H περίπλοκη ιστορία των παρελάσεων της 9ης Μαΐου στη Μόσχα

H παρέλαση στη Μόσχα για την "Ημέρα της Νίκης” στις 9 Μαΐου εκάστου έτους αποτελεί την κορυφαία στιγμή του πολιτικού εορτολογίου στη σύγχρονη Ρωσία, επισκιάζοντας οποιαδήποτε άλλη εθνική επέτειο. Ωστόσο, η περίπλοκη ιστορία του εορτασμού είναι αποκαλυπτική των ιδεολογικών και πολιτικών αντιφάσεων της χώρας του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η στρατιωτική παρέλαση αναπόφευκτα παραπέμπει στον πρώτο (και μεγαλύτερο από ποτέ) εορτασμό της "Αντιφασιστικής Νίκης” το καλοκαίρι του 1945, όταν 45.000 Σοβιετικοί στρατιώτες διέσχισαν την Κόκκινη Πλατεία, με τον στρατάρχη Ζούκοφ να ανοίγει την παρέλαση ιππεύοντας λευκό άλογο (εμφάνιση εξόχως ηγεμονική, που του κόστισε τον μετέπειτα παραγκωνισμό του) και εκατοντάδες σημαίες της ηττημένης ναζιστικής Γερμανίας να κατατίθενται μπροστά στο μαυσωλείο του Λένιν, υπό τύπον ρωμαϊκού θριάμβου, προτού οι Μοσχοβίτες επιδοθούν σε ολονύκτιο πανηγυρισμό υπό το φως των πυροτεχνημάτων.

Επρόκειτο για ένα ξέσπασμα υπερηφάνειας και ανακούφισης από μία χώρα που είχε πληρώσει το τίμημα 27 εκατομμυρίων νεκρών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και για μία χορογραφία αποθέωσης του αρχιστρατήγου Ιωσήφ Στάλιν, μολονότι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί χειρισμοί του ήταν αυτοί ακριβώς που κατέστησαν το ανθρώπινο κόστος τόσο υψηλό και έφεραν αρχικά την αιφνιδιασμένη και απαράσκευη Σοβιετική Ένωση στα πρόθυρα της κατάρρευσης, όταν εκδηλώθηκε η γερμανική επίθεση.

Πολύ χαρακτηριστικά, στα υπόλοιπα χρόνια της κυριαρχίας του Στάλιν δεν υπήρξε άλλος εορτασμός της 9ης Μαϊου σε τόσο μεγάλη κλίμακα, λόγω του φόβου ότι κάτι τέτοιο θα "ανταγωνιζόταν” την καθιερωμένη επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Η παρέλαση επαναλήφθηκε επί Λεονίντ Μπρέζνιεφ το 1965, στην εικοστή επέτειο λήξης του πολέμου, με την συμμετοχή βετεράνων και την επίδειξη όπλων εποχής.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 επέφερε ακύρωση των εορτασμών επί τρία έτη. Κατόπιν, το 1995, στην πεντηκοστή επέτειο, ο Μπορίς Γέλτσιν αξιοποίησε την Ημέρα της Νίκης για να διατρανώσει την ευθυγράμμιση της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τα δυτικά έθνη, όπως κατέδειξε και η παρουσία του τότε προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον και του Βρετανού πρωθυπουργού Τζον Μέιτζορ. Η αντιφασιστική συμμαχία της δεκαετίας του '40 γινόταν πλέον σύμβολο της λήξης του ψυχρού πολέμου.

Η περίοδος μετά το 2008

Η σημασία της παρέλασης της 9ης Μαϊου ενισχύθηκε επί των ημερών του Βλαντίμιρ Πούτιν, με την προσθήκη από το 2008 και εξής υπερπτήσεων μαχητικών αεροσκαφών. Η εμφάνιση της τελευταίας λέξης των ρωσικών εξοπλισμών έδινε το μήνυμα της ανάταξης της κρατικής ισχύος, ενώ η παρουσία ξένων αντιπροσωπειών (και σε τιμητική θέση αυτών των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών) είχε το νόημα της επίδειξης ευρύτερης διεθνούς αποδοχής καθώς και ιδιαίτερης αλληλεγγύης του μετασοβιετικού χώρου.

Αυτό δεν επιβεβαιωνόταν πάντα. Ήδη στην παρέλαση της εξηκοστής επετείου το 2005, ο τότε πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι, που μόλις είχε έρθει στα πράγματα μετά από "έγχρωμη επανάσταση” ακύρωσε την μετάβασή του στη Μόσχα, ενώ αποποιήθηκαν την πρόσκληση και οι ηγέτες της Λιθουανίας και της Εσθονίας, χωρών όπου η νέα εθνική ιδεολογία έβλεπε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως "σοβιετική κατάκτηση”. Από το ξέσπασμα της ουκρανικής κρίσης το 2014 έπαψε, εννοείται, να παρίσταται ουκρανική αντιπροσωπεία.

Στην παρέλαση της εβδομηκοστής επετείου το 2015 οι παρουσίες από τη Δύση ήσαν πλέον εξαιρετικά περιορισμένες και πραγματικό τιμώμενο πρόσωπο αποτελούσε ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπινγκ, σε υπόμνηση όχι μόνο των τεράστιων θυσιών της δικής του χώρας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και της αναδυόμενης ρωσοκινεζικής στρατηγικής σχέσης. Οι Δυτικοί ηγέτες προτιμούν έκτοτε να αναδεικνύουν τον εορτασμό της 8ης Μαϊου, ως αντίβαρο στις ρωσικές τελετές. Το Ισραήλ, πάντως, επιμένει, μέχρι και φέτος, παρά τις περί του αντιθέτου συστάσεις του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να τιμά την 9η Μαϊου στο Νεκροταφείο Χερτσλ, χάριν προφανώς των καταγόμενων από την πρώην Σοβιετική Ένωση πολιτών του, που ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο.

Το γιατί επί των ημερών του Πούτιν η "Ημέρα της Νίκης” έχει αποκτήσει τέτοια σημασία δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθεί. Πρόκειται ασφαλώς για μια εικόνα αυτοπεποίθησης που προβάλλει η Ρωσία προς τα έξω, αλλά κυρίως για ένα στοιχείο συνοχής προς τα μέσα. (Διόλου τυχαία και ο Στάλιν στον καιρό του έκανε λόγο για "Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο” και στρεφόταν στην αποκατάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας).

Σε μία χώρα όπου η αξιολόγηση του σοβιετικού παρελθόντος αποτελεί σημείο αντιλεγόμενο και όπου ο ίδιος ο Πούτιν επισημαίνει την ανάγκη να "τερματισθεί ο εμφύλιος Κόκκινων και Λευκών”, η περηφάνεια για την Αντιφασιστική Νίκη αποτελεί ένα από τα λίγα σημεία στα οποία μπορούν να συμπέσουν όλοι οι Ρώσοι. Πόσο μάλλον όταν κάθε οικογένεια μετρά τουλάχιστον ένα θύμα στον πόλεμο.

Από εδώ προέκυψε στον αιώνα μας (αρχικά από περιφερειακές πόλεις και από λαϊκή, και όχι κυβερνητική, πρωτοβουλία) το "Αθάνατο Τάγμα”, δηλ. η διαδήλωση πολιτών που κρατούν φωτογραφίες πεσόντων γονέων ή παππούδων.

Κατά μία έννοια, ο Στάλιν επιβεβαιώνεται: εφόσον δεν τιμάται πια η Οκτωβριανή Επανάσταση, η 9η Μαϊου είναι αναπόφευκτα αυτή που κυριαρχεί στη λαϊκή συνείδηση. Κάθε άλλη επέτειος της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι πολύ πρόσφατη για να έχει αποκτήσει ρίζες – και συνδέεται με λιγότερο σημαντικά ιστορικά διακυβεύματα. Για την ακρίβεια, ακόμη και η επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης συνεχίζει να εορτάζεται κατά κάποιον τρόπο, επανανοηματοδοτημένη πλέον σε σχέση με τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο: οι σημερινοί Ρώσοι τιμούν την... επέτειο μιας επετείου, δηλ. την ιστορική παρέλαση της 7ης Νοεμβρίου 1941, όταν αντί για τιμητικά αγήματα την Μόσχα διέσχισαν τα στρατεύματα που θα έδιναν τη μάχη με τους ναζί στα περίχωρα της πόλης.  

Από: Capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr