιών ήταν αρκετά για να τα σημαδέψουν για το υπόλοιπο του βίου τους.

Επίσης, ο ποινικός κώδικας, Άρθρο 303 (Νόμος 4619/2019)2 αναφέρει πως το έγκλημα της παιδοκτονίας αφορά 'Μητέρα που με πρόθεση σκότωσε το παιδί της κατά ή μετά τον τοκετό, αλλά ενώ εξακολουθούσε ακόμη η διατάραξη του οργανισμού της από αυτόν, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη'. Συνεπώς 'ο νομοθέτης' (αρσενικό) περιγράφει πολύ συγκεκριμένα την έμφυλη διάσταση του θέματος και τις συγκεκριμένες συνθήκες εντός των οποίων κάποια ελαφρυντικά στοιχεία επιβάλλουν επιείκεια σε σχετικές υποθέσεις.

Τα λαϊκά δικαστήρια

Πώς σχολιάζετε το φαινόμενο του κόσμου που συγκεντρώθηκε έξω από το
σπίτι της Ρούλας Πισπιρίγκου, τον φόβο για το λιντσάρισμά της, τα λαϊκά
δικαστήρια του Facebook που ζητούν όχι μια δίκαιη δίκη αλλά π.χ. τον
βασανιστικό της θάνατο ή τη μεταφορά του στίγματος της 'φόνισσας και
παιδοκτόνου' στους οικείους της;

Αφενός, αν θέλουμε να έχουμε ένα νομικό σύστημα που λειτουργεί τότε πρέπει να εμπιστευόμαστε τις διαδικασίες του. Δεν υπάρχει ο Batman και δεν είναι η Ελλάδα Gotham City. Συνεπώς, η οργή κατά μιας κατηγορούμενης ειδικά όταν παίρνει τη μορφή είτε άμεσης βίας (π.χ. λιντσάρισμα), είτε έμμεσης (π.χ. της βίας του κοινωνικού αποκλεισμού, εξοστρακισμού και στιγματισμού), συνδέεται με τις συζητήσεις που έχουν αρχίσει στην Ελλάδα περί γυναικοκτονιών.

Αφετέρου, η μεγάλη πλειοψηφία βίαιων εγκλημάτων προέρχεται από άντρες. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι πρέπει μια γυναίκα κατηγορούμενη να αντιμετωπιστεί λιγότερο αυστηρά, αλλά ότι πρέπει να σκεφτούμε γιατί θεωρούμε την αντρική βία φυσικοποιημένη και τη γυναικεία αφύσικη και προκλητική.

 

Ακολούθησε το Esquire στο Facebook, το Twitter και το Instagram.

 

 

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr