Τι συμβαίνει στο μυαλό ενός τρομοκράτη;

"Ο τρομοκράτης του Στρασβούργου έπεσε νεκρός από τις σφαίρες των αστυνομικών". Αυτή ήταν η ανακοίνωση των διεθνών μέσων ενημέρωσης σχετικά με την επίθεση που έγινε στη γαλλική πόλη τον Δεκέμβριο του 2018. Η "καριέρα" αλλά και η δράση του θυμίζει ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο κινούνται εδώ και αρκετό καιρό οι ισλαμιστές τρομοκράτες.

της Susanna Raule

Τα τελευταία χρόνια, σε κάθε μήκος και πλάτος της Ευρώπης, έχουμε δει ξανά και ξανά μία επίδειξη των φονικών τους ικανοτήτων. Νέα παιδιά, μεταξύ 20 και 30 χρονών, πολλές φορές πολίτες δεύτερης και τρίτης γενιάς ευρωπαϊκών χωρών, με παρελθόν που περιλαμβάνει συνήθως συλλήψεις και μικροεγκλήματα, ριζοσπαστικοποιούνται στις φυλακές και μεταμορφώνονται συχνά σε εξτρεμιστές του Ισλαμισμού.

Τα κίνητρα και το ψυχολογικό υπόβαθρο πίσω από τις επιθέσεις της Αλ Κάιντα, των Ταλιμπάν και του ISIS διαφέρουν

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι, η ανάλυση του υπόβαθρου του φονταμενταλισμού δε δίνει δικαιολογίες ή άλλοθι για τις τρομοκρατικές ενέργειες. Πίσω στη δεκαετία του 1980, όταν ειδικοί αναλυτές έπαιρναν συνεντεύξεις από μανιακούς δολοφόνους με σκοπό να μελετήσουν το πλαίσιο δράσης τους, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έλεγαν ότι αυτό είναι απαράδεκτο· δεν είναι σωστό μία κοινωνία να "χαϊδεύει" τα "τέρατά" της, χαρίζοντάς τους την προσοχή που επιζητούν. Η ανάλυση όμως του υπόβαθρου ρίχνει φως στον τρόμο, στις επιθέσεις, στους ανθρώπους που πέφτουν θύματα αυτής της τρέλας. Μελέτη θα πει γνώση, γνώση θα πει αντίληψη κι η αντίληψη είναι αυτή που μπορεί να φέρει την πρόληψη.

Γάλλοι αστυνομικοί στο Στρασβούργο, λίγες ώρες μετά την επίθεση της 11ης Δεκεμβρίου.

Δυστυχώς, στην περίπτωση των ισλαμιστών, τα ψυχολογικά δεδομένα που μπορούμε να εξάγουμε για τους δράστες των επιθέσεων είναι μετά τον θάνατό τους. Οι εξαιρέσεις είναι λίγες, όπως η περίπτωση του Salah Abdeslam, του μοναδικού επιζώντα των επιθέσεων που συγκλόνισαν το Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου 2015. Αν κι αλήθεια είναι ότι από την 11 Σεπτεμβρίου 2001 μέχρι σήμερα έχουν γίνει άλματα προόδου στις σπουδές αναφορικά με την ψυχολογία των τρομοκρατών. Παρακάτω ακολουθούν μερικές παρατηρήσεις που βασίζονται σε αυτές τις μελέτες. (Για πιο αναλυτικό διάβασμα μπορείς να δεις εδώ, εδώ κι εδώ).

Η νεαρή ηλικία, η ευρωπαϊκή υπηκοότητα και το παρελθόν συλλήψεων για μικροεγκλήματα είναι τα κοινά -συνήθως- σημεία των τρομοκρατών πριν ακόμα γίνουν ισλαμιστές.

Μία πρώτη, υποχρεωτική, παρατήρηση είναι πως δεν είναι ίδιοι όλοι οι ισλαμιστές τρομοκράτες. Τα κίνητρα και το ψυχολογικό υπόβαθρο πίσω από τις επιθέσεις της Αλ Κάιντα στην Αφρική, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη είναι διαφορετικά από εκείνα των επιθέσεων των Ταλιμπάν σε Αφγανιστάν και Πακιστάν, και παράλληλα διαφέρουν από εκείνα των επιθέσεων που χρεώνονται στο Ισλαμικό κράτος, ή γενικότερα την ιδεολογία του ISIS, στην Ευρώπη.

Θα επικεντρωθούμε σε αυτό τον τελευταίο τύπο επιθέσεων, κι ως εκ τούτου στους βομβιστές που τις διαπράττουν, μιας κι είναι εκείνες -κι εκείνοι- είναι που συναντούμε πιο συχνά τον τελευταίο καιρό στον Δυτικό Κόσμο.

Η πρέσβειρα των Ηνωμένων Εθνών, Angelina Jolie, συνομιλεί με πρόσφυγες στη Δυτική Μοσούλη που ζουν κάτω από το άγχος των επιθέσεων του ISIS.

Παρόλα αυτά, ακόμα και σε αυτό το τελευταίο είδος υπάρχουν διαφορές από τρομοκράτη σε τρομοκράτη, όπως είναι φυσικό, όμως παρατηρούνται πολλά κοινά σημεία που φαίνεται να επαναλαμβάνονται μέσα από τα χρόνια. Η νεαρή ηλικία (πολύ συχνά μικρότερη των 30), η ευρωπαϊκή υπηκοότητα και, γενικά, η μεγάλη σχέση με τη Δύση, το παρελθόν συλλήψεων για μικροεγκλήματα, η σχέση με τον υπόκοσμο είναι τα κοινά συνήθως σημεία των τρομοκρατών πριν ακόμα γίνουν ισλαμιστές.

Η αίσθηση ανικανότητας και το καταθλιπτικό φορτίο που κουβαλούν στις πλάτες τους, είναι εκείνα που τους οδηγούν στην αυτοκτονία

Με βάση αυτά, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η μη ένταξη στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μπορεί να είναι κομμάτι του υπόβαθρου της ριζοσπαστικοποίησης, χωρίς όμως να είναι απαραίτητο. Πολύ συχνά ο λόγος της μη ένταξης δεν είναι οι θρησκευτικές ή φυλετικές διαφορές αλλά οι εγκληματικές συμπεριφορές και οι σχέσεις με τον υπόκοσμο που κλείνουν τις πόρτες για ένα διαφορετικό μέλλον σε πολλούς από αυτούς τους ανθρώπους. Η κοινωνία τους κρατά στο περιθώριο βάζοντάς τους συγκεκριμένες ταμπέλες: έμποροι ναρκωτικών, κλέφτες, ληστές. Νεαρά άτομα που έχουν βιώσει οικογενειακά, ψυχολογικά προβλήματα και η πρώτη τους αντίδραση είναι οι παραβατικές συμπεριφορές. Άνθρωποι χωρίς μέλλον και μόνο παρόν, χωρίς καμία πραγματική προοπτική να ζήσουν μία φυσιολογική ζωή στα πλαίσια της κοινωνίας που ζουν.

Όταν ρίχνουμε μία εξονυχιστική ματιά στη ριζοσπαστικοποίηση, αυτό που συχνά παρατηρούμε είναι μία αίσθηση ανικανότητας. Η επιλογή του εγκλήματος ως τρόπου ζωής -και, συνήθως, ως μία επιλογή που δεν ικανοποιεί αλλά είναι καθαρή ανάγκη  για να ξεφύγουν από κάτι. Τα άτομα που μεταμορφώνονται σε ασασίνους (σ.σ: φανατισμένοι θρησκευτικά δολοφόνοι) είναι οι εγκληματίες τρίτης διαλογής, σπάνια προέρχονται από τα ψηλά διαμερίσματα του οργανωμένου εγκλήματος. Ανάμεσά τους "βαποράκια", κλέφτες και ληστές που εγκλημάτησαν για μερικές εκατοντάδες ευρώ. Άνθρωποι που με το ζόρι έχουν τις ικανότητες για να επιβιώσουν στον υπόκοσμο.

H Nadia Murad, κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης, συνομιλεί με συμπατριώτισσές της από το Ιράκ στον καταυλισμό της Ειδομένης. Όλες τους έχουν υπάρξει θύματα της θηριωδίας του Ισλαμικού Κράτους.

Είναι σημαντικό να μη ξεχνάμε από που προέρχονται αυτοί οι άνθρωποι. Η αίσθηση ανικανότητας και το καταθλιπτικό φορτίο που κουβαλούν στις πλάτες τους, είναι εκείνα που τους οδηγούν στην αυτοκτονία. Τώρα, ακόμα και στην περίπτωση της αυτοκτονίας, καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Υπάρχουν αυτόχειρες που ξεκινούν από μία ορθολογική ανάλυση της κατάστασης και καταλήγουν σε αυτήν για λόγους που θεωρούν μη αναστρέψιμους. Υπάρχουν όμως κι "ανώριμοι" αυτόχειρες, άνθρωποι που τα κίνητρά τους θυμίζουν περισσότερο μία εφηβική επανάσταση με πολύ τραγικές συνέπειες: "θα δείτε, όλοι σας, τώρα που θα πεθάνω πώς θα νιώθετε για αυτό". Η αυτοκτονία, δηλαδή, ως μία μεταθανάτια επιβεβαίωση της αξίας του ατόμου.

Ο "ιερός πόλεμος" των ισλαμιστών δίνει σκοπό, η ριζοσπαστικοποίηση δίνει όρια και δομή σε αυτά τα άτομα

Ο τρομοκράτης με το εγκληματικό παρελθόν πολύ συχνά δεν έχει σκοπό να σκοτωθεί κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Τουλάχιστον δεν σκοπεύει στα σίγουρα για κάτι τέτοιο. Στο φαντασιακό επίπεδο ελπίζει, με έναν σχεδόν εφηβικό τρόπο, ότι την τελευταία στιγμή θα σωθεί. Ή έστω ότι θα πέσει μαχόμενος. Το να συλληφθεί από την αστυνομία και να επιστρέψει στην ανυποληψία και την αίσθηση ανικανότητας που τον περιμένει είναι κάτι που δεν μπορεί να χωνέψει. Θα προτιμήσει να ανοίξει πυρ ενάντια στην αστυνομία ακόμα κι όταν δεν έχει καμία ελπίδα να σωθεί· ακόμα κι αν του δοθεί η δυνατότητα να παραδοθεί.

Με ποιον τρόπο όμως αλλάζουν μέσα από την κατήχηση των Τζιχαντιστών; Γιατί, τελικά, είναι η Τζιχάντ τόσο επιτυχημένη σε αυτούς τους ανθρώπους; Ο "ιερός πόλεμος" των ισλαμιστών τους δίνει σκοπό, η διαδικασία της ριζοσπαστικοποίησης δίνει όρια και δομή σε αυτά τα άτομα. Κάτι, δηλαδή, που δεν έχουν. Ένα όνειρο που επανεμφανίζεται συχνά στους ψυχολόγους που ασχολούνται με προβληματικούς εφήβους είναι το όνειρο της κατάταξης στον στρατό. Ασθενείς στα όρια της διαταραγμένης προσωπικότητας, χωρίς δομή και όρια στην καθημερινότητά τους, αναζητούν τη λύτρωση σε ένα καθαρό, πολύ αυστηρό και συχνά περιοριστικό πλαίσιο. Φυσικά, πολλοί δεν καταφέρνουν να περάσουν ούτε τις πρώτες μέρες της εκπαίδευσης.

Κούρδοι πρόσφυγες ζουν σε καταυλισμό στην Τουρκία εξαιτίας των επιθέσεων του ISIS.

Αντίστοιχα, το να γίνει κανείς "μαχητής του Ισλαμικού" κράτους μπορεί να του δώσει έναν σκοπό, έναν αυστηρό κώδικα που λειτουργεί ως σύνορο ασφαλείας. Μία συνταγή ενάντια στην αίσθηση αδυναμίας και ανυποληψίας που νιώθει. Διευρύνοντας τώρα το πεδίο παρατήρησης μπορούμε να δούμε τις διαφορές ανάμεσα σε έναν Σαουδάραβα κι έναν Γάλλο, αραβικής καταγωγής τρομοκράτη: ο πρώτος μεγάλωσε σε ένα πλαίσιο που τον έμαθε να μισεί τη Δύση ενώ ο δεύτερος μεγάλωσε μέσα στην κοινωνία της. Το πρόβλημα της ριζοσπαστικοποίησης είναι ίσως πιο σοβαρό στις χώρες που ασπάζονται το Ισλάμ, εντός των Ευρωπαϊκών συνόρων όμως λαμβάνει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Για να το πούμε πιο ωμά, οι περισσότεροι τρομοκράτες με Ευρωπαϊκή υπηκοότητα είναι σπάνια πιστοί Μουσουλμάνοι πριν ριζοσπαστικόποιηθούν. Δεν γνωρίζουν το Κοράνι, δεν έχουν κάνει θρησκευτικές σπουδές. Ξανασπάζονται τη θρησκεία τους ή σε κάποιες περιπτώσεις την ασπάζονται πραγματικά για πρώτη φορά. Οι άνθρωποι αυτοί, βέβαια, περισσότερο ταυτίζονται με την ισλαμική ριζοσπαστικοποίηση παρά με την ουσία του Ισλάμ. Δεν τους ενδιαφέρουν οι θρησκευτικές πρακτικές, απλά τις παρατηρούν. Μικρή σημασία έχουν για τη ζωή τους, εκείνο που έχει πραγματική σημασία είναι η Τζιχάντ, το μέσο που τους δίνει ένα σκοπό στη ζωή τους.

H παροχή εναλλακτικών για να ξεφύγουν αυτοί οι άνθρωποι από την αφήγηση θανάτου που τους περιμένει θα μπορούσε να μειώσει τα χτυπήματα θρησκευτικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη.

Η απουσία αυθεντικού θρησκευτικού συναισθήματος δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνούμε τον ψυχολογικό πόνο που νιώθουν οι Ευρωπαίοι υπήκοοι που μεταμορφώνονται σε Τζιχαντιστές. Μιλάμε για ανθρώπους, καλό είναι να το επαναλάβουμε, που προτιμούν να σκοτώσουν και να σκοτωθούν παρά να συνεχίσουν να ζουν όπως ζουν. Άτομα που θεωρούν ότι το να επιτεθούν σε ένα άμαχο πλήθος είναι πολύ καλύτερο από την καθημερινότητα που βιώνουν. Φυσικά, το να κατανοήσουμε τον πόνο τους δεν πρόκειται να δικαιώσει τις πράξεις τους. Είναι όμως ένα πρώτο βήμα για να υπάρξει πρόληψη απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα και τα καταστροφικά αποτελέσματά τους.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Cherif Chekatt, τον δράστη της επίθεσης του Στρασβούργου. Αν εξαιρέσουμε την ριζοσπαστικοποίησή του, τι μας μένει; Θα μπορούσαμε να φανταστούμε έναν διαφορετικό επίλογο για αυτόν; Αν δεν ήταν μία επίθεση ισλαμικού εξτρεμισμού μήπως θα ήταν, πιο απλά, μία ένοπλη ληστεία που θα τον οδηγούσε στον θάνατο;

Τελικά, η λύση απέναντι σε αυτά τα προβλήματα δεν βρίσκεται στην καταπολέμησή τους. Αντίθετα η σταθερή παροχή εναλλακτικών για να ξεφύγουν αυτοί οι άνθρωποι από την αφήγηση θανάτου -με τον έναν ή τον άλλον τρόπο- που τους περιμένει είναι εκείνη που θα μπορούσε να μειώσει τα χτυπήματα θρησκευτικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη.

Από: Esquire IT

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για πολιτικές εξελίξεις, συνεντεύξεις διασήμων, συμβουλές για αντρική μόδα και συνταγές για φαγητό και πότο στο esquire.com.gr